รบกวนไขข้อข้องใจเรื่อง "การออกร้านในงานวัด" ช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นด้วยค่ะ

[coo]

สวัสดีค่ะ เราแอบอ่านและเก็บข้อมูลในเวปนี้มาสักพักแล้ว
แต่ครั้งนี้อยากนำข้อมูลไปใช้ต่อ แต่ไม่แน่ใจจริงๆค่ะ เลยอยากรบกวนขอสอบถามผู้รู้ที

เราอยากทราบว่าสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น (รัชกาลที่ 1-4) มีการ "ออกร้าน" ในงานวัดรึเปล่าคะ?
เท่าที่พยายามหาดูเข้าใจว่ามีงานวัด แต่จะเป็นการจัดมหรสพการแสดง จุดเทียนเล่นไฟ
แต่ไม่มั่นใจว่าการออกร้านขายของมีด้วยรึเปล่า หรือว่าเริ่มมีตอนช่วงในงานภูเขาทอง
(ส่วนตัวเราเข้าใจว่าเป็นของคู่กันมาแต่โบราณ แต่อาจจะมีร้านไม่เยอะ เหมือนใครมีหัวการค้าก็มาหาที่ทางขายเอง)

ถ้ายังไงรบกวนผู้รู้ช่วยไขข้อข้องใจให้เราทีนะคะ
ขอบคุณมากค่ะ

[เทาชมพู]

ก่อนอื่น  อยากจะให้คุณเปลี่ยนคำเรียกตัวเองว่า "เรา" มาเป็น " ดิฉัน" หรือ "หนู" ก็ยังดีค่ะ
คุณอาจจะเอาความเคยชินจากการสนทนาในเว็บต่างๆมาใช้   ไม่ได้มีเจตนา   ข้อนี้ไม่ว่ากัน
แต่คุณคงสังเกตได้ว่า คนที่จะตอบคำถามคุณ ไม่ใช่เพื่อนวัยเดียวกัน  แต่เป็นคนที่อายุคราวลุงป้า หรือตายายคุณ   เนื่องจากคำถามคุณ ต้องอาศัยคนรู้รายละเอียดในประวัติศาสตร์  มีชั่วโมงการทำงานยาวนานหลายสิบปี

ช่วยปรับคำเรียกขานสักนิดนะคะ

[เทาชมพู]

ฝากส่งต่อถึงคุณเพ็ญชมพูและท่านอื่นๆด้วยค่ะ

[เพ็ญชมพู]

งานวัดสระเกศเริ่มมีมาตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ แต่จะเน้นเรื่องการละเล่นทางน้ำ เช่นเล่นเพลงเรือ ในคลองที่ทรงโปรดให้ขุดขึ้นและพระราชทานนามว่า “คลองมหานาค”  จวบจนมาถึงสมัยรัชกาลที ๕ ทรงสร้างภูเขาทองต่อจากรัชกาลที่ ๓ และรัชกาลที่ ๔ จนแล้วเสร็จ อีกทั้งได้รับพระบรมสารีริกธาตุมาจากรัฐบาลอินเดีย จึงโปรดเกล้าฯ ให้บรรจุประดิษฐานไว้บนองค์พระบรมบรรพต ภูเขาทอง และให้มีการเฉลิมฉลองอย่างยิ่งใหญ่เป็นเวลา ๗ วัน ๗ คืน ในช่วงเทศกาลลอยกระทง จนกลายเป็นประเพณีนมัสการพระบรมสารีริกธาตุ สำหรับชาวพระนครที่เก่าแก่ที่สุดสืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน

งานภูเขาทองในรัชกาลที่ ๕ นี้น่าจะมีการออกร้านขายของ เช่นเดียวกับงานวัดเบญจมบพิตร ซึ่งเป็นวัดประจำรัชกาลที่ ๕

ถ้าจะให้สนุกยิ่งขึ้น ต้องตามเสด็จหม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุลท่านเข้าไปเที่ยว

