ไอ้เสดฟัน ไอ้กันขวิด ไอ้กิดเฉือน เหตุต่อจาก ร.ศ. ๑๑๒

[NAVARAT.C]

ครับ ข้อวินิจฉัยว่ารัฐบาลสยามผิด มีอยู่สามสี่ประเด็น คือ

เนื่องด้วย ในการพิจารณาเหตุผลด้านความเป็นธรรมของการเข้ายึดและการเข้าครอบครองกิจการดังกล่าว ด้วยข้อกล่าวหาว่านายแพทย์ชีคผิดสัญญาที่ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไงนั้นๆ ของสัญญานั้นๆ ซึ่งกระทำขึ้นระหว่างนายแพทย์ชีคและรัฐบาลสยาม หนึ่งในนั้นก็คือ นายแพทย์ชีคไม่สามารถจ่ายดอกเบี้ยที่รัฐบาลสยามให้เงินกู้แก่นายแพทย์ชีค ซึ่งมีกำหนดจ่ายทุกวันที่ ๓๑ มีนาคมของแต่ละปี และ

เนื่องด้วย เป็นสิ่งจำเป็นที่การผิดสัญญาในการกระทำตามเงื่อนไขใดๆ จะต้องสามารถพิสูจน์ได้ ด้วยการมีจริงของเงื่อนไขของสัญญาดังกล่าว ซึ่งต้องนำมาแสดงให้เห็นตั้งแต่แรก และ

เนื่องด้วย ข้าพเจ้ามีความเห็นว่า ข้าพเจ้ามิได้รับการพิสูจน์ให้เห็นจนเป็นที่พอใจ ว่าสัญญาดังกล่าวมีข้อความหรือถ้อยคำที่มีนัยยะ ให้ทุกฝ่ายเข้าใจว่ามีเงื่อนไขดังกล่าวอยู่ ดังที่มีการกล่าวหาว่าไม่ได้รับการปฏิบัติตามนั้น และ

เนื่องด้วย ข้าพเจ้ามิได้รับการพิสูจน์ให้เห็นจนเป็นที่พอใจว่า นายแพทย์ชีคได้กระทำผิดสัญญา ในการกระทำอื่นๆตามเงื่อนไขต่างๆ ซึ่งกล่าวหาว่าได้ระบุไว้ในสัญญา ซึ่งรัฐบาลสยามนำมาบังคับใช้ และ

ท่านอาจารย์เทาชมพูตีประเด็นถูกต้องตรงเผง ตรงนี้ใครอ่านก็ต้องสันนิฐานว่า โอ้ นี่ไม่มีสัญญากู้ยืมเงินกันหรอกหรือ ในบทความทั้งหลายที่ฝรั่งเอามาเขียนๆกันก็ไม่ได้แจ้งว่า แล้วความจริงมีหรือเปล่า หรือมีเป็นภาษาไทย ให้ล่ามแปลผิดๆถูกๆให้อนุญาโตตุลาการพิจารณา หรือเลวร้ายที่สุดไปกว่านั้น ทนายฝ่ายสยามมิได้นำสัญญาที่มีมาให้อนุญาโตเห็นประจักษ์ด้วยตาเลย ไม่ว่าเหตุใด ฝรั่งคนอ่านก็คงสมน้ำหน้าในใจว่าคนไทยนี่โง่ชมัด

[NAVARAT.C]

ก่อนอื่น ผมยืนยันว่า สัญญาระหว่างรัฐบาลสยามและหมอชีคมีอยู่จริง เป็นภาษาอังกฤษที่แน่นอนว่าร่างโดยที่ปรึกษากฏหมายฝรั่ง

