เกี่ยวกับรูปทรงพระเมรุมาศ

[สองล้อ]

(พอดีได้ไปพบเจอกระทู้ที่ชวนให้ขบขิดนิดๆ จากบ้านพันทิพ ก็อ่านแล้วก็อดขำในความขี้สงสัยของเจ้าของกระทู้ไม่ได้ แล้วก็ความพยายามในการโต้กลับนั้นก็ดูน่าสนใจดี

ผมจึงนำคำถามนี้มาขอให้ท่านอาจารย์ทั้งหลายช่วยไขความกระจ่างให้เจ้าของกระทู้ท่านนี้ และตัวผมหรือท่านอื่นๆที่ไม่ทราบด้วยครับ)

 คือถ้าทุกๆท่านสังเกตนะครับจะเห็นว่าพระเมรุมาศระดับสเกลของพระมหากษัตริย์ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่5มาเราจะเห็นว่าขนาดย่อลงจากพระเมรุมาศ(อันนี้ไม่ใช่ประเด็นหลัก) เยอะเลย และมีการเปลี่ยนมาใช้ทรงบุกษก ประเด็นสำคัญที่อยากถามคือทำไมช่างสถาปนิกสมัยก่อนจนมาถึงปัจจุบันถึงเลือกทรงนี้ ทั้งที่ดูไปดูโคะตะระเรียบเลยดูรายละเอียดเหมือนค่อนข้างจะน้อย ซึ่งทรงอื่นมันก็น่าจะมีให้เลือก ทำไมถึงเจาะว่าเป็นทรงนี้ อันนี้ไม่ได้ว่าไรนะแค่สงสัยเฉยๆ จริงอยู่ที่อาจจะดูใหญ่แต่ทรงนี้อย่างเรียบง่าย

[CVT]

เข้าใจว่าเป็นพระราชประสงค์ที่ต้องการให้คงไว้ซึ่งโบราณราชประเพณีในการสร้างพระเมรุมาศ
แต่ไม่ต้องการให้เกิดความยุ่งยากลำบาก สิ้นเปลือง จึงให้ออกแบบเป็นพระเมรุมาศที่ดูเรียบง่าย แต่คงความสง่า สวยงาม สมกับพระเกียรติครับ

[สองล้อ]

 แต่เหมือนเราจะต้องตีความตรง "ทำไมต้องเป็นทรงบุษบก"

[siamese]

เข้าใจว่าโครงสร้างพื้นฐานดั้งเดิมของบริเวณที่เผาศพ จะต้องทำปริมณฑลไว้เป็นอาณาเขตโดยการปักไม้ไผ่ไว้สี่มุม ด้านบนรวบยอดขึงผ้าขาวดาดไว้ด้านบนสุด เพื่อบังแดด บังฝน จนเสาสี่มุมนี้พัฒนาเป็นเสา ผ้าขาวพัฒนาการเป็นเพดาน และพัฒนาต่อมาเติมยอดเสริมไปเรื่อยๆ จนพ้องกับรูปร่างของบุษบก

[siamese]

พัฒนาการของเสาไม้ไผ่ก็สร้างให้สวยงามขึ้นและเป็นปูนแบบถาวร

[siamese]

เมื่อหลังคาเพดานนั้นผนวกเข้ากับคติความเชื่อเรื่องเขาพระสุเมรุแล้ว ก็มักจะทำหลังคาซ้อนลดกันขึ้นไปเรื่อยๆ จำนวน ๗ ชั้น คือการถือคติเขาสัตตบริภัณฑ์ทั้ง ๗ ดังนั้นรูปทรงบุษบกและทรงปราสาทยอดเจ็ดชั้นจึงเข้ามาเสริมสร้างในการสร้างพระเมรุมาศและเมรุต่างๆ

[สองล้อ]

แล้วเมรุมาศในไทย มีทรงอื่นๆไหมครับ นอกจากทรงบุษบก

[siamese]

แล้วเมรุมาศในไทย มีทรงอื่นๆไหมครับ นอกจากทรงบุษบก

มีเมรุปูนหลังหนึ่งสร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ ไม่ได้สร้างยอดเป็นบุษบกแต่เป็นทรงซุ้มฝรั่ง

[NAVARAT.C]

แต่เหมือนเราจะต้องตีความตรง "ทำไมต้องเป็นทรงบุษบก"

ตอบให้ตรงกับคำถามนี้สั้นๆคงไม่ได้ ต้องเท้าความสักหน่อย
พระเมรุมาศทรงบุษบกปรากฏครั้งแรกในต้นรัชกาลที่ ๖ สำหรับถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ทรงมีพระราชประสงค์มาตั้งแต่คราวออกพระเมรุพระราชบิดาของพระองค์ว่า สำหรับการสร้างพระเมรูมาศสำหรับพระมหากษัตริย์ต่อไป ไม่ควรจะสร้างใหญ่โต สิ้นเปลืองขนาดนั้น

พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าฯจึงทรงมอบนโยบายดังกล่าวให้กรมหมื่นนเรศร์ เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการขณะนั้น ให้ช่างออกแบบพระเมรุมาศมาถวายทอดพระเนตร ซึ่งแบบดังกล่าวได้ถูกนำมาถวายพร้อมหนังสือกราบบังคมทูลดังนี้

[NAVARAT.C]

ต่อ

[NAVARAT.C]

ผู้ที่เป็นช่างแบบจริงๆ นี่ผมคิดตามวิสัยของสถาปนิกนะครับ เมื่อได้รับโจทย์ให้ออกแบบอาคารที่ก่อสร้างได้ประหยัดที่สุด และมีรูปทรงที่สอดคล้องกับงานพระบรมศพ ก็ต้องดูโครงสร้างที่เล็กที่สุดที่ใช้งานอยู่ก่อน ซึ่งอะไรจะเหมาะสมไปกว่ารูปทรงของจิตกาธานซึ่งรองรับพระบรมศพ ดังรูป

[NAVARAT.C]

คราวนี้มาดูกฏข้อบังคับของการออกแบบพระเมรุมาศ

[NAVARAT.C]

เรือนยอดในลักษณะของกุฎาคารที่ถูกนำมาใช้งานในเรื่องที่เกี่ยวกับพระบรมศพที่สำคัญอย่างหนึ่งคือราชรถ ซึ่งเป็นทรงเดียวกับบุษบก

[NAVARAT.C]

ดังนั้น การนำรูปทรงของบุษบก ซึ่งเป็นของสูงเหมาะสำหรับพระมหากษัตริย์นั้น ยังไงๆก็ไม่ผิดแน่

[NAVARAT.C]

จึงเป็นที่มาของแบบสถาปัตยกรรม ซึ่งพลเรือตรี พระยาราชสงคราม (กร หงสกุล) เป็นสถาปนิก คิดขึ้นเป็นคนแรก