รบกวนสอบถามถึงบุคคลในภาพครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

พินัยกรรมของเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ มีอยู่ 2 ชุด 1 ชุดจะมีกระดาษสองแผ่นครับ

แผ่นที่ 1 หน้าที่ 1 มีข้อความดังต่อไปนี้ครับ




       หนังสือพินัยกรรมฉบับนี้ ทำที่บ้านบุนนาคหน้าวัดประยุรวงษศาวาส  เมื่อวันที่ ๓๑ กรกฎาคม  พ.ศ. ๒๔๕๙

             ข้าพเจ้า เจ้าพระยาภาสกรวงษ์ ขอแสดงความประสงค์ณที่นี้ว่า  เมื่อข้าพเจ้าถึงอสัญกรรมแล้ว.  ทรัพย์
สมบัติ์ของข้าพเจ้าทั้งปวงอันเคลื่อนจากที่ได้ก็ดี  แลเคลื่อนจากที่มิได้ก็ดี  ข้าพเจ้าขอมอบให้เปนสิทธิแก่เจ้าจอมพิศว์-
-บุนนาค บุตรีข้าพเจ้าผู้เดียว.  ขอท่านทั้งหลายผู้มาประชุมณที่นี้ จงอณุเคราะห์เปนพยานข้าพเจ้า เพื่อความสำเรจ์ตาม
ประสงค์


                                 ข้าพเจ้าได้ลงนามไว้เปนสำคัญ
                                             เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (ลายเซ็น)
                                               (ชุมพร ภาสกรวโร บุนนาค)


             ข้าพเจ้าผู้มาประชุมณที่นี้ ได้กราบเรียนถามท่านเจ้าพระยาภาสกรวงษ์ถึง ๓ คราว. ท่านมีบัญชาดุจกันสมความดัง-
กล่าวมาข้างต้นนั้น ทั้ง ๓ คราแล้ว แลพิจารณาเห็นอาการของท่านเปนปรกติ แลบริบูรณดว้ยสติสัมปชัญญ ทุกประการ.



เนื้อหาระบุว่าท่านเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ยกทรัพย์สมบัติให้เจ้าจอมพิศว์แต่เพียงผู้เดียว น่าสังเกตว่าท่านไม่ได้ระบุถึงบุตรคนอื่นๆ ของท่านอย่างนายราชาณัตยานุหาร (พาสน์) หรือจมื่นศรีสรรักษ์ (เพ่ง) ไว้ด้วย

[ศรีสรรเพชญ์]

แผ่นที่ 1 หน้าที่ 2 เป็นลายเซ็นของพยานผู้มาเข้าร่วมประชุมครับ

บางลายเซ็นก็อ่านไม่ออก รบกวนทุกท่านช่วยลองถอดความดูด้วยนะครับ



จึงได้พร้อมกันลงนามไว้ข้างท้ายนี้

                  เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี
                  พระยาสุริยานุวัตร
                  พระยาไชยยศสมบัติ
                  พรยาอาหารบริรักษ์
                  พระยาผดุงพิพิธภัณฑ์
                  พรญาสุรินทรราชาเสนี
                  พระยาภักดีนฤเบศร์
                  พระยาธรรมการบดี
                  พร...........พยาน?
                  พระพินิจ...ศัพท์
                  (เปลี่ยน?) ชูโต
                  พระยาศรีสังกร
                  พระยาวิชิตมนตรี
                  พระพินิจนัยนิเทศ
                  พระยา.............
                  ร.ต.พิณเทพเฉลิม บุนนาค



น่าสังเกตว่าบางลายเซ็นยังมีการสะกดอักษรรวบ พร หรือ พรญา อย่างโบราณอยู่ ในขณะที่ส่วนใหญ่เขียน พระยา อย่างปัจจุบัน

[ศรีสรรเพชญ์]

แผ่นที่สองเขียนไว้เพียงหน้าเดียว ระบุว่าผู้เขียนพินัยกรรมของเจ้าพระยาภาสกรวงศ์คือ นายเพาะ บุนนาค ซึ่งเป็นหลานปู่ของเจ้าพระยาภาสฯ ครับ



หนังสือพินัยกรรมฉบับนี้  นายเพาะ บุนนาค   สังกัดกรมมหรศพ

      เปนผู้เขียน เปนอักษร ๑๕ บรรทัด มีตก ๑ คำ ฆ่า ๑ คำ / เพาะ บุนนาค (ลายเซ็น)

      ได้ทำขึ้นเปน ๒ ฉบับ เนื้อความถูกต้องตรงกัน
                                             
                                                     เพาะ บุนนาค (ลายเซ็น)



