อุทยานดอกไม้ไทย

[Kunlamata]

ดิฉันมาเริ่มแต่งกลอนเมื่ออายุมากสี่สิบกว่าคือ เมื่อประมาณหกเจ็ดปีที่แล้ว แต่งไว้มากมายในเวบสองสามเวบ
เพิ่งได้เห็น"ระเบียงกวี"ในเรือนไทย
จึงขอฝากบทกลอนในกระทู้"อุทยานดอกไม้ไทย"ให้ติชมและมาร่วมกันอนุรักษ์ดอกไม้ไทยด้วยบทกวีค่ะ
เริ่มด้วย"ดอกพุดซ้อน"บทเดียวที่แต่งไว้เมื่อเดือนมิถุนายนและภาพถ่ายดอกพุดซ้อนที่ถ่ายเองค่ะ

"พุดซ้อน"

เจ้าพุดซ้อนซ่อนรักไว้หนใดเล่า
เจ้าของหัวใจเจ้าเขาอยู่ไหน
จึงปันรักซ่อนซ้อนรอนแรมไกล
มาซ่อนรักซ้อนไว้หรือไรเอย

"กุลมาตา"
๑๖ มิถุนายน ๒๕๕๗

[เทาชมพู]

ระเบียงกวี เป็นห้องที่เปิดให้แสดงฝีมือกันโดยอิสระค่ะ   ขอตัวไม่วิจารณ์ เว้นแต่ผิดฉันทลักษณ์จึงจะบอกกัน
หาเพลงมาประกอบให้ฟังดีกว่า

[Kunlamata]

ขอบพระคุณค่ะอาจารย์เทาชมพูที่หาเพลงประกอบให้"พุดซ้อน"
กลอนพาไปตามชื่อดอกไม้ค่ะ
ฝากเพลงตามชื่อกระทู้เช่นกันค่ะ"อุทยานดอกไม้"
เข้ามาเรือนไทยแห่งนี้ ได้ประโยชน์มากมายจากประวัติศาสตร์และความงดงามของวัฒนธรรมไทยแต่ครั้งก่อน
รำลึกถึงบรรพบุรุษทุกท่านคุณพ่อคุณแม่ที่ล่วงลับไปแล้วอย่างจับใจค่ะ

[เพ็ญชมพู]

"พุดซ้อน"

เจ้าพุดซ้อนซ่อนรักไว้หนใดเล่า
เจ้าของหัวใจเจ้าเขาอยู่ไหน
จึงปันรักซ่อนซ้อนรอนแรมไกล
มาซ่อนรักซ้อนไว้หรือไรเอย

อ่านแล้วเห็น "รักซ้อน" ลอยมาตรงหน้าเชียว  

เจ้ารักซ้อนซ่อนใจหนใดเล่า
ขอถามเจ้ารักซ้อนซ่อนอยู่ไหน
มาปันรักซ่อนซ้อนรอนแรมไกล
อย่าปันใจรักซ้อนซ่อนใครเลย

[Kunlamata]

ขอบพระคุณท่านอาจารย์เพ็ญชมพูค่ะที่มาร่วมต่อกลอนกับดิฉัน ไพเราะมากค่ะและต้อนดิฉันจนลอยไม่ขึ้น
มิได้ซ่อนมิได้ซ้อนใครไว้เลย กลอนพาไปไกล
ถือโอกาสขอบคุณและลงบทใหม่"ราชาวดี" พร้อมทั้งรบกวนอาจารย์เล่าถึงงานลงยาราชาวดีเสริมด้วยนะคะ
สมัยเรียนเกเร ไม่ค่อยสนใจอ่านประวัติศาสตร์ไทย มัวแต่ร้องรำทำเพลงทำละคร"สี่แผ่นดิน"กับเพื่อนๆในงานโรงเรียนค่ะ