โชคดีที่ผมหาเจอในเน็ท เป็นบันทึกหนังสือราชการของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงต่างประเทศที่มีไปยังบุคคลต่างๆ ในคดีของหมอชีคนั้น ผมจะไม่แปลทั้งหมด นอกจากเฉพาะที่สำคัญๆเกี่ยวกับเรื่องที่กำลังว่ากันอยู่โดยตรง
บังเอิญเรื่องนี้ ใครไม่ทราบที่มีเส้นใหญ่ สามารถกระทุ้งให้วุฒิสมาชิกตั้งกระทู้ถามรัฐบาลสหรัฐในสภาว่าคดีหมอชีคเป็นอย่างไร ไปถึงไหนแล้ว ท่านประธานาธิบดีเลยสั่งการให้กระทรวงการต่างประเทศสรุปเรื่องเสนอเพื่อทราบ
ส่วนหนึ่งที่รัฐมนตรีต่างประเทศส่งให้สภาผ่านท่านประธานาธิบดีในวันที่๒ มีนาคม ๑๘๙๗ ก็คือสัญญาที่รัฐบาลสยามกระทำกับหมอชีค

สัญญาฉบับนี้ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงศ์ ในนามของรัฐบาลสยามทรงลงพระนามเป็นคู่สัญญากับนายแพทย์ชีค ในวันที่๒๓ เมษายน ๑๘๘๙ โดยมีกรมหมื่นเทววงศ์วโรปการ ทรงลงพระนามในฐานะพยาน
 
ตัดที่จั่วหัวไปนะครับ สาระของสัญญาเป็นดังนี้

First. That His Royal Highness Prince Warawan Nakorn agrees to advance to Dr. M. A. Cheek the sum of 600,000 ticals to be used in the working of teak forests and the purchasing of teak wood.
ข้อหนึ่ง กรมหมื่นนราธิปจะจ่ายเงินล่วงหน้าให้แก่นายแพทย์ชีค เป็นเงิน ๖๐๐.๐๐๐.บาท เพื่อใช้ในการทำงานในป่าและการจัดซื้อไม้สัก

[NAVARAT.C]

Second. That Dr. M. A. Cheek shall, by the way of security, execute a bill of sale mortgage in favor of His Royal Highness Prince Warawan Nakorn on all teak wood now belonging to Dr. M. A. Cheek, according to a schedule accompanying this agreement, and on all teak wood which may be worked or purchased by him during the currency of this agreement; also on 76 elephants now belonging to Dr. Cheek and on all elephants which may be purchased by, or which may become the property of, Dr. M. A. Cheek during the currency of this agreement.
Dr. Cheek shall pay to His Royal Highness Prince Warawan Nakorn interest at the rate of 7.5% per cent per aunum on all moneys advanced to him by His Royal Highness Prince Warawan Nakorn.

ข้อสอง นายแพทย์ชีคจะทำหนังสือยินยอมให้ขายจำนองทรัพย์สินให้แก่กรมหมื่นนราธิป สำหรับไม้สักทั้งหมดที่ในขณะนี้เป็นของนายแพทย์ชีค ตามรายการที่ผนวกท้ายสัญญานี้ และสำหรับไม้สักที่นายแพทย์ชีคจะตัดโค่นหรือจะจัดซื้อต่อไปภายใต้สัญญานี้ กับทั้งช้างอีก๗๖เชือกที่นายแพทย์ชีคขณะนี้เป็นเจ้าของ หรือจะจัดซื้อต่อไปภายใต้สัญญานี้
นายแพทย์ชีคจะจ่ายดอกเบี้ยให้แก่กรมหมื่นนราธิปในอัตรา ๗.๕% ต่อปี สำหรับเงินทั้งหมดที่กรมหมื่นนราธิปจ่ายเงินล่วงหน้าให้

[NAVARAT.C]

Third. That Dr. Cheek will deliver at Bangkok, at an estimated price of 3 pikot, all wood which may be worked or purchased by him; upon the arrival of the wood at Bangkok ,the estimated price of 3 pikot shall be released and Dr. Cheek may at any time after such delivery draw from His Royal Highness Prince Warawan Nakorn the amount of money so released for carrying on the work up country.