งานที่สนุกที่ ๑ ในวัดเบญจมบพิตร คืองานออกร้านในวัดนี้ อันเป็นงานประจำปีในฤดูหนาว เพื่อเก็บเงินบำรุงวัดซึ่งยังไม่แล้วเรียบร้อยดี เรียกกันในสมัยนั้นว่า “งานวัด” ร้านต่าง ๆ มีตั้งแต่ของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เจ้านายทั้งฝ่ายหน้าฝ่ายใน ข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อย สุดแต่ใครมีกำลังจะทำได้ จนถึงชาวต่างประเทศผู้เป็นนายห้างใหญ่ ๆ บริเวณร้านอยู่ในเขตรั้วเหล็กแดงเท่านั้น ต่อมาทางตัวพระอุโบสถก็มีแต่พวกร้านขายธูปเทียนดอกไม้และทองเปลว สำหรับผู้จะไปบูชาพระและทำบุญ พวกเราเด็ก ๆ มิได้เคยไปทางนั้นเลย ซ้ำกลัวว่ามืดอีกด้วย เราพากันวิ่งวุ่นอยู่แต่ทางร้านต่าง ๆ ซึ่งเห็นในเวลานั้นว่าใหญ่โตมโหฬารสุดหล้าฟ้าเขียวซ้ำยังมีสถานที่ที่เรียกว่า สำเพ็ง อยู่นอกรั้วแดงทางถนนราชดำเนินอีกเมืองหนึ่ง มีทั้งโรงโขนชักรอกและเขาวงกฎที่เข้าไปแล้วออกไม่ได้ จนกว่าจะเดินถูกทาง ร้านในแถวสำเพ็งอย่างเดียวกับงานภูเขาทอง ผิดกับข้างในวัดอย่างเทียบไม่ได้ เพราะความเป็นระเบียบเรียบร้อย และความนิยมผิดกัน

ทุกคนที่ก้าวเข้าประตูเหล็กแดงเข้าไปแล้ว จะรู้สึกเหมือนเมือง ๆ หนึ่งที่เต็มไปด้วยความสนุกสนาน ผู้คนแต่งตัวสวยๆ งามๆ ร้านจัดกันอย่างประณีตและเรียบร้อย ไม่มีเสียงอึกทึกครึกโครม นอกจากเสียงดนตรีเบา ๆ พอได้ยินพูดกันไม่ต้องตะโกน ไม่มีคนแน่นจนถึงเบียดเสียดกัน ไม่มีใครมาถ่มขากปล่อยเชื้อโรคข้าง ๆ ตัว และสิ่งที่วิเศษยิ่งก็คือ ไม่มีขโมยเลย ฉะนั้นทุกคนที่มีเพชรนิลจินดาก็แต่งกันได้วุบวับ (ที่ไม่มีอาจจะยืมเขามาบบ้างก็คงมี) ทุกคนหน้าตาเบิกบาน เสียงทักทายกันแต่ว่า “ร้านอยู่ไหน เดี๋ยวไป” เพราะร้านของใครก็พาครอบครัวไปนั่งเป็นเจ้าของร้าน เป็นผู้ชาย ทั้งนี้ก็เพราะทุกคนจะได้เฝ้าในหลวงของเขาทั่วกัน ใครอยากเฝ้าก็นั่งอยู่หน้าร้าน เวลาเสด็จผ่านทางหยุดทอดพระเนตรและทักทายเจ้าของร้าน ทั้งครอบครัวก็ได้เฝ้า ใครอยากทูลอะไร อยากถวายอะไรก็ถวายได้

