อีกภาพหนึ่งใน "บุพเพนิวาส" ซึ่งแสดงถึงความรุ่งเรืองในสมัยสมเด็จพระนารายณ์คือฉากวัดไชยวัฒนาราม
วัดไชยวัฒนารามเป็นพระอารามอยู่ชิดริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ตรงข้ามกับกำแพงพระนครทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ เป็นอารามใหญ่โตโอ่อ่ามาก ๆ สร้างในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ด้วยอาจเพราะว่าตั้งใจสร้างให้มั่นคงแข็งแรงมาก หรือถูกเผาทำลายไม่มากนักทำให้ยังมีภาพรวมดีงดงามอยู่ อย่างไรก็ดีวัดนี้ก็ได้ถูกทำร้ายโดยฝีมือคนไทยเองกันมาอย่างต่อเนื่องยังมีร่องรอยปรากฏอยู่ทั่วไป ตัวพระเมรุทิศรอบพระปรางค์ประธานนั้นทำเป็นเสาสอบมีทางเข้าเชื่อมต่อกับพระระเบียงเป็นช่องโค้งทำให้สามารถรับน้ำหนักส่วนยอดพระเมรุที่เป็นทรงสูงได้ดี
ที่โดดเด่นเห็นจะเป็นพระปรางค์ประธานและเมรุรายที่วัดไชยวัฒนาราม ที่สมเด็จพระเจ้าปราสาททองสร้างขึ้นในบริเวณที่เป็นนิวาสสถานเดิมและที่ถวายพระเพลิงพระศพของพระชนนี ก่อนขึ้นครองราชย์ พระปรางค์นี้สูงสง่าโดดเด่นอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาฟากใต้ของเกาะเมือง เป็นปรางค์ที่เห็นชัดในภาพเขียนเกาะเมืองอยุธยาที่ฝรั่งเขียนขึ้นแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์ลงมา
ความโดดเด่นอย่างสำคัญของปรางค์วัดไชยวัฒนารามที่แตกต่างไปจากปรางค์วัดอื่น ๆ ก็คือ มีการจัดผังพุทธาวาสเป็นมณฑลจักรวาลที่ได้สัดส่วนตามเรขาคณิตเหมือนกับผังปราสาทขอม เช่นปราสาทนครวัดของกัมพูชา เพราะเป็นสิ่งที่เกิดจากการนำเอาศิลปสถาปัตยกรรมขอมมาปรุงแต่งขึ้นใหม่ในรัชกาลนี้
ชื่อวัดนี้ปรากฏในพระราชกำหนดที่ออกในสมัยพระเจ้าทรงธรรม และมีปรากฏในพงศาวดารช่วงสงครามช้างเผือก พ.ศ.๒๑๐๖ สมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิว่าเป็นหนึ่งในที่ตั้งค่ายของทัพหงสาวดี พระเจ้าปราสาททองน่าจะทรงบูรณะปฏิสังขรณ์ให้ใหญ่โตมากกว่าจะเพิ่งทรงสร้างใหม่ในรัชกาลครับ
คลิปแสดงแบบจำลอง ๓ มิติของวัดไชยวัฒนารามครั้งบ้านเมืองยังดีอยู่
