แม่เล่าว่าเมื่อก่อนเวลาตากับยายจะคุยกันในเรื่องที่ไม่อยากให้ลูกๆเข้าใจ จะคุยกันโดยใช้ภาษาลับอย่างหนึ่งที่เรียกว่า "เค็กเจียะเพียะ"
ต้องเท้าความหน่อยว่าตาผมเป็นลูกครึ่งจีนไทย ถูกส่งไปเมืองจีนเพื่อเรียนหนังสือช่วงก่อนสงครามโลกเล็กน้อย ใช้ชีวิตวัยรุ่นอยู่ในเมืองจีนตลอดช่วงสงครามโลก จนได้แต่งงานกับยายซึ่งเป็นสาวจีนแท้ 100% สงครามโลกสงบจึงพากันกลับมาเมืองไทย
นัยว่าตากับยายหัดเค็กเจียะเพียะมาจากโรงเรียนที่เมืองจีนในยุค 80's
ครับ 80's ที่ว่าไม่ใช่ 1980's แต่เป็น 2480's นะครับ ตรงกับปลาย 1930's ต่อกับต้น 1940's
ในความทรงจำอันเลือนลางของผม(และแม่ เพราะแม่เล่าให้ผมฟังตั้งแต่สามสิบกว่าปีที่แล้ว) ผมจำได้ว่า เค็กเจียะเพียะ ใช้วิธีการเข้ารหัสคำโดยการเอา "ลี" ไปปะหน้าคำ แล้วผวน คำเดียวที่ผมจำได้คือ เจี๊ยะ (ที่แปลว่ากิน) เค็กเจียะเพียะจะว่า เหลียะจิ๊ โดนผวนจาก ลิเจี๊ยะ ได้เป็น เลียะจิ๊ แต่หลักการออกเสียงแต้จิ๋ว เสียงเลียะต่อกับจิ๊ พยางค์ต้องเลื่อนเสียงไป จึงกลายเป็น เหลียะจิ๊
หลักการเหมือนกันกับภาษาลูอย่างยากที่จะเชื่อได้ว่าเป็นเรื่องบังเอิญ ต่างแค่คำเข้ารหัสที่เป็นลูกับลี อย่างนี้จะเรียกว่าเป็นภาษาลีได้ไหมครับ?
ผมถามแม่ผมว่ารายละเอียดกฎการสร้างคำมีอะไรบ้าง แต่แม่ก็ไม่รู้ ตากับยายก็เสียไปแล้ว แม่เองเคยจำได้หลายคำ แต่ถึงวัยนี้ก็ลืมไปเกือบหมดแล้ว เหลืออยู่แค่คำเดียวคือ เจี๊ยะ - เหลียะจิ๊ เหมือนที่ผมจำได้นี่แหละครับ
เมื่อก่อนนี้ ผมเคยสอบถามผู้ใหญ่ที่รู้จักหลายท่านเรื่องเค็กเจียะเพียะ แต่ไม่มีใครรู้จัก แม่ก็ว่านอกจากตากับยายแล้ว แม่ก็ไม่เคยเจอคนที่รู้จักเค็กเจียะเพียะอีก เป็นอันว่าหนทางการสืบเสาะจากผู้รู้ก็ตีบตันไป
ถึงตาผมจะเกิดเมืองไทย แต่ค่อนข้างมั่นใจว่าตาไม่ได้หัดเค็กเจียะเพียะไปจากเมืองไทยแน่ เพราะญาติคนอื่นไม่มีใครรู้จักอะไรแบบนี้ นอกจากนี้การที่ยายที่เกิดเมืองจีน และอยู่คนละหมู่บ้านกับตาก็รู้จักเค็กเจียะเพียะด้วย จึงเป็นไปได้มากว่าเค็กเจียะเพียะเป็นที่รู้จักกันแพร่หลายในระดับหนึ่งด้วย
อีกอย่างที่น่าสนใจคือ คำว่าเค็กเจี๊ยะในเค็กเจียะเพียะ แปลว่าขอทาน 乞食 ในภาษาจีนแต้จิ๋ว จีนกลางอ่านว่า ฉี่สือ แต่ในภาษาจีนกลางจะไม่ใช้คำนี้เรียกขอทาน แต่จะเรียกว่า 乞丐 (ฉี่ไก้) เข้าใจว่าญี่ปุ่นจะใช้ทั้งสองคำเรียกขอทาน คือจะเป็น 乞食 หรือ 乞丐 ก็ได้
ส่วนเพียะนั้น ผมสืบค้นดู ได้ความว่าเขียนว่า 癖 แปลว่านิสัย หรืองานอดิเรก