อีกอย่างหนึ่งในสมัยนั้นพวกนักเรียนเมืองนอก กำลังเรียนจบทยอยกันมาทุกปี ท่านพวกนี้เปรียบเสมือนเทวดาตกลงมาจากสวรรค์ ความคิดของท่านไม่ยอมให้ คลุมถุงชน นั้นเป็นแน่ ฉะนั้น “งานวัด” นี้ จึงเป็นที่หนุ่มสาวเขาเลือกคู่กันเอง แต่เขาไปนั่งคุยกันตามร้าน ไม่มีไปไหนด้วยกันได้ พวกเราเด็ก ๆ ขนาด ๑๑-๑๒ ขวบอยู่นอกเกณฑ์ ก็วิ่งเล่นสนุกแทบตาย ความสนุกนั้นคือ ไปเที่ยวตามเด็กรุ่นเดียวกัน ไปเที่ยวดูตุ๊กตา แม้จะแพงซื้อไม่ได้ เพียงไปนั่งดูก็สนุก ออกจากร้านตุ๊กตาไปร้านตกเบ็ด เขาทำเป็นสระและห่อสลากเป็นรูปสัตว์น้ำต่าง ๆ อยู่ในนั้น มีเบ็ดแม่เหล็กไว้ตรงปลาย ใครจะตกเบ็ดก็เสีย ๑ บาท แล้วยื่นเบ็ดลงไปในสระ ห่อสัตว์เหล่านั้นมีเหล็กอยู่ข้างใน ก็กระโดดขึ้นมาติดเบ็ดเรา ชอบเสียจริง ๆ จัง ๆ

อีกแห่งหนึ่งก็คือร้านที่มีกลไกต่าง ๆ เช่น มีร้านหนึ่งจัดเป็นถ้ำและมีลำธาร พาเรือลำเล็กขนาดนั่งคนเดียวลอยเข้าไปในถ้ำ แล้วพากลับออกมาเอง เราไปยืนดูเห็นประหลาดหนักหนาว่าทำไมเรือมันไปเองได้ และในน้ำมีอะไรบ้าง อยากรู้เสียจริง ๆ ตกลงนักกันว่าเราจะลงกันคนละลำ (มีอยู่ ๓ ลำ) ถ้าเขาเป่านกหวีดให้เรือออก เราจะเอามือสาวฝั่ง ๒ ข้างให้มันไปเร็วเข้า จนเห็นว่าทำไมเรือมันไปเองได้ เมื่อซื้อตั๋วใบละบาทและลงนั่งในเรือแล้ว พอเขาป่านกหวีดปล่อยเรือ เราก็สาวฝั่งเข้าไปในถ้ำ พอโผล่ก็เจอผู้ชายคนหนึ่งกำลังยกโพงสังกะสีพุ้ยน้ำดังโพล่ง ๆ เราตะโกนพร้อมกันว่า “นั่นแน่!” ตาพุ้ยน้ำหดตัวกลับเข้าไปหลังหิน หายเงียบ เราภาคภูมิใจเสียจริง ๆ ว่าจับได้แล้วว่าทำไมเรือมันไปเองได้ กลับออกมาคุยโมง จนเจ้าของร้านต้องมากระซิบว่า อย่าเอะอะไป

ที่ที่สนุกอีกแห่งหนึ่ง ก็คือในเมืองจีนของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช มีประตูตีตั๋วเข้าไปข้างใน แล้วมีร้านเป็นห้องๆ รอบสี่เหลี่ยมขายอาหารจีน ขายน้ำชา ขายจันอับ และอะไรต่างๆ ที่เป็นจีน มียกพื้นเล็ก ๆ อยู่ตรงกลางเมืองให้พวกตลกเล่น พวกเราติดละครตลก การเข้าเมืองนั้นเป็นอันไม่ได้ตีตั๋ว เพราะเราคุ้นเคยกับพวกขายตั๋วเสียแล้ว เราวิ่งเข้าวิ่งออกได้สบาย ส่วนเงินที่ใช้จ่ายบ้างนั้น ถ้าไม่มีหรือหมดก็เที่ยวขอพวกผู้ใหญ่ ซึ่งโดยมากเขาให้เพราะไม่ต้องการให้กวน

บางส่วนจาก ความสนุกในวัดเบญจมบพิตร พระนิพนธ์หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล 

[coo]