Fourth. That at the end of each season (about the 31st of March) Dr. Cheek shall make up his books and render a statement of the amount of wood in stock, the value of such wood, and the actual cost of wood delivered at Bangkok during the season; the difference between the actual cost of the wood delivered at Bangkok and the estimated cost of 3 pikot shall be debited or credited as the amount may be found to be greater or less than the. estimated cost of 3 pikot In reckoning the cost of the wood delivered at Bangkok, Dr. Cheek shall include all expenses incurred in the handling of the wood. Dr. Cheek shall receive no salary.

Fifth. That Dr. Cheek shall have the management of the working of the teak forests, and of the buying and selling or disposing of the wood. Mr. Cheek will sell the wood at Bangkok, or will cut up and ship the wood as may be most profitable to the parties to this agreement, provided that the wood is not sold at a price of less than 3 pikot. Dr. Cheek shall not sell the wood at a less rate than 3 pikot, except with the knowledge of His Royal Highness Prince Warawan Nakorn. If the wood cannot be sold at a price amounting to 3 pikot, His Royal Highness Prince Warawan Nakorn shall have the option of taking the wood over the rate of 3 pikot, or disposing of it.

ข้อสาม สี่ และห้า ผมไม่แปลนะครับ เพราะไม่ใช่ประเด็นที่อนุญาโตยกขึ้นมาวินิจฉัย
อนึ่ง ผมไม่ทราบความหมายของคำว่า pikot น่าจะเป็นหน่วย จำนวนเงินสกุลใดสกุลหนึ่ง/ปริมาตรไม้  ถ้าticalทราบว่าแปลว่าบาท ใครทราบโปรดบอกด้วยครับ

[NAVARAT.C]

Sixth. That Dr. Cheek shall make up the books of the teak business on the31st of March of each year, and the profits realized shall be divided as follows: His Royal Highness Prince Warawan Nakorn shall receive one-third and Dr. M. A. Cheek shall receive two-thirds of the net profits.
ข้อหก นายแพทย์ชีคจะสรุปบัญชีในกิจการทำไม้สักในวันที่๓๑ มีนาคมของทุกปี ผลกำไรที่เกิดขึ้นจริงจะแบ่งกันดังนี้ กรมหมื่นนราธิปจะได้รับหนึ่งในสาม นายแพทย์ชีคจะได้รับสองในสาม ของกำไรสุทธิ

Seventh. That during the currency of this agreement all forest leases now held by Dr. Cheek, or which may be acquired by him, shall become the property of His Royal Highness Prince Warawan Nakorn.
ข้อเจ็ด ในระหว่างอายุสัญญานี้ สัมปทานป่าที่ปัจจุบันเป็นของนายแพทย์ชีค หรือที่จะอาจได้รับในอนาคต ถือว่าเป็นทรัพย์สินของกรมหมื่นนราธิป

ข้อนี้ผมถือว่าเป็นข้อสำคัญที่ผู้ร่างสัญญาฝ่ายสยามได้เตรียมการไว้แล้วและถูกมองข้ามโดยอนุญาโตคุลาการ กล่าวคือ ไม่ว่าจะผิดสัญญาหรือไม่ผิดสัญญา นายแพทย์ชีคก็ยินยอมรับว่า สัมปทานป่าก็เป็นทรัพย์สินของรัฐบาลสยาม รัฐบาลสยามย่อมมีสิทธิเข้าไปกระทำการใดๆในทรัพย์สินของตนได้

[siamese]

อนึ่ง ผมไม่ทราบความหมายของคำว่า pikot น่าจะเป็นหน่วย จำนวนเงินสกุลใดสกุลหนึ่ง/ปริมาตรไม้  ถ้าticalทราบว่าแปลว่าบาท ใครทราบโปรดบอกด้วยครับ

Tical คือ บาท

[NAVARAT.C]

Eighth. That all teak wood now held by Dr. Cheek (except 4,400 logs to be delivered to the Borneo Company, Limited) and all wood worked by him during the currency of this agreement shall be dealt with according to the terms of this agreement.

