ห้วยขาแข้ง เมื่อ '14 '15

[Anna]

สวัสดีปีใหม่ พ.ศ. 2559

   ขออาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัยและอำนาจของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย ได้โปรดยังความสุขสวัสดีมีชัยในการดำเนินชีวิต ในหน้าที่การงาน ในความมั่งมีศรีสุข และสุขพลานามัย มาบังเกิดยังทุกท่านสมาชิกและทุกท่านที่เข้ามาแวะเวียนอ่านกระทู้ต่างๆในเรือนไทย ตลอดปี พ.ศ.ใหม่นี้และตลอดๆไป ครับ

กราบสวัสดีปีใหม่อาจารย์naitang
ขอบพระคุณสำหรับคำอวยพรค่ะ

[naitang]

หลังจากการแสดงจบ แยกย้านกันกลับบ้านแล้ว     ก็คงจะเป็นอีกฉากหนึ่งต่อไป ครับ ก็คือการตามไปจีบสาวนักฟ้อนทั้งหลายของบรรดาหนุ่มๆ      

งานปีใหม่นี้ เท่าที่ผมรู้นะครับ แต่ละหมู่บ้านจะจัดไม่ตรงกัน ซึ่งก็อาจจะเป็นเรื่องตามที่กล่าวมาในวรรคแรกว่า มันจะตามมาด้วยการตามไปหาสาว    

ด้วยว่า...โดยพื้นแล้ว แต่ละหมู่บ้านกะเหรี่ยงในป่าดงที่ไกลปืนเที่ยงมากๆนั้น จะเป็นหมู่บ้านเล็กและเล็กมากๆ อาจจะมีเพียง 5-10 หลังคาเรือน มีระยะเวลาเดินทางระหว่างกันตั้งแต่ไม่น้อยกว่า 2 ชม.จนถึง 2-3 วัน    

และด้วยว่า...ด้วยสัญชาติญาณของสรรพสัตว์ ที่ว่าการผสมข้ามเชื้อสายคือการสร้างเผ่าพันธุ์ให้มีความแข็งแรงและแข็งแกร่ง  

ครับ..ประเพณีและวัฒนธรรมก็ช่วยให้เป็นไปตามเกณฑ์ของธรรมชาติ   ผม (ว่าเองนะครับ) เห็นกะเหรี่ยงในบางพื้นที่จึงมีตัวเล็กมาก ในขณะที่บางพื้นที่ก็ตัวใหญ่ใกล้เคียงกับเรา  

[naitang]

ผมเลยมีความเห็นเอาเองว่า ประเพณีย่องสาวของกะเหรี่ยงก็เป็นผลพวงตามมาจากประเพณีวันปีใหม่ที่เล่ามานั้น

ก็เมื่อหนุ่มจากต่างบ้านห่างไกลจะต้องนอนค้างแรมก่อนจะเดินกลับบ้านในอีกรุ่งวันหนึ่ง  ก็กะไรอยู่นะ จะมิใยไปหาสาวที่หมายปองอยู่หรือไร ??

ผมเองมิเคยไปย่องสาวด้วยตนเองแต่ผู้เดียว เคยแต่ไปกับผู้อื่นรวมกันสองสามคน แถมยังเคยต้องยืนรอพรรคพวกอยู่ที่หน้าบ้านสาว เตรียมพร้อมที่จะโกยหากเกิดความผิดพลาดใดๆขึ้นมา

[naitang]

เท่าที่รู้ สาวที่มาฟ้อนแม้จะตัวเล็ก แต่ก็เป็นสาวแรกรุ่นเริ่มเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ ก็คงมีอายุอยู่ในละแวก 15+ ปี  และยังไม่แต่งงานยังไม่มีคู่ครอง ซึ่งพวกนี้_ตามประเพณีของเขา_ยังคงแต่งตัวใช้ชุดถุงสีขาวทั้งตัว ต่างกับพวกที่แต่งงานแล้วซึ่งจะใช้ชุดผ้าลายทางสีแดง