หนังสือพินัยกรรมฉบับนี้ได้ให้ข้อมูลว่าเมื่อ พ.ศ.๒๔๕๙ นายเพาะรับราชการในกรมมหรสพ จึงเข้าใจว่าอาจจะเปลี่ยนไปรับราชการเป็นทหารเรือในภายหลังครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

ส่วนพินัยกรรมของเจ้าจอมพิศว์ที่ไม่ได้นำมาลงไว้


ได้ทำในวันเดียวกับพินัยกรรมของเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ และมีเนื้อหาใกล้เคียงกัน แต่ระบุว่าให้ยกทรัพย์สมบัติของท่านให้เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ผู้เป็นบิดาในกรณีที่ท่านเสียชีวิต


ส่วนผู้เขียนพินัยกรรมของเจ้าจอมพิศว์ไม่ใช่นายเพาะ บุนนาค  โดยฉบับแรกเขียนโดยพระยาวิชิตมนตรี สังกัดกระทรวงกลาโหม   อีกฉบับเขียนโดยพระพินิจนัยนิเทศ สังกัดกระทรวงธรรมการครับ

ซึ่งทั้งสองท่านได้ลงชื่อเป็นพยานในการทำพินัยกรรมด้วย


เป็นเรื่องที่น่าคิดเหมือนกันครับว่า เหตุใดท่านเจ้าพระยาภาสกรวงศ์จึงเลือกให้นายเพาะหลานของท่านเป็นผู้เขียนพินัยกรรม

[V_Mee]

จากประกาศพระราชทานยศแลเลื่อนยศ ที่คุณหมอเพ็ญนำมาแสดงในความเห็นที่ ๒๑ นั้น
มีชื่อ มหาดเล็กวิเศษ (เทียบนายร้อยตรี) ขุนนทรวบรัด เลื่อนเป็นรองหุ้มแพร (ดทียบนายร้อยโท)
คนถัดลงมาคือ มหาดเล็กวิเศษ ขุนสมรรคนันทพล เลื่อนเป็นรองหุ้มแพร

ขุนสมมรคนันทพลนี้  นามเดิมคือ พืชน์  บุนนาค  เป็นบุตรคนโตของนายเพ่ง  ศรีสรรักษ์ บุตรชายคนใหญ่
ของเจ้าพระยาภาสกรวงษ์ กับท่านผู้หญิง  ในตอนปลายรัชกาลที่ ๖ ได้เลื่อนเป็นหลวงสมรรคนันทพล
ฉะนั้นจึงน่าจะสันนิษฐานได้ว่า  ในตอนปลายรัชกาลที่ ๖ ขุนนนทรวบรัด  ก็คงได้เลื่อนเป็นหลวงในราชทินนามเดิม

สำหรับประเด็นที่คุณศรีสรรเพชญ์กล่าวไว้ในความเห็นที่ ๓๒ ว่า  "หนังสือพินัยกรรมฉบับนี้ได้ให้ข้อมูลว่าเมื่อ พ.ศ.๒๔๕๙
นายเพาะรับราชการในกรมมหรสพ จึงเข้าใจว่าอาจจะเปลี่ยนไปรับราชการเป็นทหารเรือในภายหลังครับ"
เรื่องนี้อธิบายได้ว่า นายเพาะมิได้เปลี่ยนไปรับราชการทหารเรือ  แต่ที่แต่งเครื่องแบบคล้ายทหารเรือในภาพนั้น
เป็นเพราะเป็นผู้ที่ได้รับพระราชทานยศราชนาวีเสือป่า เป็นนายเรือตรี ราชนาวีเสือป่า  ที่มีเครื่องแบบเกือบเหมือนทหารเรือเลยทีเดียว

ส่วนประเด็จที่คุณศรีสรรเพชญ์หยิบยกขึ้นมากล่าวไว้ในความเห็นที่ ๓๓ ว่า "เหตุใดท่านเจ้าพระยาภาสกรวงศ์จึงเลือกให้นายเพาะ
หลานของท่านเป็นผู้เขียนพินัยกรรม"  น่าจะอธิบายได้ว่า เพราะท่านเจ้าพระยาภาสฯ และท่านผู้หญิงเป็นผู้กราบบังคมทูล
ขอให้ลงพระราชอาญาแก่นายเพ่ง ศรีสรรักษ์ บุตรชายคนโต จนต้องรับพระราชอาญาถูกถอดจากยศและบรรดาศักดิ์  และดูเหมือน
นายเพ่ง  ศรีสรรักษ์จะถูกตัดจากการเป็นทายาทผู้รับมรดก  จึงทำให้หลวงสมรรคนันทพลซึ่งเป็นหลานชายคนใหญ่มิได้เป็นผู้รับตรา
สืบตระกูล  ในเมื่อเป็นดังนี้จึงไม่แปลกที่เจ้าพระยาภาสฯ จะเลือกนายเพาะผู้เป็นหลานตัดปัญหาอันอาจจะเกิดข้อครหาในภายหลัง
ท่านเจ้าพระยาภาสฯ จังเลือกให้นายเพาะผู้เป็นหลานที่บิดาไม่มีส่วนมัวหมองเป็นผู้เขียนพินัยกรรมนี้