ดอกไม้ของพระราชาล้ำค่ายิ่ง
"ราชาวดี"งามพริ้งเป็นมิ่งขวัญ
กลิ่นหอมแรงอวลอบทั่วชวนพัวพัน
ผีเสื้อดั้นด้นหาทั่วธานี
อีกทั้งนามตามประวัติราชสำนัก
งานลงยาสลักงามนักสี
นามทองคำลงยาราชาวดี
เครื่องราชูปโภคมีแต่โบราณ

     "กุลมาตา"
๒๕ ตุลาคม ๒๕๕๗
(ที่บ้านเก่านนทบุรีคุณพ่อปลูกไว้ หอมแรงตลบอบอวลมากค่ะ)


(เพลงดุริยาราชาวดีของชาวเทคนิคการแพทย์ไทย)

[Kunlamata]

ฝักใฝ่แค่กลอนกานต์ตามน้ำได้ทุกเรื่อง
ตามเนื้อคือลูกค่ะประสาแม่เลี้ยงเดี่ยวแก่ๆ
อีกสักดอกไม้ไทยที่แต่งไว้แล้วค่ะวันนี้

[Kunlamata]

  กรรณิการ์ก้านสีแสด             คิดผ้าแสดติดขลิบนาง
เห็นเนื้อเรื่อโรงราง                 ห่มสองบ่าอ่าโนเนฯ

     ผ้าสีมีขลิบเนื้อ             บางดี
ก้านกรรณิการ์สี                แสดเถ้า
โนเนนาดน้องสี                 ลาเลิศ
เมียมิ่งเรียมดูเจ้า               ห่อนได้วางตา
(กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก พระนิพนธ์ เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์)
(ภาพจากกูเกิ้ล)

[Kunlamata]

เจ้าจำปีเจ้าจำปาดารดาษ
พุดศุภโชคงามแม้นวาดสะอาดขาว
ลีลาวดีงามลออออกช่อพราว
เจ้าพุดซ้อนขาวสกาวงามเย้ายวน
แก้วกัลยาหิมาลัยหอมไกลนัก
ชมสวนเพลินผ่อนพักหนักคลายถ้วน
พรรณดอกไม้ไทยในสวนล้วนหอมอวล
กลิ่นกำจายรัญจวนทั่วสวนงาม


    "กุลมาตา"
๒๗ ตุลาคม ๒๕๕๗
(ภาพดอกไม้ไทยในหมู่บ้านถ่ายภาพเองค่ะ)

[Anna]

ตามมาชมดอกไม้ค่ะ อ้อ! กลอนก็เพราะนะคะ

[เพ็ญชมพู]

ขอส่งมอบ "ร้อยบุปผา" มาประดับ
เพื่อซึมซับความอ่อนหวานตระการสวน
ร้อยบุปผาโรยรินกลิ่นอบอวล
คล้ายเชิญชวนดวงใจให้โบยบิน

http://youtube.com/watch?v=ncY8Q3e-oUs#ws

[Kunlamata]

ขอบพระคุณคุณAnnaที่ตามมาชม สวนเล็กๆในหมู่บ้านเมืองๆ ปลูกดอกไม้ไทยกลิ่นหอมมากกว่าครึ่ง ได้เป็นที่ผ่อนคลายของชาวหมู่บ้านค่ะ
ส่วนกลอนก็ฝึกแต่งเรื่อยๆยามว่างผ่อนคลายเช่นกันค่ะ

[Kunlamata]

ขอบพระคุณอาจารย์เพ็ญชมพูที่มาร่วมแยมแต่งกลอน"ร้อยบุปผา"อันไพเราะด้วยค่ะ

[Kunlamata]

ขอมอบแด่ รศ.ดร.จารุณี มณีกุล เพื่อนรักค่ะ เธอเล่าเกร็ดของตระกูลทางคุณแม่ "ทิพยมณฑล"