ประเพณีย่องสาวก็ไม่มีอะไรมากไปกว่าไปบ้านสาว ขึ้นบ้านเพื่อคุยกับสาวเจ้า ก็คือไปจีบสาวนั้นแหละ แต่จะเป็นตอนช่วงเวลาเริ่มมืดที่ต้องจุดตะเกียงให้แสงสว่างพอมองเห็นหน้ากันได้แล้ว มิใช่ขายขนมจีบกันได้ทั้งวันและทุกเวลาแบบคนในเมือง

ที่ดูว่าน่าจะระทึกสักหน่อยก็คือ มันเป็นการจีบสาวแบบมีพ่อแม่ของสาวเจ้านอนฟังอยู่  พ่อแม่ก็คงมีใจระทึกอยู่เหมือนกันว่าแต่ละ

[naitang]

ไปโดนอะไรไม่รู้ ส่งข้อความไปเลย

[naitang]

ครับ..พ่อแม่ก็คงระทึกใจอยู่ว่า shot ต่อไปจะเป็นอย่างไร     

แต่ตราบใดที่ยังไม่มีเสียงคำว่า ผะมึง เปล่งดังๆออกมาจากปากลูกสาว เรื่องราวก็ดูจะ OK  แต่หากมี ก็คงต้องลุกออกมาทำอะไรสักอย่าง

ส่วนเสียงกระแอมกระไอนั้น พ่อแม่มักจะทำอยู่เป็นระยะๆ  ซึ่งจะเป็นเรื่องของสเลดติดคอจริงๆหรือว่าเป็นการปรามก็ไม่รู้ได้ 

[naitang]

บ้านเรือนของผู้คนชาวกะเหรี่ยงก็ไม่ต่างไปจากบ้านเรือนของชาวบ้านชนบททั่วๆไป (ไม่ว่าจะเป็นของชาติพันธุ์ใด)  คือ ประกอบไปด้วยส่วนที่เป็นชานเรือนนอกชายคา มีพื้นต่อเนื่องในระดับเดียวกัน (หรือยกระดับเล็กน้อย) ไปเป็นส่วนครัวอยู่ใต้หลังคา มีส่วนที่เป็นพื้นที่ว่างต่อจากครัวใช้เป็นที่เอนกประสงค์ (กินข้าว นั่งคุย และนอน)  แล้วก็มีการกั้นเป็นห้อง 1 ห้อง กั้นด้วยการขัดแตะไม้ไผ่

ครับ.. จะพูด จะคุย จะขยับเขยื้อนกายใดๆบนบ้านนี้ ก็เป็นอันว่ารู้กันทั้งบ้านก็แล้วกัน   เป็นเรื่องของไม้ไผ่มีรูอย่างแท้จริง มิใช่แบบหน้าต่างมีหูประตูมีช่อง

[naitang]

คงเห็นภาพแล้วนะครับ ว่าความระทึกมันเกิดกับทุกคนที่เกี่ยวข้อง 

หากเลยเถิดไปมาก ก็จะถือว่าผิดผี ซึ่งก็จะเป็นการตัดสินใจของฝ่ายผู้ถูกกระทำว่าจะมีการผิดผีหรือไม่

หากถูกวินิจฉัยว่าผิดผี ก็จะต้องมีการแก้หรือการขอขมาด้วยระบบการเซ่นไหว้  ซึ่งก็แล้วแต่ว่าฝ่ายผู้ถูกกระทำจะกำหนดใว้เช่นใด 

เท่าที่เคยพบเห็นมา (ในพื้นที่ทางตะวันตกของเรา) ที่ถือว่าค่อนข้างจะแพงก็คือ หมูตัว ไก่ตัว เงิน 2 สลึง (โยนขึ้นหลังคาบ้านสลึงนึง โยนใส้ใต้ถุนบ้านสลึงนึง)   โดยปรกติก็มักจะเป็นการเรียกเงิน 2 สลึงนี้เท่านั้น