[ศรีสรรเพชญ์]

ขอบพระคุณ อ.V_Mee ที่ให้ความกระจ่างในหลายๆ เรื่องมากครับ


ทีนี้คงเข้ามาในประเด็นเรื่องนายราชาณัตยานุหาร (พาสน์) ซึ่งไม่ถูกกล่าวถึงในพินัยกรรม และหลายๆ ท่านสงสัยว่าไม่น่าจะเป็นคนในรูปที่ยกมา โดยบุคคลนั้นน่าจะเป็นคุณเพาะมากกว่า


ซึ่งผมก็คิดแบบนั้น เพราะหน้าตาบุคคลในรูปดูยังหนุ่มมากน่าจะราวๆ แค่ 20 ปี และมีความคล้ายคลึงกันอยู่มากครับ

สังเกตดูว่าขุนนน จะมีหน้าตาคล้ายคลึงกับนายราชาณัตยานุหาร (พาส์น) ซึ่งเป็นบุตรชายของเจ้าพระยาภาสกรวงศ์อยู่เหมือนกันครับ

ในภาพด้านหลัง (ด้านขวา) รูปปั้นเจ้าพระยาอรรคมหาเสนา   (ด้านซ้าย) รูปปั้นสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์
แถวยืน             คุณหญิงพวง ดำรงค์ราชพลขันธ์, นายราชาณัตยานุหาร (พาส์น)
แถวนั่ง             เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร), เจ้าจอมพิศว์ ในรัชกาลที่ ๕
แถวหน้า     คุณพาสนา ชูโต

พอดีผมค้นภาพถ่ายเก่าของครอบครัวท่านเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ซึ่งอยู่ในอัลบั้มของเจ้าจอมพิศว์ มาได้เลยอยากให้ลองมาเทียบกันครับ




บุคคลเท่าที่ทราบในภาพคือเจ้าจอมพิศว์ เจ้าพระยาภาสฯ และท่านผู้หญิงเปลี่ยน (สำหรับท่านอื่นๆ ถ้าทราบชื่อก็รบกวนทุกท่านด้วยนะครับ)


แต่มีบุคคลที่ผมอยากให้สังเกตดูคือ เด็กผู้ชายที่ยืนอยู่คนซ้ายสุดของแถวหลังครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

ภาพขยายอย่างชัดๆ ครับ


ดูจากลักษณะใบหน้า รูปปาก ผมคิดว่าน่าจะเป็นคนๆ เดียวกับในรูปของเว็บไซต์สายสุกลบุนนาคที่ระบุว่าคือ นายราชาณัตยานุหาร (พาสน์)


แต่เด็กชายในภาพไม่น่าจะเป็นนายราชาฯ เพราะจากข้อมูลที่ได้มาในเว็บเรือนไทยนี้เอง ระบุว่านายราชาฯ ได้ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวคราวเสด็จประพาสยุโรปครั้งแรกเมื่อ ร.ศ.๑๑๖ (พ.ศ.๒๔๔๐) โดยมีหน้าที่เป็นพนักงานรับส่งหนังสือต่างประเทศ  ซึ่งตอนนั้นเจ้าพระยาภาสกรวงศ์น่าจะมีอายุประมาณ ๔๘ ปี


แต่ในภาพถ่ายคิดว่าเจ้าพระยาภาสกรวงศ์และท่านผู้หญิงเปลี่ยนน่าจะมีวัยในช่วง ๕๐ ปลายๆ ถึง ๖๐ แล้ว ดังนั้นนายราชาฯ ไม่น่าจะเป็นเด็กชายอย่างในภาพแล้ว


และเด็กชายในภาพ ถ้าเป็นนายราชาฯ จริงก็ดูจะมีอายุต่างกับเจ้าจอมพิศว์ซึ่งเป็นพี่สาวเกินไป โดยเจ้าจอมพิศว์ในภาพน่าจะอยู่ในช่วงวัยกลางคนแล้วครับ
 

[ศรีสรรเพชญ์]

เด็กชายในภาพ ดูจากทั้งอายุและหน้าตาแล้ว คิดว่าน่าจะเป็นคุณเพาะ บุนนาค หรือขุนนน มากกว่านายราชาณัตยานุหาร (พาสน์) ที่เป็นบิดาครับ