Ninth. That this agreement shall remain in force for a period of ten years from the date of signing unless Dr. Cheek shall at any time settle up the account and pay to His Royal Highness Prince Warawan Nakorn such sums of money as may be due to His Hoyal Highness Prince Warawan Nakorn from him.

Tenth. That Dr. Cheek shall, from time to time, advise His Royal Highness Prince Warawan Nakorn of all transactions connected with the working and purchasing and selling of the wood.

ไม่ต้องแปลครับ

[NAVARAT.C]

Eleventh. It is hereby agreed that no liabilities for losses incurred in the management of the business shall be shared by His Royal Highness Prince Warawan Nakorn.

สิบเอ็ด เป็นที่ยอมรับในที่นี้ว่า กรมหมื่นนราธิปจะไม่มีส่วนร่วมรับผิดใดๆต่อผลขาดทุนของการดำเนินธุรกิจ

ข้อนี้ก็สำคัญครับ เพราะทนายความฝ่ายอเมริกันพยายามต่อสู้ว่า คดีนี้ไม่ใช่เป็นการให้กู้ยืมเงิน แต่เป็นการร่วมธุรกิจกัน ดังนั้นทั้งสองฝ่ายจะต้องรับผิดชอบร่วมกัน แต่อนุญาโตตุลาการเหนือเมฆกว่า ไม่หยิบประเด็นนี้มาวินิจฉัยเลย

ลงพระนามและนาม

WARAWAN NAKORN.
MARION A. CHEEK.
 Witness:
DEVAWONGSE.

[เทาชมพู]

ที่จริง อนุญาโตแกเขียนยังงี้เสียก็หมดเรื่อง 

Whereas I am of opinion that it will be proved to my satisfaction that any existing evidence,true or false, seen or unseen,  ever committed by Siamese Goverment,  will not be valid on any condition, I hereby decide and award solely on the said Doctor Marion Cheek.

เนื่องด้วย ข้าพเจ้ามีความเห็นว่า ข้าพเจ้าได้รับการพิสูจน์ให้ประจักษ์จนเป็นที่พอใจ  ว่าหลักฐานใดๆที่มีอยู่ทางฝ่ายรัฐบาลสยาม  ไม่ว่าจริงหรือเท็จ   มี  หรือไม่มีให้เห็น   ย่อมจะให้ถือเป็นโมฆะทั้งหมดโดยปราศจากเงื่อนไขใดๆ     ข้าพเจ้าจึงขอตัดสินให้นายแพทย์มาเรียน ชี้คได้รับการชดเชยค่าเสียหายทุกประการ

สรุปได้ว่าแกไม่ฟังฝ่ายไทยน่ะแหละ

[NAVARAT.C]

ใจเยนคร้าบ ใจเย็น
มาดูกันต่อว่าฝรั่งน่ะ เนียนขนาดไหนเวลาโกง เขาถนัดใช้มุมมองสองแง่สองง่ามตีความเข้าข้างฝ่ายที่เขากำหนดให้เป็นฝ่ายชนะ

นักกฎหมายแทบจะร้อยทั้งร้อยมักจะตีความตามอคติของตนถ้าเอาสีมาเป็นตัวตั้ง ไม่มีทางเสียหรอกที่จะไม่มีใจลำเอียง ฝรั่งก็เห็นแก่คนผิวขาวด้วยกัน โดยเฉพาะในยุคนั้นผิวเหลืองผิวดำอะไรยังไงก็ไม่มีทางเอาชนะเกมการเมืองการค้าของฝรั่งได้