[naitang]

สังคมและวัฒนธรรมดังที่เล่ามานี้ ก็คงจะพอทำให้เห็นคำตอบที่ว่า ด้วยเหตุใดเราจึงเห็นเด็กสาวกะเหรี่ยงชาวบ้านป่าวัยกะเตาะจึงมักจะมีเด็กอ่อนกระเตงติดบั้นเอวเดินไปใหนมาใหนอยู่ในหมู่บ้าน

แต่ก็มีสาวที่โตเต็มวัยหลงเหลืออยู่มากเหมือนกันนะครับ สวยเสียด้วยซิครับ ซึ่งพวกเธอเหล่านี้ หลายคนมีแฟนหรือมีสามีแล้ว ซึ่งแฟนหรือสามีเหล่านั้นมักจะเป็นคนที่ไปทำงานเป็นลูกจ้างของส่วนราชการในท้องถิ่น แล้วก็มีเยอะที่มีสามีเป็นคนไทยที่เป็นลูกจ้างของส่วนราขการเช่นกัน  แต่ที่น่าสนใจก็คือ สามีที่เป็นคนไทยเหล่านั้น ดูจะรักภรรยาและมีความรับผิดชอบมาก หลายคนลาออกจากลูกจ้างการเป็น แล้วมาอยู่กินกับภรรยาที่บ้านป่า ช่วยกันทำมาหากินและใช้ชีวิตแบบชาวดงทั่วไป 

[naitang]

ด้วยเรื่องที่เล่ามานี้ ผมจึงระวังตัวมาก ไม่ยอมนอนบนบ้านชาวบ้านใดทั้งนั้น ไปตั้งแคมป์นอนแยกให้ห่างออกไปสักครึ่งกิโลถึงสองกิโลเมตรจะปลอดภัยกว่ามาก     ไปนั่งกินเหล้า สร้างความสนิทสนม สร้างความเป็นพวก สอบถามข้อมูลเสร็จแล้วก็เดินกลับ ไม่ว่าจะดึกดื่นอย่างไร

ครับ..ก็เป็นข้าราชการหนุ่มนี่นา จับได้ก็สบายอีกไปนาน   ก็มีการโชว์ตัวสาวกันทุกบ้านที่ขึ้นไปทั้งนั้น ทั้งฝีมือทำอาหาร ทั้งการดูแลความเรียบร้อยของวงเหล้ามิให้ขาดตกบกพร่อง 

ครับ...ก็จึงต้องมีกฎกติกาของตนเองและของคณะสำรวจ
     ..เรื่องแรกคือ  ไม่นอนค้างบนบ้านเขา
     ..เรื่องที่สองคือ ไม่เบียดเบียนเขา ไม่ให้เขาต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆ ขนเอาไปให้เขาทำ เหลือก็ยกให้เขาเก็บเป็นสะเบียงต่อไป 
     ..เรื่องที่สามคือ ถือสัจจะ พูดจริง ทำจริง ไม่โกหก เปิดเผยและให้เห็นว่ากระทำจริง
     ..เรื่องที่สี่คือ เป็นฝ่ายให้ ช่วยเขาเพื่อการพัฒนาในทุกเรื่องที่เรารู้และเท่าที่มีปัญญาจะคิดได้บนฐานความรู้ของเรา ฯลฯ
     ..อีกมากครับ   

[naitang]

ท่านที่เคยเดินป่าไปตามหมู่บ้านชาวบ้านป่าทั้งหลาย คงจะเคยสังเกตหรือมีข้อสงสัยว่า ด้วยเหตุใดหลายหมู่บ้านจึงตั้งอยู่ห่างจากลำห้วย   จะต้องเดินมาตักน้ำ ขนเอาไปเก็บที่บนบ้าน จะอาบน้ำทีนึงก็ต้องเดินลงไป กลับมาถึงบ้านก็เหงื่อซึมตัวเหนียวอีกแล้ว

