เรื่องของสิบสามห้างเมืองจีนคงต้องฝากคุณม้าให้ช่วยอธิบายรายละเอียดต่อ
สิบสามห้างจากเมืองจีน มาเป็นชื่อถนนสิบสามห้างที่เมืองไทยได้อย่างไร มีอยู่ ๒ คำตอบที่น่าเชื่อถือ
๑. หนังสือ “ตำนานวัดบวรนิเวศวิหาร” พระนิพนธ์ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส มีตอนหนึ่งกล่าวถึง "สิบสามห้าง" ดังนี้
"...ด้านตะวันตกพ้นตกพ้นคลองคูวัดออกไปมีตึกก่ออิฐถือปูนชั้นล่าง ขัดแตะถือปูนชั้นบนแถวหนึ่ง เรียกว่า สิบสามห้าง คำว่า สิบสามห้าง นั้น ได้ยินว่าไม่ได้หมายเอาจำนวนส่วนแห่งตึกนั้นที่ทำเป็นมุขยื่นออกมา (แต่) หมายเอาตึกชนิดนี้อันมีในเมืองจีนแห่งใดแห่งหนึ่ง (ซึ่ง) มีจำนวนเท่านั้น ดังมีรูปในกรอบกระจกติดฝา อันส่งเข้ามาขายดื่นในครั้งนั้น...” ตึกสิบสามห้างนี้สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๔ ถนนผ่านหน้าตึกจึงเรียกกว่าถนนสิบสามห้าง ต่อมาปลาย ๆ รัชกาลที่ ๕ ได้รื้อลงสร้างขึ้นใหม่
ตามตำนานวัดบวรฯ ว่าเดิมข้างวัดมีคลองคูจึงน่าจะเข้าใจว่า ต่อมาคลองคูนี้คงจะถมเป็นถนน โดยคงต้นไม้ริมคลองเอาไว้ ถนนสิบสามห้างจึงกลายเป็นถนนกว้าง มีต้นไม้อยู่กลางถนน กลายเป็นเกาะกลางถนนทุกวันนี้ เมื่อมีรถราง รางรถเลี้ยวโค้งขวาตัดหัวถนนไปตามถนนข้างกำแพงวัดที่เคยเป็นคลองคูดังกล่าว
ข้อมูลจาก
บทความเรื่อง ถนนสิบสามห้าง "ศรีสำราญ" โดย จุลลดา ภักดีภูมินทร์
๒. หนังสือ "กรุงเทพเมื่อ ๗๐ ปีก่อน" เขียนโดย ขุนวิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพันธุ์) เขียนถึงที่มาของชื่อถนนสิบสามห้างไว้ว่า
"...ที่เรียกว่าถนนสิบสามห้างนั้น จะมีห้าง ๑๓ ห้างหรือไม่ไม่ทราบ แต่เคยพบในหนังสือฝรั่งกล่าวถึงเมืองกวางตุ้ง ว่ามีแหล่งการค้าหนึ่งมีห้างอยู่ ๑๓ ห้าง ซึ่งภาษาฝรั่งเรียวกว่า Guild (กิลด์) แปลว่าเป็นสมาคมการค้าที่ทำการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ได้ยินว่าที่ถนนสิบสามห้างของเรานี้ เดิมมีตึกรูปร่างเหมือน Guild ในกวางตุ้งที่มี ๑๓ ห้อง ก็เลยเรียกชื่อถนนว่าถนนสิบสามห้าง ตึกเก่านั้นคงรื้อเสียนานแล้ว แต่ชื่อสิบสามห้างยังคงอยู่จนบัดนี้..."ข้อมูลจาก
ท้องถิ่นบางลำพู