นายเฮนเนนนี้เป็นนักกฏหมายอังกฤษที่ไปเป็นผู้พิพากษาศาลสิทธิสภาพนอกอาณาเขตในจีนและได้รับแต่งตั้งให้เป็นกงสุลในเซี่ยงไฮ้ด้วย มีอาชีพเล่นงานคนจีนในโรงเชือดที่เรียกว่าศาล โดยพื้นฐานจึงเกลียดเจ๊กอยู่แล้ว ไทยมองแล้วก็หน้าตาคล้ายๆกัน ยังไงก็หล่อสู้มะกันไม่ได้ ความแน่นแฟ้นระหว่างอังกฤษกับอเมริกายิ่งไม่ต้องกล่าวถึง ซี้ซ่ำปึ่กเหมือนพี่น้องตามกันมา พอทูตอเมริกันทาบทามไปก็ยอมรับงานโดยดี เรียกค่าตัวเพียงวันละ ๑๐ กินนี นอกเหนือจากค่าใช้จ่ายในการเดินทางและกินอยู่
 
1 guinea = one pound and one shilling เท่ากับ ๑.๕๐เหรียญสหรัฐ พ.ศ.นั้น อัตราแลกเปลี่ยนเงินบาทไทยอยู่ที่๒บาทต่อ๑เหรียญ(ค่านี้ได้จากรายงานของทูต) ค่าตัววันละ๑๐กินนีจึงเท่ากับ๓๐บาท นับว่าถูกเหลือเพราะมาอยู่๙วัน ได้ค่าเหนื่อยไปเพียง๒๗๐บาท แบ่งกันจ่ายคนละครึ่งระหว่ารัฐบาลทั้งสองประเทศ แต่ท่านผู้อ่านอย่าเพิ่งเชื่อนะครับว่าหมอนี่จะได้เงินเข้ากระเป๋าไปเท่านั้นจริงๆ

ผมว่าฝ่ายสยามพลาดไปมากที่ยอมให้มีอนุญาโตตุลาการคนเดียว มีฝ่ายละคนอย่างคดีนายแบร์เรตต์จะดีกว่า ให้เถียงกันจนกว่าฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดจะยอมจึงจะให้ผ่าน

[NAVARAT.C]

ผมนั่งคิดนอนคิด พยายามตีความ ว่านายเฮนเนนเอาอะไรมาชี้ผิดฝ่ายสยาม  อะไรหมกเม็ดอยู่ในถ้อยคำเหล่านี้

เนื่องด้วย ในการพิจารณาเหตุผลด้านความเป็นธรรมของการเข้ายึดและการเข้าครอบครองกิจการดังกล่าว ด้วยข้อกล่าวหาว่านายแพทย์ชีคผิดสัญญาที่ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไงนั้นๆ ของสัญญานั้นๆ ซึ่งกระทำขึ้นระหว่างนายแพทย์ชีคและรัฐบาลสยาม หนึ่งในนั้นก็คือ นายแพทย์ชีคไม่สามารถจ่ายดอกเบี้ยที่รัฐบาลสยามให้เงินกู้แก่นายแพทย์ชีค ซึ่งมีกำหนดจ่ายทุกวันที่ ๓๑ มีนาคมของแต่ละปี และ

เนื่องด้วย เป็นสิ่งจำเป็นที่การผิดสัญญาในการกระทำตามเงื่อนไขใดๆ จะต้องสามารถพิสูจน์ได้ ด้วยการมีจริงของเงื่อนไขของสัญญาดังกล่าว ซึ่งต้องนำมาแสดงให้เห็นตั้งแต่แรก และ

เนื่องด้วย ข้าพเจ้ามีความเห็นว่า ข้าพเจ้ามิได้รับการพิสูจน์ให้เห็นจนเป็นที่พอใจ ว่าสัญญาดังกล่าวมีข้อความหรือถ้อยคำที่มีนัยยะ ให้ทุกฝ่ายเข้าใจว่ามีเงื่อนไขดังกล่าวอยู่ ดังที่มีการกล่าวหาว่าไม่ได้รับการปฏิบัติตามนั้น และ

มาดูสัญญานะครับ ฝ่ายสยามระบุสั้นๆในข้อ ๒ ว่า

นายแพทย์ชีคจะจ่ายดอกเบี้ยให้แก่กรมหมื่นนราธิปในอัตรา ๗.๕% ต่อปี สำหรับเงินทั้งหมดที่กรมหมื่นนราธิปจ่ายเงินล่วงหน้าให้