จะขอทิ้งไว้ให้ลองนึกคำอธิบายสักพักนะครับ  ผมจะข้ามไปเรื่องอื่น

[naitang]

อุปกรณ์ที่ใช้ตักน้ำเอาไปใช้บนเรือนนั้นก็คือ กระบอกไม้ไผ่ที่มีช่วงข้อปล้องยาว ที่เห็นเป็นปรกติก็ยาวประมาณ 1 เมตร  แต่จะหาไผ่ช่วงข้อปล้องยาวๆนี้ก็หายากนะครับ  จะมีก็มักจะเป็นแบบมีเนื้อไม้หนาและเป็นท่อขนาดเล็ก (ขนาดที่ต้องการก็ประมาณน่องขาของเรา ไม่ต้องใส่น้ำก็หนักเอาเรื่องอยู่แล้ว)    หากหาไม่ได้ก็จะใช้วิธีปอกให้เนื้อมันบางลง

เย็นๆลงมาอาบน้ำในลำห้วย เสร็จแล้วก็เอาน้ำใส่กระบอกไม้ไผ่ โงกันคนละกระบอกกลับบ้าน เขาไม่ใช้วิธีสะพายบ่า แต่ใช้วิธีเอาเชือกรัดที่หน้าผาก ดึงของที่จะขนแนบหลัง (หัวแข็ง คอแข็งจริงๆ) บ่ามีไว้สะพายย่ามอย่างเดียว   ที่บนบ้านก็ไม่มีตุ่มหรือภาชนะใส่น้ำใดๆ กระบอกนั้นแหละก็คือโอ่งเก็บน้ำเอง  เมื่อจะใช้ก็เทน้ำจากกระบอก ใช้จนหมดแล้วก็ไปเอามาใหม่ บ้านใหนมีหลายกระบอกก็พอจะเดาออกได้ว่าขยันหรือเป็นครอบครัวใหญ่

คนในเมืองไม่รู้  ขึ้นบ้านเขา ช่วยเขาทำอาหาร ล้างจาน นึกถึงแต่ความสอาดเป็นหลัก  ลืมนึกถึงไปว่ากว่าจะเขาขนน้ำมาได้ก็ทั้งหนักและเหนื่อยแทบตาย     

[naitang]

กระบอกไม้ไผ่ที่เราอาจจะดูว่าเป็นอะไรที่หาได้ง่ายๆและไม่มีราคา  เมื่อพิจารณาตามภาพที่ผมเล่ามาก็จะเห็นว่ามันมีค่ามากพอที่จะทำให้เกิดความรู้สึกหวงแหนเมื่อคนเมืองมาแตะต้อง     

ครับ..ไปใหนมาใหนก็ลองสังเกตดูสักนิดนึงนะครับว่า มีไม้ไผ่ต้นอวบขนาดน่องขาของเราที่มีช่วงปล้องยาวสัก 60-70 ซม.ให้เห็นบ้างหรือไม่

สำหรับกระติกน้ำที่จะใช้พกติดตัวสำหรับการเดินห่างจากแหล่งน้ำเป็นระยะเวลานานนั้น อันนี้ง่ายครับ ก็ตัดไม้ไผ่เอาขนาดที่คะเนว่าพอเหมาะทั้งในปริมาณน้ำและน้ำหนัก ส่วนมากก็จประมาณ 1 ศอก เจาะรูแล้วเอาเถาวัลย์เส้นเล็กๆมาผูกหัวท้าย ก็ใช้เป็นกระติกน้ำสะพายติดตัวได้แล้ว  จะได้น้ำที่มีกลิ่นหอมและน่าดื่มเลยทีเดียว

[เทาชมพู]

คงเห็นภาพแล้วนะครับ ว่าความระทึกมันเกิดกับทุกคนที่เกี่ยวข้อง 

หากเลยเถิดไปมาก ก็จะถือว่าผิดผี ซึ่งก็จะเป็นการตัดสินใจของฝ่ายผู้ถูกกระทำว่าจะมีการผิดผีหรือไม่

