ตามหาพระเมรุมาศ กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ

[NAVARAT.C]

ภาพนี้สิครับน่าฉงน ระทาเจ้าเก่ากลับมายืนสูงเด่นเป็นดงอยู่ท่ามกลางหมอกทั้งที่เป็นปีพ.ศ. ๒๔๔๓ แล้ว
เป็นงานออกพระเมรุของสมเด็จเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์

[NAVARAT.C]

ภาพสุดท้าย เป็นภาพที่ถ่ายกลางคืนภาพแรก
พระเมรุมาศพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งใช้โคมไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าสยามให้แสงสว่างในงานทั้งหมด

[visitna]

พระเมรุมาศ ของ ร 5  ถ่ายคนละครั้งกับของอาจารย์ NAVARAT.C

คำบรรยายภาพ.......
the cremation of King Chulalongkorn's body, in Bangkok, Thailand.
Structure built by Prince Narisranuvattiwongse, 1911,
Fratelli Alinari Museum Collections, Florence

[NAVARAT.C]

จากภาพบนและล่าง จะเห็นการเปลี่ยนแปลง เอาหงสุ์บนเสาออก เปลี่ยนเป็นดวงโคมไฟฟ้า

[siamese]

อีกปีหนึ่งถัดมา นับแบบปัจจุบันก็ พ.ศ. ๒๔๓๒ เป็นพระเมรุมาศ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้านภาจรจำรัสศรี ก็ไม่เห็นระทาเลย แต่ถ้าสังเกตุดีๆจะเห็นโคมไฟแบบใช้แกส  

แนวติดขอบล่างจะเป็นแนวโรงมหรสพเหมือนครั้งก่อนๆ

ตามเส้นประไปเรื่อยๆ จะพบระทา 

[siamese]

ระหว่างระทาจะมีการตั้งร้านไว้แสดงการเล่นประเภทต่างๆ ร้านเหล่านี้จะเป็นเรือนเครื่องผูก หลังคาเป็นหญ้าคาหรือตับจาก ประกอบกับระทาตั้งดอกไม้เพลิงหากสะเก็ดไฟตกลงมาจะทำให้เกิดเพลิงไหม้ได้ จึงต้องมีการนำหม้อดินเผาใส่น้ำไปตั้งไว้บนหลังคา ๒ ด้านครับ

[NAVARAT.C]

อีกปีหนึ่งถัดมา นับแบบปัจจุบันก็ พ.ศ. ๒๔๓๒ เป็นพระเมรุมาศ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้านภาจรจำรัสศรี ก็ไม่เห็นระทาเลย แต่ถ้าสังเกตุดีๆจะเห็นโคมไฟแบบใช้แกส  

แนวติดขอบล่างจะเป็นแนวโรงมหรสพเหมือนครั้งก่อนๆ

ตามเส้นประไปเรื่อยๆ จะพบระทา  

ตาดีโคตร

[NAVARAT.C]

นึกไม่ถึงว่าคนโบราญจะเตรียมสู้ไฟโดยการเอาโอ่งน้ำน้อยๆไปตั้งไว้บนหลังคาจาก

ตอนแรกนึกว่าเอาไปตั้งเป็นเคล็ดแบบปิดยันต์กันผี  แต่ไหนได้ เห็นกระไดยาวที่เตรียมไว้แล้ว ท่านกะจะปีนขึ้นหลังคาแน่ๆ
ชวนให้คิดว่า ถ้าตะไลยักษ์โคจรผิดทิศ พุ่งมาแปะบนหลังคาจาก กว่าท่านจะปีนขึ้นไปแล้วเอาน้ำสาดทีละกระบวยๆ จะสู้ไฟที่ลุกไหม้ตับจากได้หรือ  มีหวังถูกย่างสดหรือกระโดดหนีลงมาขาแข้งหัก

ยังงี้สู้ยอมแพ้ไฟ รีบขนของหนีจะดีกว่ามั๊ง

[NAVARAT.C]