ไม่ได้บอกว่าเป็นวันที่เท่าไหร่ แต่เป็นที่เข้าใจในวงการเงินการธนาคารหรือแขกพาหุรัต ถ้าดอกเบี้ยจ่ายปีละครั้ง กำหนดวันจ่ายหมายถึงวันสิ้นปี
ปฏิทินฝรั่ง ถือวันที่ ๓๑ ธันวาคมเป็นวันสิ้นปี แต่ โอ้..พระเจ้าช่วยกล้วยทอด ฝ่ายไทยไปถือเอาวันที่ ๓๑ มีนาคมเป็นวันสิ้นปี แต่ไม่ปรากฏที่ใดเลยว่า นายแพทย์ชีคจะต้องจ่ายดอกเบี้ยให้แก่กรมหมื่นนราธิป ในวันที่ ๓๑ มีนาคม

ข้อความในข้อนี้ก็ไม่ได้ครอบคลุมถึงการจ่ายดอกเบี้ย

ข้อหก นายแพทย์ชีคจะสรุปบัญชีในกิจการทำไม้สักในวันที่๓๑ มีนาคมของทุกปี ผลกำไรที่เกิดขึ้นจริงจะแบ่งกันดังนี้ กรมหมื่นนราธิปจะได้รับหนึ่งในสาม นายแพทย์ชีคจะได้รับสองในสาม ของกำไรสุทธิ

ดังนั้น ถ้าคิดแบบฝรั่ง นายแพทย์ชีคก็ผิดนัดชำระดอกเบี้ยครั้งเดียว เพราะยังไม่ถึง ๓๑ ธันวาคม แต่ไทยนับเป็น ๒ ครั้งเพราะเลย ๓๑ มีนาคม ไปแล้ว
ถึงตรงนี้ ทนายฝ่ายไทยคงงกๆเงิ่นๆ ที่เห็นลูกความของตนถูกทนายฝ่ายตรงข้ามต้อนในศาล ว่ามีอะไรมาแสดงหรือเปล่า ว่าดอกเบี้ยจะต้องจ่ายในวันที่ ๓๑ มีนาคม อ้อ อ้างว่าเป็นที่รับรู้และปฏิบัติโดยทั่วไปในประเทศนี้หรือ ไหน ไหนครับท่าน ไหนเอกสาร ท่านได้ยื่นเอกสารในเรื่องนี้ให้อนุญาโตตุลาการก่อนการพิจารณาคดีหรือเปล่า

เห็นภาพไหมครับ

[NAVARAT.C]

1 guinea = one pound and one shilling เท่ากับ ๑.๕๐เหรียญสหรัฐ พ.ศ.นั้น อัตราแลกเปลี่ยนเงินบาทไทยอยู่ที่๒บาทต่อ๑เหรียญ(ค่านี้ได้จากรายงานของทูต) ค่าตัววันละ๑๐กินนีจึงเท่ากับ๓๐บาท นับว่าถูกเหลือเพราะมาอยู่๙วัน ได้ค่าเหนื่อยไปเพียง๒๗๐บาท แบ่งกันจ่ายคนละครึ่งระหว่ารัฐบาลทั้งสองประเทศ แต่ท่านผู้อ่านอย่าเพิ่งเชื่อนะครับว่าหมอนี่จะได้เงินเข้ากระเป๋าไปเท่านั้นจริงๆ

ขอแก้ไขสิ่งผิดครับ พบหลักฐานใหม่ตามนี้

His absence from Shanghai will probably be from fifty to sixty
days, making his total fee from $2,500 to $3,000, of which, according to
your instructions, the United States will pay half.
นับจากวันออกจากเซี่ยงไฮ้(Sir Nicholas Hannen)น่าจะเป็นประมาณห้าสิบถึงหกสิบวัน คิดค่าธรรมเนียมทั้งหมดระหว่าง๒๕๐๐-๓๐๐๐ เหรียญสหรัฐ (๕๐๐๐-๖๐๐๐บาท) ซึ่งจากคำสั่งของท่าน สหรัฐจะจ่ายครึ่งหนึ่ง