หากถูกวินิจฉัยว่าผิดผี ก็จะต้องมีการแก้หรือการขอขมาด้วยระบบการเซ่นไหว้  ซึ่งก็แล้วแต่ว่าฝ่ายผู้ถูกกระทำจะกำหนดใว้เช่นใด 

เท่าที่เคยพบเห็นมา (ในพื้นที่ทางตะวันตกของเรา) ที่ถือว่าค่อนข้างจะแพงก็คือ หมูตัว ไก่ตัว เงิน 2 สลึง (โยนขึ้นหลังคาบ้านสลึงนึง โยนใส้ใต้ถุนบ้านสลึงนึง)   โดยปรกติก็มักจะเป็นการเรียกเงิน 2 สลึงนี้เท่านั้น

ขอถามตรงนี้อีกครั้งเพราะยังไม่ค่อยเข้าใจค่ะ
1  ผิดผี   รวมทั้งสมยอมและไม่สมยอม หรือเปล่าคะ 
เรียกว่าถ้ามีการล่วงเกินกันไม่ว่าสาวเจ้าจะยอมโดยดี หรือไม่พอใจขึ้นมา ก็นับเป็นผิดผีทั้งนั้น   ต้องจ่ายค่าหมูไก่และเงิน
2 ถ้าสมยอมกัน จะต้องลงเอยด้วยการร่วมหอลงโรงเท่านั้นใช่ไหม      ผู้ชายสามารถไม่สามารถหนีความรับผิดชอบได้   
3 ถ้าไม่ละเมิดสาวเข้า โดยที่ฝ่ายชายมีเมียเป็นตัวเป็นตนอยู่อีกแห่ง    หรือไม่มีแต่ไม่สมัครใจจะเป็นเขยชาวเขา    จ่ายค่าผิดผีแล้วจบลงไปได้หรือเปล่า

[naitang]

อาจารย์มีข้อสงสัยถามมา ผมก็เลยต้องตอบโดยพลันด้วยความรู้สึกดีใจ    

ย้อนไปอ่านที่ตัวเองเขียนแล้วก็ให้เห็นว่า ที่อาจารย์มีข้อสงสัยนั้น สมควรแล้วแก่เหตุครับ

ผมใช้คำว่า "ฝ่ายผู้ถูกกระทำ" โดยคิดเอาเองว่าน่าจะให้ความหมายที่ต่างไปจาก "ผู้ถูกกระทำ" ที่ไม่มีคำว่า "ฝ่าย" นำหน้า  และคงจะไม่จำเป็นต้องใส่คำว่า "ของ" ให้เป็นวลีว่า "ฝ่ายของผู้ถูกกระทำ"   

ผมต้องการจะสื่อออกไปในความหมายว่า "บรรดาผู้สูงวัยของฝ่ายหญิง ทั้งที่เป็นพ่อ แม่ และญาติ"   และขอขยายต่อว่า "รวมทั้งกลุ่มคนผู้อาวุโสในหมู่บ้าน (อาจจะเพียง 2-3 คน) ที่อาจจะได้ยิน ได้เห็นความเคลื่อนไหว หรือ ฯลฯ เอาเป็นว่ารู้เรื่องแล้วได้เห็นพ้องกันว่า มีการผิดผีหรือเป็นการกระทำที่ผิดผี ก็จะบอกคนในฝ่ายของผู้ถูกกระทำว่า "มีการผิดผีเกิดขึ้น"

เรื่องแบบนี้ก็จะมีการกระจายอย่างรวดเร็วตามปรกติ ในทำนองว่า ข่าวเรื่องร้ายกระจายได้เร็วดี ข่าวเรื่องดีกระจายได้ช้าจัง    เมื่อรู้กันทุกคน การขอขมาผีก็จึงเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงที่จะไม่กระทำไม่ได้