ซึ่งผมไปได้รูปถ่ายท่านมาเพิ่มเติมอยู่หลายรูปครับ



ภาพนี้คือคุณเพาะยืนตรงกลางภาพ ส่วนสตรีที่ยืนทางด้านขวาของภาพคือคุณพาสนา

บุคคลที่เหลือในภาพไม่ทราบว่าเป็นผู้ใด แต่ถ้าให้เดา คาดว่าน่าจะเป็นพี่น้องของท่านคือ นางอำนาจนทีสฤษดิ์ (เพ็ญ บุนนาค) และ คุณโสภณ กาฬดิษฐ์


ส่วนเด็กชายในภาพไม่ทราบว่าเป็นผู้ใดครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

ภาพนี้เข้าใจว่าเป็นภาพของคุณเพาะตอนบวชนาค


น่าสังเกตว่าฉากด้านหลังคือพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามครับ


จึงเข้าใจว่าคุณเพาะเป็นนาคหลวงที่ได้รับบรรพชาอุปสมบทภายในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดารามครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

ภาพนี้น่าจะถ่ายในช่วงวัยกลางคนแล้ว


คุณเพาะสวมชุดราชปะแตน ติดแขนทุกข์ ที่กระเป๋าเสื้อติดเครื่องหมายวชิราวุธ


เรื่องเครื่องหมายนี้คงต้องให้ อ.V_Mee ไขความกระจ่างให้ครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

อีกมุมหนึ่งครับ

[Koratian]

รูปในความเห็นที่ 37

บุรุษที่ยืนเท้าคางน่าจะเป็นพระเทพศาสตร์ฯ
ส่วนเด็กชายน่าจะเป็น คุณโสภณ น้องคนเล็กครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

รูปในความเห็นที่ 37

บุรุษที่ยืนเท้าคางน่าจะเป็นพระเทพศาสตร์ฯ
ส่วนเด็กชายน่าจะเป็น คุณโสภณ น้องคนเล็กครับ

มีความเป็นไปได้ครับ เพราะเพิ่งมาคิดเรื่องอายุ เป็นไปได้ว่าคุณโสภณน่าจะดูเด็กกว่า

ส่วนคนที่เท้าคางเมื่อเทียบกับรูปพระยาเทพศาสตร์ฯ รู้สึกว่าคนในรูปหลังจะมีเปลือกตาหนากว่าครับ และตาเป็นสองชั้นชัดเจน

เทียบกับภาพถ่ายของพระยาเทพศาสตร์ฯ จะเห็นว่าท่านมีตาชั้นเดียวครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

ในอัลบั้มภาพถ่ายเก่าที่ผมพบมีสองอัลบั้ม


อัลบั้มหนึ่งเป็นอัลบั้มใหญ่ ใส่รูปถ่ายทั่วๆไป เช่นภาพถ่ายเหตุการณ์ต่างๆ ภาพทิวทัศน์ ไปรษณียบัตรรัชกาลที่ ๗ หรือภาพครอบครัวบ้าง ซึ่งภาพขุนนนภาพหลังๆ ที่นำมาลงนำมาจากอัลบั้มนี้ครับ

อีกอัลบั้มเล็กกว่า เป็นภาพถ่ายของเจ้าจอมพิศว์เกือบทั้งหมด ตั้งแต่ท่านตอนยังสาวจนถึงวัยชรา ภาพอื่นๆ จะเป็นเครือญาติของท่าน เช่นเจ้าพระยาภาสฯ ท่านผู้หญิงเปลี่ยน หรือน้องสาวของท่าน


แต่ว่าทั้งสองอัลบั้ม มีภาพชายไม่ทราบชื่อท่านหนึ่งปรากฏอยู่ด้วย


เพราะว่าการที่มีรูปคนผู้นี้อยู่ในอัลบั้มที่มีแต่ภาพของเจ้าจอมพิศว์และครอบครัวของท่าน แถมยังเป็นรูปเดียวที่มีซ้ำในทั้งสองอัลบั้ม จึงสันนิษฐานว่าชายท่านนี้ต้องเป็นเครือญาติใกล้ชิดของท่าน


ซึ่งผมสันนิษฐานว่าบุคคลในภาพน่าจะเป็น นายราชาณัตยานุหาร (พาสน์) ครับ

[ศรีสรรเพชญ์]

จุดที่น่าสังเกตของภาพถ่ายชายท่านนี้คือ ในอัลบั้มใหญ่ภาพนี้ถูกจัดไว้อยู่ระหว่างภาพถ่ายของคุณเพาะ บุนนาคทั้งสองภาพ

ดูจากหน้าตาคนในภาพ คิดว่าไม่น่าจะเป็นคนเดียวกับคุณเพาะ หรือขุนนน


ส่วนหนึ่งที่คิดว่าอาจจะเป็นภาพของนายราชาณัตยานุหาร (พาสน์) เพราะอาจจะตั้งใจจัดให้รูปอยู่หน้าเดียวกับคุณเพาะที่เป็นบุตรชายคนใหญ่ของท่านครับ