"รูปพระราชายารูปหนึ่งมีลายเซ็นมอบให้ตาทวดชื่อพระราชนายกเสนี( เมือง ทิพยมณฑล) เป็นอำมาตย์เอกสมัยเจ้าแก้วนวรัฐและตามรับส่งเจ้าดารารัศมีไปกรุงเทพฯ"


ประวัติเพลงลาวดวงดอกไม้

1. ฟ้อนมาลัย หรือ ลาวดวงดอกไม้ เพลงฟ้อนดวงดอกไม้ เป็นเพลงเก่าของเชียงใหม่ เจ้าดารารัศมีพระชายาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงนำมาใช้ในละครเรื่อง น้อยใจยา ซึ่งกรมศิลปากรปรับปรุงขึ้นเมื่อแสดงละครพันทางเรื่อง พระยาผานอง แสดง ณ โรงละครแห่งชาติเมื่อพุทธศักราช ๒๕๐๑ โดย อาจารย์มนตรี ตราโมท เป็นผู้แต่งทำนองเพลงและบทร้อง โดยนำทำนองเพลงฟ้อนดวงดอกไม้ของนางข้าหลวงของแม่ท้าวคำปิน มาใช้เป็นเพลงฟ้อน ท่านผู้หญิงหม่อม แผ้ว สนิทวงศ์เสนีย์ ประดิษฐ์ท่ารำ

2. เป็นเพลงพื้นเมืองทางภาคเหนือสำหรับร้องและรำของหนุ่มสาว ครูมนตรี ตราโมทได้นำมาปรับปรุงและเขียนบทร้องขึ้นใช้ในการแสดงละครเรื่อง “ พญาพานอง ” คำร้องจากบทกวีล้านนาของ “ ท้าวสุนทรพจนกิจ ” (ใหม่บุญมา สุกันธกุล) เป็นเนื้อร้องที่หญิงสาวขับร้องชื่นชมดอกไม้นานาชนิด ส่วนใหญ่เรารู้จักเพลงนี้ดีในชื่อเพลง “น้อยใจยา”

 
เนื้อร้องเพลงลาวดวงดอกไม้

ชมดอกไม้เบ่งบานสลอน
ฝูงภมรวะว่อนใฝ่หา

ดอกพิกุลยี่สุ่นจำปา
ลมพัดพารำเพยขจร

เกดกระถินส่งกลิ่นหอมฟุ้ง
กำจายจรุงระรื่นเกสร

จันทน์กะพ้อช่างล่อภมร
ให้หลงเริงร่อนบินว่อนตอม

โอ้ดอกไม้ก็ได้ใช้กลิ่น
อวดประทินที่แสนสุดหอม

เร้าฤทัยเราให้ใฝ่ดอม
ช่างน่าถนอมจริงหนอ

พวกดอกไม้ก็ไม่งามเท่า
พักตร์แม่เจ้าแม่ท้าวค้าปิน

สำรวยเลิศช่างเฉิดโฉมฉิน
บ่มีมลทินทั่วสรรพางค์

กลิ่นดอกไม้ก็ไม่ระรื่น
หอมชุ่มชื่นเท่าคุณพระนาง

ข้าเจ้าภักดีบ่มีจืดจาง
จนชีวิตวางวายเนอ
(อ้างอิงจาก"ศิลปะไทยดอทคอม" โดยอ.ทศพร)

[Kunlamata]

ขอบพระคุณอาจารย์เพ็ญชมพูที่มาร่วมแยมแต่งกลอน"ร้อยบุปผา"อันไพเราะด้วยค่ะ

[Kunlamata]

รศ.ดร.จารุณี มณีกุล แนะนำข้อมูลเพิ่มเติมจากวิกิพีเดียเกี่ยวกับตระกูล "ทิพยมณฑล" ของเธอ

คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ (มหาอินทร์)

คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ (มหาอินทร์ ณ เชียงใหม่) ถือเป็นคุ้มเจ้านายฝ่ายเหนือเพียงไม่กี่แห่งที่เหลืออยู่ในเมืองเชียงใหม่ ตั้งอยู่ที่ถนนพระปกเกล้าด้านที่ตัดกับถนนราชดำเนิน ในเขตเทศบาลนครเชียงใหม่

