ฉากประทับใจในหนังเก่า (3)

[SILA]

จากนิยายขนาดสั้น ๖ บท

      – บทที่ ๑ ลูกศัตรู  – บทที่ ๒ คู่สาบาน – บทที่ ๓ อ้ายขวัญฝากลาย
      – บทที่ ๔ สายน้ำเก่า – บทที่ ๕ เจ้าพ่อบันดาล – บทที่ ๖ อวสานอ้ายลูกทุ่ง

          แนวลูกทุ่งไทยร่วมสมัยพ.ศ. ๒๔๗๙ เค้าโครงเรื่องรักนี้มีกรรมของคู่รักจากสองครอบครัวที่เป็นอริกัน
(แบบว่า A pair of star-cross'd lovers take their life. - Romeo and Juliet - Shakespeare.)
          โดยมีฉากหลังคือบางกะปิ เมื่อครั้งที่ยังเป็นย่านชานเมืองพระนคร พื้นที่แลไปเห็นเป็นท้องทุ่งนาเขียวขจี
มีลำคลองแสนแสบทอดตัวไหลผ่าน ชาวบ้านยังคงดำรงวิถีชีวิตแบบชนบทไทย เอื้อให้เชิดสามารถเพิ่มเติมสอดใส่
สำแดงความเป็นไทยลงในบทภาพยนตร์
          ไม่ว่าจะเป็นขนบธรรมเนียมประเพณี ศิลปะพื้นบ้าน ความเชื่อ,ศรัทธาและค่านิยมเดิม ในขณะเดียวกันก็ยัง
ได้สะท้อนภาพสังคมที่เหลื่อมล้ำแตกต่างระหว่างชนบทกับเมืองกรุงที่เปลี่ยนแปลงไปสู่ความเป็นตะวันตกมากขึ้น

[เพ็ญชมพู]

ตัวอย่าง แผลเก่า ๒๕๒๐

     

ฟังเสียงไอ้ขวัญแล้วเห็นหน้า 'อารอง' รอง เค้ามูลคดี  ฟังเสียงอีเรียมแล้วเห็นหน้า 'ป้าจุ๊' จุรี โอศิริ 

[SILA]

         อารองให้เสียงขวัญร้องลิเกแบบสบายๆ เพราะว่าอยู่ในสายเลือดจากพ่อ(ฉลาด เค้ามูลคดี)
ที่เป็นโต้โผคณะลิเก

[SILA]

          และ ด้วยงานสร้าง,งานกำกับที่พิถีพิถันบรรจง ส่งผลให้หนังไทยลูกทุ่งอย่าง แผลเก่า ๒๕๒๐ ซึ่งแหวกแนว
แตกต่างจากหนังไทยในตอนนั้น(คล้ายกับเมื่อครั้งเป็นนิยายแรกพิมพ์เผยแพร่) แลโดดเด่นกว่าหนังไทยเรื่องอื่นๆ
คอหนังให้ความสนใจและเมื่อได้ดูแล้วต่างก็ชื่นชอบเต็มอิ่มไปกับเนื้อเรื่อง,บทที่เข้มข้นบันเทิงและงานสร้างที่ดูรู้ว่า
ทุ่มเทตั้งใจจริง เกิดกลายเป็นกระแส
          ส่วนสำคัญอย่างหนึ่งที่ต้องกล่าวถึงไว้ คือ อ.คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้เขียนชื่นชมแผลเก่าลงคอลัมน์ในนสพ.สยามรัฐ
ว่า ดี ดีมาก และ คอลัมน์จากหน้านสพ.ฉบับนั้นก็ได้ถูกนำมาติดไว้ที่บริเวณหน้าโรงด้วย

ใบปิดมุมขวาบน, ชื่อบริษัท เชิดไชย ภาพยนตร์ คือลายมือของอ.คึกฤทธิ์

คำโปรยด้านล่างลงไป - ในชั่วชีวิตที่ท่านได้ดูหนังมา เคยดูเรื่องไหน? สนุกที่สุด...สะใจที่สุด...เท่า

[เพ็ญชมพู]

จดหมายข่าวหอภาพยนตร์ ปีที่ ๘ ฉบับที่ ๔๗ กันยายน-ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ หน้า ๑๒ - ๑๙

http://www.fapot.org/files/images/news47.pdf

[เพ็ญชมพู]

 

[SILA]

