ถ้าสิบสามห้างของคุณหาญปิงและคุณม้าเป็นแห่งเดียวกัน แล้วเป็นแห่งเดียวกับสิบสามห้างของคุณหนุ่มหรือไม่ ใครเป็นเจ้าของระหว่าง จีน และ ฝรั่ง
เรื่องนี้น่าสนใจครับ wiki จีนกับอังกฤษเขียนเหมือนคนละเรื่องเดียวกัน
Wiki อังกฤษบอกว่า thirteen factories เป็น "ย่านที่อยู่อาศัยของฝรั่งในกวางตุ้ง" ในขณะที่ wiki จีน บอกว่าสือซานหัง คือ "ห้างจีนสิบสามห้างที่ได้สิทธิ์ขาดในการติดต่อการค้าระหว่างจีนกับชาติตะวันตก" โดยนัยยะนี้ wiki ฝรั่งดูเหมือนจะเรียกสือซานหังนี้ว่า cohong ในขณะที่ใน wiki จีน กงหังหรือ cohong นี้ก็คืออันเดียวกับสือซานหัง
ที่ตลกก็คือ wiki ฝรั่งลิสต์รายชื่อ thirteen factories เป็นรายชื่อของสือซันหังใน wiki จีน โดยแถมชื่อฝรั่งให้เรียบร้อย โดยหลายๆชื่อผูกกับชื่อประเทศตะวันตก โดยเอาชื่อเจ้าของห้างในสือซานหังมาระบุไว้ว่าแต่ละ factory ดำเนินการโดยพ่อค้าจีนตามชื่อนั้น
โดยความเข้าใจของผม ทั้งสอง wiki อาจจะไม่ผิดทั้งคู่ แต่ต่างฝ่ายต่างมองจากมุมของตัวเอง
ในระบบการค้าชาติตะวันตกในจีนในยุคนั้นจีนบังคับให้ต่างชาติค้าที่กวางตุ้งเท่านั้น และตั้งกติกามากมาย โดยรวมๆ คือห้ามต่างชาติยุ่งเกี่ยวกับคนจีน(ทั่วไป)โดยตรง ต้องติดต่อผ่านพ่อค้าผู้ได้รับอนุญาตจากรัฐบาลจีนเท่านั้น ซึ่งสมาคมพ่อค้าที่ได้รับอนุญาตนี้เรียกว่ากงหัง (cohong) ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในอีกชื่อหนึ่งว่าสือซานหัง (สิบสามห้าง) ผมเดาเอาว่าแต่ละชาติสร้างความสัมพันธ์กับพ่อค้าแต่ละห้าง หลายห้างได้เป็นตัวแทนการค้าของบางชาติ จนเรียกได้ว่าแทบเป็นตัวแทนของชาตินั้นไปเลย
ชาติตะวันตกที่มาค้าขายในกวางตุ้งได้รับอนุญาตให้อยู่ในพื้นที่หนึ่ง ตรงนอกกำแพงเมืองทิศตะวันออกเฉียงใต้ของกวางเจา ในพื้นที่นี้ฝรั่งมาสร้างตึกที่เรียกว่าเป็น thirteen factories สภาพโดยทั่วไปคือแต่ละตึกเป็นตึก 3 ชั้น ชั้นล่างเป็นโกดังสินค้า ชั้นบนเป็นที่อยู่อาศัย ดังนั้นเจ้าของตึกใน thirteen factories ผมว่าต้องเป็นฝรั่งครับ
เราคนไทยในฐานะคนดู ถ้ามองสิบสามห้างเป็นตึก ก็ต้องว่าเป็นตึกของฝรั่ง แต่ถ้ามองว่าสิบสามห้างคือบริษัท (หัง) เห็นจะต้องว่าเป็นของคนจีนครับ