ดังนั้นเค็กเจียะเพียะ 乞食癖 น่าจะแปลว่าได้ว่า ลูกเล่นขอทาน ประมาณนี้ครับ
ผลจากการค้นคำว่า เค็กเจียะเพียะ ได้ผลลัพธ์เป็น 0 น้องกุ๊กไม่รู้จัก อนุมานว่าคนจีนในไทยยังไม่เคยมีใครพูดถึงสิ่งนี้บนอินเทอร์เน็ต แต่เมื่อค้นเป็นภาษาจีนว่า 乞食癖 ได้ผลลัพธ์จากน้องกุ๊กมา 1 รายการ ซึ่งน่าสนใจเอามากๆ
https://yfyq.com/%E6%BD%AE%E6%B1%95%E4%B8%AA%E5%88%AB%E5%9C%B0%E6%96%B9%E7%9A%84%E5%8F%A6%E7%B1%BB%E7%99%96%E8%AF%ADบทความนี้เขียนลงในหนังสือพิมพ์ซัวเถา (汕头日报) ไม่ได้ระบุวันไว้ แต่ดูจากบริบทแล้วต้องอยู่ในช่วงปี 2005-2007 ผู้เขียนเล่าถึง ภาษา"ของเล่น" 4 ภาษาในแต้จิ๋ว ซึ่ง 1 ในนั้นก็คือเค็กเจียะเพียะนี่แหละครับ
ประสบการณ์ของผู้เขียนนั้นคล้ายกับแม่ผม เขาเล่าว่าเป็นภาษาที่เขาเคยได้ยินมาในวัยเด็ก ราวปี 1960's โดยพ่อแม่ของผู้เขียนใช้พูดคุยกันในเรื่องที่ไม่ต้องการให้ลูกรู้ โดยพ่อแม่เขาเรียนรู้มาจากในโรงเรียนในช่วงปี 1930's
เขาค้นคว้าเพิ่มเติมในภายหลังได้ความว่าภาษานี้ใช้กันแพร่หลายในกิ๊กไซ กิ๊กเอี๊ย และเหยี่ยวเพ้ง ( 揭西 揭阳 และ 饶平 ) นอกจากเรียกว่าเค็กเจียะเพียะแล้ว ยังมีอีกชื่อหนึ่งว่าหมี่โอ่วเพียะ (棉湖癖) โดยที่มาของเค็กเจียะเพียะนี้มีบางกระแสว่ามาจากพวกแก๊งขอทาน อีกกระแสหนึ่งว่ากันว่าเป็นภาษาที่นิยม"เล่น"กันที่ตำบลหมี่โอ๊ว จึงได้ชื่อว่าหมี่โอ่วเพียะ เรื่องนี้ถือว่าเข้าเป้ามาก เพราะหมู่บ้านของตากับยายผมอยู่ห่างจากตำบลหมี่โอ๊วไม่กี่กิโลเมตร
เขายังได้ให้ตัวอย่างการสร้างคำของเค็กเจียะเพียะไว้เล็กน้อย น่าเสียดายว่าวิธีถอดเสียงของเขาไม่สามารถระบุได้ว่าวรรณยุกต์เป็นอย่างไร และสระเป็นเสียงสั้นหรือยาว แต่น่าสนใจว่านอกจากการยืนยันว่าใช้ ลี ในการเข้ารหัส ร่วมกับผวนคำแล้ว ยังมีกฎปลีกย่อยที่คล้ายกับภาษาลูอีกอย่างคือ ถ้าคำที่จะแปลงมีอักษรนำเป็นเสียง ล แล้ว ให้เข้ารหัสด้วย อี แทน ลี แต่กฎอื่นๆของภาษาลู ดูเหมือนจะไม่มีในเค็กเจียะเพียะ
ผมลองไปค้นต่อใน baidu.com ซึ่งเป็นเว็บค้นหาของจีน ได้ผลลัพธ์เพิ่มมาอีกหน้าเว็บหนึ่ง ผู้เขียน(ซึ่งไม่ได้เป็นคนแต้จิ๋ว)ไม่ได้เล่าที่มาที่ไป แต่บอกว่าเรียนเรื่องเค็กเจียะเพียะจากชั้นเรียนในมหาวิทยาลัยซัวเถา โดยกล่าวว่าเป็นภาษาที่เป็นที่รู้จักกันดี
http://www.360doc.com/content/15/0708/09/2794318_483502748.shtmlทำให้คิดว่าถ้าสอบถามจากคนแต้จิ๋วในประเทศจีน น่าจะได้ความครับ
ส่วนผมคงขอจบแค่นี้ ไม่รู้จะค้นไปต่อยังไงครับ