            จากนักประพันธ์ผันมาเป็นทั้งผู้กำกับและเขียนบท, เชิดได้แต่งเติมเสริมใส่เรื่องราวรายละเอียด
เพิ่มลงในบทหนัง ทำให้ได้อรรถรสดรามาแบบเข้มขุ่นข้นโคลน ตัวละครที่มีบทบาทน้อยนิดกลับมีบทที่
โดดเด่นลุ่มลึกมากขึ้น และ ด้วยความสามารถในการถ่ายทอดของสองนักแสดงอาวุโสทำให้ฉากจาก
นักแสดงสองท่านนั้นสร้างความประทับใจจำมาจนถึงวันนี้

            ส. อาสนจินดา สวมบทผู้ใหญ่เขียนพ่อของขวัญคู่อริกับกำนันเรืองพ่อของเรียม ในนิยายแทบไม่มี
บทพูดแต่เชิดก็ได้เพิ่มเติมบทสนทนาและบทบาทเพิ่มขึ้นให้สมกับฝีมือระดับศิลปินแห่งชาติ
            ฉากดรามาตราตรึง เป็นตอนที่ผู้ใหญ่เขียนตัดสินใจทำเพื่อลูกโดยยอมก้มหัวและถึงขนาดอาจจะก้ม
ลงกราบเท้ากำนันเรืองเพื่อขอเรียมให้ขวัญโดยยอมแลกกับที่นาของตน ท่ามกลางเสียงหัวเราะเย้ยหยันของ
พรรคพวกกำนัน จนแม่เริ่มของเรียม(ที่เขียนบทเพิ่มเติมให้เป็นอดีตคนรักของผู้ใหญ่เขียน) ทนมองดูแบบเงียบๆ
อย่างภรรยาใต้มือใต้เท้าสามีไม่ไหวต้องเข้ามาห้ามและบอกให้อดีตคนรักไปเสีย

[SILA]

และ  อีกฉากหนึ่งตอนท้ายเรื่อง เมื่อผู้ใหญ่เขียนถือผ้าไตรวิ่งบอกชาวบ้านด้วยความสุขใจว่า “ไอ้ขวัญจะบวช”
       แต่แล้วผู้ใหญ่เขียนก็สะดุดล้มลง, ผ้าไตรหลุดกระเด็นตกลงพื้นพร้อมกับเสียงปีนที่ดังขึ้น....

[SILA]

            ศรินทิพย์ ศิริวรรณ เป็นเริ่ม, แม่ของเรียม ไม่มีบทเจรจาในนิยายแต่เชิดได้มีการปรับเพิ่มบทสนทนา
และบทบาทเข้มข้นขึ้นเช่นกัน โดยให้แม่เริ่มเป็นอดีตคนรักของผู้ใหญ่เขียน(อีกหนึ่งชนวนของการเป็นอริกัน
ดังกล่าวข้างต้น) และเป็นแม่ที่พยายามอย่างยิ่งที่จะปกป้องเรียม
            เมื่อพ่อเฆี่ยนตีเรียมที่ไปรักชอบพอกับลูกศัตรู แม่พยายามจะเข้าช่วยจึงถูกพ่อฟาดด้วยไม้เรียวไปด้วย
สุดท้ายเรียมก็โดนจองจำขังโดยที่แม่ไม่สามารถช่วยเหลืออะไรได้แต่ร้องคร่ำครวญ

[SILA]

            ฉากสะเทือนอารมณ์พีค เมื่อเรียมกลับจากบางกอกมาเยี่ยมแม่ที่ป่วยหนัก ขณะเดินขึ้นเรือน,เรียมก้มลง
หยิบเสื้อที่ขาดวิ่นของแม่ที่ถูกทิ้งอยู่บนลาน
            เรียมนึกย้อนไปถึงวันนั้นที่ถูกพรากไปบางกอก แม่สวมเสื้อตัวนี้พยายามยื้อยุดอย่างที่สุดแล้วแต่ก็ไม่สามารถ
ผ่านมือ,เท้าและไม้ของกำนันเรืองไปช่วยเรียมได้ หลังจากเหตุการณ์คราวนั้นแม่เริ่มก็ตรอมใจและทรุดป่วยลง และ
ก่อนลมหายใจสุดท้ายแม่ได้ฝากข้อคิดสะกิดสติเรียมอย่าได้เลือกคู่ครองผิดเพราะเงินอย่างที่แม่พลาดไปแล้ว
            ทั้งสองฉากจากฝีมือการแสดงชั้นครูของศรินทิพย์ ศิริวรรณ นี้โดยความรู้สึกส่วนตัวแล้ว, สร้างความเศร้า
และประทับใจจำยิ่งกว่า

[SILA]

             ฉากตอนจบด้วยความตายของขวัญเรียม (ซึ่งสะเทือนอารมณ์ในระดับหนึ่ง) ที่เชิดดัดแปลงจากนิยาย
ให้ความตายของเรียมเป็นการจงใจใช้มีดปลิดชีพตน (คล้ายกับจูเลียตใช้มีดแทงตัวตายตามโรมีโอ) แทนที่จะเป็น
ไปตามในนิยายที่เรียมสิ้นใจเพราะ