ขอบคุณคุณเทาชมพู และคุณเพ็ญชมพูมากค่ะ

เรื่องคำเรียก ต้องกราบขออภัยจริงๆค่ะ ที่ใช้คำไม่สมควรโดยไม่ทันได้ไตร่ตรองก่อน
ดิฉันไม่สามารถแก้ไขข้อความแรกได้ ต้องขออภัยด้วยนะคะ แต่สัญญาว่าครั้งถัดไปจะระวังให้มากกว่านี้ค่ะ

ดิฉันต้องขอบคุณคุณเพ็ญชมพูสำหรับข้อมูลที่นำมาให้อีกครั้งนะคะ

ที่มาสอบถามเนื่องจากดิฉันกำลังวาดรูป โดยอ้างอิงสมัยช่วงรัชกาลที่๔
ซึ่งไม่มั่นใจว่างานวัดในช่วงนั้น จะมีการมาออกร้านขายของแล้วหรือไม่ (เกรงว่าหากวาดไปตามความเข้าใจจะเป็นการเผยแพร่สิ่งผิดๆออกไป)

แต่จากข้อมูลที่คุณเพ็ญชมพูฝากไว้ให้รวมกับข้อมูลที่หามาดิฉันจึงคิดว่างานวัดช่วงสมัยรัชการที่๔ น่าจะเน้นที่การละเล่นและมหรสพเพื่อให้ผู้คนได้มาพบปะกันมากกว่า
อาจมีการออกร้านบ้างแต่คาดว่าคงไม่มาก ซึ่งการออกร้านในงานวัดน่าจะนิยมและมีมากขึ้นตั้งแต่ช่วงรัชกาลที่๕ เป็นต้นมา
(หากดิฉันเข้าใจคลาดเคลื่อนไปต้องขออภัยด้วย)

[NAVARAT.C]

^
น่ารัก

[siamese]

เอาภาพจิตกรรมฝาผนังให้ชม นี่เป็นภาพเขียนที่วัดพระแก้ววังหน้า บรรยากาศทิ้งผลกัลปพฤกษ์ ด้านขวาภาพปรากฎร้านขายของชาวบ้านที่พังเนื่องจากความวุ่นวาย

[siamese]

จิตกรรมพระที่นั่งทรงผนวช วาดฉากการแสดงโขน มีร้านชาวจีนแผงลอยมาตั้งแผง แต่ไม่เยอะมาก

[siamese]

จิตรกรรมในพุทธรัตนสถาน พระราชปรารภในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภาพจิตรกรรมได้กลิ่นอายของความคิดการออกร้านในปัจจุบันเข้าไปเยอะ

[siamese]

ภาพแผงขายของริมกำแพงโรงละคร ข้างศาลหลักเมือง สมัย ร.5

[เทาชมพู]

ขอบคุณค่ะ   คุณ coo

[coo]

ขอบพระคุณ คุณsiamese สำหรับรูปประกอบมากเลยนะคะ

[NAVARAT.C]

เห็นความน่ารักของคุณcooแล้ว เลยต้องไปหาภาพให้บ้าง
ภาพเหล่านนี้มาจากรายละเอียดภาพฝาผนัง รอบระเบียงคตวัดพระแก้ว เรื่องรามเกียรติ์บางห้องครับ

ทั้งหมดเป็นมหรสพในงานออกเมรุ ตัวละครใหญ่ๆที่โดนพระรามฆ่าตาย ไม่มีงานวัดเลย

[NAVARAT.C]

นี่ไม่ทราบว่าเป็นการแสดงอะไร จะเดาก็คงผิด

[NAVARAT.C]

นี่คนละงานกับเมื่อกี้นะครับ

จะเห็นว่า โรงมหรสพจะอยู่ใกล้ๆกับระทา ซึ่งก็คือหอสูงที่จุดไฟให้ความสว่าง งานมหรสพถ้ามืดๆ คงไม่ปลอดภัยนักสำหรับคนมาเที่ยวชม อาจเป็นเหตุหนึ่งที่ไม่ค่อยมีในงานวัด เพราะไม่สามารถลงทุนเรื่องความสว่างได้