อึมม์ ก็ไม่น้อยแล้วละครับ  แต่จะมากพอหรือเปล่าเป็นอีกเรื่องนึง

[V_Mee]

มีความในเอกสารจดหมายเหตุระบุว่า  เมื่อวันที่ ๒๐ มกราคม  ร.ศ. ๑๑๑ (พ.ศ. ๒๔๓๕) พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์  รองเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ  ได้มีลายพระหัตถ์ทรงหารือ “เรื่องที่จะให้ฃ้าหลวงทำป่าไม้ในหัวเมืองลาวเฉียง”  ไปถึงพระเจ้าน้องยาเธอ  กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ  เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย และเมื่อเมื่อเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยได้ทอดพระเนตรความในลายพระหัตถ์นั้นแล้ว  ได้มีลายพระหัตถ์ลงวันที่ ๒๗ มกราคม ร.ศ. ๑๑๑ (พ.ศ. ๒๔๓๕) ทรงตอบความในพระดำรินั้นว่า

“ได้ตรวจกระแสพระดำริห์แลคำชี้แจงของจมื่นมหาดเล็กตลอดแล้ว  และเรื่องการป่าไม้นี้  เมื่อเกล้าฯ เดินทางมาในประเทศอินเดียและเมืองพม่า   ได้พบปะสนทนากับเจ้าพนักงานป่าไม้ฝ่ายอังกฤษหลายคน  ได้ทราบว่าการทำป่าไม้ตามแบบอังกฤษที่ถ่ายจากของเยอระมันมาอีกชั้นหนึ่งนั้น  มีเจ้าพนักงานป่าไม้คล้ายกับกรมโยธา  มีหน้าที่จะคิดตัดไม้ออกฃายเปนสินค้าทั้งรักษาป่ามิให้ฉิบหาย  ที่ว่าเหมือนการโยธานั้น  คือป่าใดควรจะทำเองก็ทำมิให้ประโยชน์ทอดทิ้งอยู่เปล่าๆ  หรือเสียเปรียบแก่พ่อค้าที่หากำไรเหลือเกิน  พนักงานป่าไม้อังกฤษได้แจ้งความแก่เกล้าฯ ว่า  ต่อไปจะคิดทำป่าไม้เองทั้งนั้น  แต่หากเวลานี้การกรมป่าไม้พึ่งจัดใหม่ได้ ๘ ปียังไม่เรียบร้อย  จึงยังต้องให้อนุญาตอยู่บ้าง  ยังแนะนำเฃ้ามาถึงการป่าไม้เมืองไทยว่าถ้ายังไม่คิดจะลงทุนรอนมากถึงตั้งกรมจัดการป่าไม้อย่างในประเทศอินเดียและเมืองพม่า  ถ้าออกเพียงกฎหมายแบ่งขนาดไม้ให้ตัด  และจัดวิธีตรวจตรารักษาไม้เล็กในป่าอย่าให้เปนอันตรายหมดไปเสียเท่านี้การก็จะดีขึ้นกว่าเดี๋ยวนี้มาก  และผู้ขออนุญาตทำป่าไม้ในเมืองไทยคงจะมีมากขึ้น  เพราะที่เมืองพม่าเลิกอนุญาตพวกรับทำป่าไม้  คงจะเฃ้ามาหาการทำเมืองไทยโดยมาก