            ...เรียมดำน้ำลงไปโดยแรงและรวดเร็ว ปลายมีดซึ่งเจ้าขวัญยังกำอยู่แน่นเมื่อตายสวนคอแทบมิดใบมีด
แล้วเธอก็กอดคออ้ายขวัญ หนุ่มลูกบ้านทุ่ง ขาดใจตายอยู่ใต้พื้นแทบตลิ่งรักของเจ้าทั้งสองเมื่อสามปีโน้น               

[SILA]

             หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) ได้รับมอบฟิล์มเนกาทีฟแผลเก่าจากเชิด ทรงศรี มาเก็บรักษาไว้เมื่อ
ปี ๒๕๓๑ จากนั้นเมื่อได้นำฟิล์มนี้ออกมาพิมพ์ใหม่ในปี ๒๕๔๙ เพื่อออกฉายในงานเทศกาล  Tout à fait Thaï
ที่ฝรั่งเศสก็ได้พบว่าภาพเริ่มออกเป็นสีเขียวแสดงถึงการเริ่มเสื่อมสภาพ
             ถึงปีพ.ศ. ๒๕๕๙ หอภาพยนตร์จึงได้เลือกแผลเก่าเพื่อส่งไปบูรณะเมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๖๐
โดยยังคงใช้บริการจากแล็บ L’Immagine Ritrovata ของอิตาลีที่เคยบูรณะเรื่อง สันติ-วีณา
             ๑ ปีเต็ม การบูรณะฟิล์ม แผลเก่า ฉบับเชิด ทรงศรี ก็ได้สำเร็จลง พร้อมปรากฏสู่สายตาสาธารณชน
บนจอเงินอีกครั้งเมื่อเดือนกันยายนที่ผ่านมา

ภาพเปรียบเทียบก่อนและหลังการบูรณะ

          สมชายก็ยิงสวนขึ้นสองสามนัดติด ๆ กัน มันล้มฮวบใหญ่ พยายามจะลุกขึ้น แต่แล้วก็ล้มลงอีก เลือดไหลปรี่
ที่ชายโครงและเหนือทรวงอก
          "เรียม เรียมของพี่เอ๋ย" มันกุมแผลร้องเรียกเจ้าเรียมซึ่งกำลังตกตะลึง "พี่คงตายแน่ ตาย ๆ พี่ต้องตายเพราะ
รักเจ้าคนเดียว มานี่เถิด มาจำหน้าพี่ไว้" มันทิ้งมีดลงข้างตัว กวักมือไปทางเรียม เธอผวาเข้าหามัน หวังจะช้อนศีรษะมัน
แต่เจ้าขวัญยกมือห้าม "อย่าต้องตัวพี่เลย เรียม พี่กำลังจะสั่งเจ้าไปถึงพ่อแก บอกพ่อแกว่า พี่จะลาไปก่อน ยัง พี่ยังไม่
ตาย ที่นี่ไม่ใช่ที่ตายของเรา
           โอ๋ เรียม เจ้าฆ่าพี่แท้ เจ้าฆ่าผัว เรียมเอ๋ย เจ้าฆ่าผัวของเจ้าด้วยมือคนอื่น พี่รักเจ้าด้วยใจซื่อ แผลเก่าของพี่
เป็นแผลรักแผลรอ เรียมเอ๋ย อีเรียม ๆ แผลใหม่นี้เป็นแผลจากของกูเพราะมึงชัง" มันหยุดพูด ฝืนมานะด้วยใจทรหด
อดทน ลุกชันเข่า หยิบมีด เดินโซซัดโซเซ

[SILA]

           วิญญาณรักทั้งสองดวงของแม่เรียมและนายขวัญคงขึ้นล่องและดำผุดดำว่ายอยู่ทุกฤดูน้ำหลากกันอย่างแสนสำราญ
สถิตเสถียรเป็นเจ้าแม่แห่งความรัก เจ้าพ่อแห่งลำน้ำทุ่งท่าของบางกะปิ อยู่ตลอดกาลนาน

[SILA]

แผลเก่า ๒๕๒๐ ฉบับบูรณะใหม่คืนจอที่โรงหนัง สกาลา เมื่อ ๒๐ กันยายน ที่ผ่านมา

[SILA]

(สรพงษ์ ชาตรี) ขวัญ วันนี้,ที่ไร้เรียมเคียง
(เรียม - นันทนา เงากระจ่าง ปัจจุบันอาศัยอยู่ในอเมริกา)