กระทู้นี้นิ่งอยู่เกือบจะ ๓ ปีเต็ม คิดว่าคงหมดโอกาสที่จะได้เห็นพระเมรุมาศกรมพระราชวังบวรพระองค์สุดท้ายของสยามเสียแล้ว แล้วก็มีบุญบันดาลให้ผมท่องเว็บไปพบ FB ของคุณศักดิ์ชัย ( Sakchai Limonado Phanawat) ซึ่งนำอัลบั้มภาพถ่ายบุคคลและเหตุการณ์ในสยามสมัยรัชกาลที่ ๕ มาลงไว้เป็นวิทยาทาน
อัลบั้มภาพสยามนี้เก็บอยู่ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะแห่งเมืองเดรสเดรน (Staatliche Kunstsammlungen Dresden) ประเทศเยอรมัน ระบุว่าภาพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี ในอัลบั้มนี้ถ่ายโดย ฟริตซ์ ชูมันน์ (Fritz Schumann) ในขณะที่ภาพอื่นๆไม่ระบุชื่อช่างภาพ แม้จะไม่แน่ว่าภาพอื่นๆในเล่มจะเป็นฝีมือของเขาด้วยทั้งหมด เพราะเป็นที่ทราบกันว่าบุตรของหลวงอัคนีนฤมิตร หรือ ฟรานซิส จิตร ช่างภาพมือเอกของสยามก็เปิดจำหน่ายกระจกเนกาตีฟภาพถ่ายฝีมือบิดาของตนอยู่ด้วย  อย่างไรก็ดีฟริทช์ ชูมันน์ เข้ามาถ่ายภาพในพระนครในระหว่างปี 1885-1886 (2428-2429) ดังนั้นภาพทั้งหมดที่อยู่ในอัลบั้มก็น่าจะถ่ายในระหว่างหรือก่อนหน้านั้น

[NAVARAT.C]

ภาพทั้งหมดในอัลบั้มครับ

https://www.facebook.com/limonado.sp/posts/10212396368719116?pnref=story

[NAVARAT.C]

อัลบั้มที่ว่าปรากฏภาพพระเมรุมาศ ไม่ระบุว่าเป็นของพระองค์ใด คือภาพนี้

[NAVARAT.C]

ซึ่งเป็นภาพเดียวกับที่หนังสือ สถาปัตยกรรมพระเมรุมาศในสยาม ของ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ม.ร.ว.แน่งน้อย ศักดิ์ศรี และคณะ ซึ่งเป็นเสมือนคัมภีร์ว่าด้วยพระเมรุมาศและพระเมรุของไทยระบุว่า เป็นพระเมรุมาศของสมเด็จเจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ แต่คุณภาพของภาพมัวซัวกว่าของฟริทช์ ชูมันน์มาก

[NAVARAT.C]

ฟริทช์ ชูมันน์ ผู้ถ่ายภาพนี้ แม้ไม่มีหลักฐานว่าเขาเดินทางออกจากสยามวันที่อะไร แต่ในวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๔๓๐ มีหลักฐานว่าเขาอยู่ในเยอรมันแล้วแน่ๆ เพราะได้ไปจดทะเบียนเปิดร้านถ่ายภาพที่เมืองเดรสเดน  แสดงว่านายชูมันน์ต้องเดินทางออกจากเมืองไทยไปก่อนหน้านั้นหลายเดือน ไม่ทันได้ถ่ายภาพงานพระเมรุของสมเด็จกรมพระยาบำราบปรปักษ์ ซึ่งพระราชทานเพลิงในวันที่ ๒๘ เมษายน ๒๔๓๐ แน่นอน

ส่วนในช่วงที่เขาอยู่ในพระนครนั้น งานออกพระเมรุ ณ ท้องสนามหลวงมีงานเดียว คืองานของกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ ซึ่งเสด็จทิวงคตในวันที่ ๒๘ สิงหาคม ๒๔๒๘  และพระราชทานเพลิงเมื่อวันที่๑๔ มิถุนายน ๒๔๒๙

อย่างไรก็ดี หนังสือ สถาปัตยกรรมพระเมรุมาศในสยาม ของ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ม.ร.ว.แน่งน้อย ศักดิ์ศรี และคณะก็ได้ตีพิมพ์ภาพจากหนังสือพิมพ์ The Graphic ของอังกฤษ ซึ่งประมวลภาพงานออกพระเมรุของสมเด็จกรมพระยาบำราบปรปักษ์ไว้ในรูปเดียว ถึงแม้จะเป็นภาพลายเส้น แต่ก็ต้องทำมาจากภาพถ่ายต้นฉบับ ทำให้เห็นสิ่งที่ขัดแย้งกัน เพราะภาพพระเมรุมาศเห็นชัดว่าเป็นคนละองค์กับภาพถ่ายที่นำมาลงไว้ก่อนหน้า
คนอ่านที่เห็นความผิกปกตินี้ก็แค่งงๆเฉยๆ เพราะไม่ทราบจะหาข้อมูลอะไรมาตั้งปุจฉาถามครูบาอาจารย์

[NAVARAT.C]

ขยายชัดๆ

[NAVARAT.C]

ผมขอสรุปในชั้นนี้ก่อนเลยว่า ภาพพระเมรุมาศที่อยู่ในอัลบัมของฟริตซ์ ชูมันน์ คือพระเมรุมาศที่พระราชทานเพลิงพระศพ กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