การซึ่งฝ่าพระบาททรงพระดำริห์ที่จะให้ฃ้าหลวงทำป่าไม้เสียเองนั้น  ถ้าทำได้ดังพระดำริห์คงจะเปนการดีมาก  ทั้งฝ่ายประโยชน์ที่ได้ทรงชี้แจงมา  และแบบแผนประเทศที่ใกล้เคียงเฃาก็ทำอยู่แล้ว  ดังได้กราบทูลมาฃ้างต้น  แต่การที่จะให้ฃ้าหลวงทำตามพระดำริห์นี้ดูก็เหมือนให้ฃ้าหลวงเปนผู้ถืออนุญาตมากกว่าเปนเจ้าพนักงานป่าไม้อย่างที่เฃาจัดในอินเดียและเมืองพม่า  แต่ถึงกระนั้นก็ดีถ้าเรายังไม่คิดที่จะลงทุนรอนมากอย่างเฃาทำ  เพียงเท่านี้ก็จะดีขึ้น
แท้จริงวิธีทำการเช่นป่าไม้  พ่อค้าทำได้อย่างใดฃ้าหลวงก็ทำได้เหมือนกัน  ตั้งแต่โสหุ้ยค่าใช้สอยแลทุนรอนที่จะลงซื้อสิ่งของและจะจ้างผู้คนก็จะใช้ได้เท่ากัน  จะผิดกันมีก็มีอย่างเดียว  ที่ฃ้างพ่อค้าเฃามีความฉิบหายคอยเปนเครื่องตักเตือนให้หวาดไหว  และกระเบียดกระเสียรให้ร้อนใจหาผลประโยชน์อยู่เสมอ  ยิ่งกว่าผู้ทำการของราชาธิปตัยซึ่งไม่พึงกลัวการล้มละลาย  ถึงจะคิดให้ผลประโยชน์ผู้ทำการตามส่วนกำไรที่ได้  ถ้าไม่มีการควบคุมตรวจตราให้แรงก็จะไม่สู้มีประโยชน์อันใดผิดกับภาษีคอเวอนเมนต์อย่างแต่ก่อนนัก”

[ประกอบ]

รูปนายหันเหน็นครับ  เกิดเมื่อปี  1842  หลังจบปริญญาตรีจาก  University College London  เมื่อปี 1862 จากนั้นก็ออกเดินทางมาทำมาหากินเป็นนักกฏหมายทางตะวันออกไกลแถวๆ จีน ญี่ปุ่น นี่แหละ  ตำแหน่งเติบใหญ่ขึ้นจนได้เป็นอัศวินในปี 1895 นายหันเหน็นตายในปี 1900 ที่เซี่ยงไฮ้ ไม่กี่วันก่อนกำหนดการเกษียณและเดินทางกลับไปใช้ชีวิตในบ้านที่ซื้อไว้ที่อังกฤษ


Nicholas John Hannen  

[V_Mee]

นอกจากนั้นพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์ ยังได้ทรงนำแนวพระดำริเรื่องการจัดการป่าไม้ในมณฑลลาวเฉียงขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาเรียนพระราชปฏิบัติ  แต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดำริเห็นชอบด้วยกับพระดำริในสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้ากรมขุนนริศรานุวัดติวงษ์  เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ที่ว่า

“การที่กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์ ดำริห์จะทำโดยกิริยาที่ไม่ผิดกว่าราษฎรทั้งหลายที่ทำกันอยู่  ผิดกันแต่ออกเงินหลวงไปทำกับออกทุนของตนเองทำเท่านั้น  เป็นการไม่สมควรเลยที่จะออกเงินแผ่นดินไปทำการค้าขายเช่นราษฎรให้เกิดความวินาศขึ้น  เธอเชื่อว่าประเทศอื่นที่เขาจัดทำเปนหลวง  จะไม่ได้ทำดังนี้  เห็นว่าซึ่งเจ้าฟ้ากรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์ว่านี้ถูกแล้ว”

ประมวลความจากเอกสารจดหมายเหตุดังกล่าว  น่าจะอนุมานได้ว่า ทนายความของหมอชีคคงจะล่วงรู้ถึงแนวพระดำริในกรมพระนราธิปประพันธ์พงษ์  จึงตั้งรูปต่อสู้คดีไปในทางที่รัฐบาลสยามร่วมลงทุนทำป่าไม้กับหมอชีคดังที่ท่านนวรัตนได้บรรยายมา