ประวัติ

สร้างขึ้นระหว่าง ระหว่างปี พ.ศ. 2432 - 2436 ในรัชสมัยพระเจ้าอินทวิชยานนท์ พระเจ้านครเชียงใหม่องค์ที่ 7 ที่มี เจ้าบุรีรัตน์ น้อยมหาอินทร์ เป็นพระอุปราช

ภายหลังเจ้าน้อยมหาอินทร์ถึงแก่กรรม เจ้าน้อยชมชื่น ณ เชียงใหม่ บุตรชายเจ้าน้อยมหาอินทร์ ได้เป็นผู้ครอบครองอาคาร ต่อมานางบัวผัน นิกรพันธ์ ได้ขอซื้อจากเจ้าบุษบา ณ เชียงใหม่ (ชายาเจ้าน้อยชมชื่น) ในราคา 5,000 บาทและได้เชิญพระนายกคณานุการ (เมือง ทิพยมณฑล) บิดามาพำนักอยู่ที่คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ ที่เรียกว่า "บ้านกลางเวียง" ดังนั้นในระยะหลังบ้านกลางเวียงจึงเป็นที่พักอาศัยของบุตรและญาติของพระนายกคุณานุการ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2470 เป็นต้นมา

ปี พ.ศ. 2529 เมื่อนางบัวผัน ทิพยมณฑล ถึงแก่กรรม นางพรรณจิตร เจริญกุศล บุตรีของนายจรัลและนางบู่ทอง ทิพยมณฑลได้อาศัยอยู่จนถึงปี พ.ศ. 2544 นางสาวเรียงพันธุ์ ทิพยมณฑล จึงได้มอบอาคารคุ้มเจ้าบุรีรัตน์ เจ้าน้อยมหาอินทร์ ให้กับทางมหาวิทยาลัยเชียงใหม่เพื่อเป็นอนุสรณ์แก่บรรพบุรุษตระกูลทิพยมณฑลและกิติบุตร ซึ่งในปัจจุบัน คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ มหาอินทร์ ได้เป็นศูนย์สถาปัตยกรรมล้านนา ในความดูแลของ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

สถาปัตยกรรม

คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ เป็นอาคารครึ่งปูนเครื่องไม้บนแบบผสม สูงสองชั้นมีบันไดอยู่นอกบ้าน ชั้นล่างเสาก่ออิฐหนาก่อเป็นรูปโค้งฉาบปูนเรียบมีระเบียงโดยรอบ เป็นรูปแบบผสมระหว่างเรือนมนิลากับสถาปัตยกรรมแบบโคโลเนียล ซึ่งเป็นรูปแบบที่แพร่หลายในประเทศอาณานิคม ส่วนชั้นบนเป็นไม้มีระเบียงโดยรอบเช่นกัน หลังคาจั่งและหลังคาปั้นหยาคลุมระเบียงโดยรอบ เป็นแบบอย่างของสถาปัตยกรรมบริติชในเชียงใหม่ยุคแรก สันนิษฐานว่าบริษัทป่าไม้ของชาวอังกฤษเป็นผู้เข้ามาก่อสร้างให้เจ้าบุรีรัตน์ น้อยมหาอินทร์ เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2432 - 2436

ภาพคุ้มเจ้าบุรีรัตน์ พ.ศ. 2554(ดิฉันและลูกชายได้ไปเยี่ยมดร.จารุณีที่เชียงใหม่เมื่อปีพ.ศ.2555 เธอได้พาเที่ยวชมเชียงใหม่และได้เห็น"คุ้มเจ้าบุรีรัตน์" งดงามมาก เธอได้เล่าประวัติความเป็นมาซึ่งเกี่ยวข้องกับตระกูล"ทิพยมณฑล"ของเธอด้วยค่ะ)