จิตร ภูมิศักดิ์ : พฤษภาห้าร้อยเก้า แดดลบเงาจางหาย

[เพ็ญชมพู]

เย็นวันที่ ๕ พฤษภาคม ๒๕๐๙ ทหารป่านิรนามหลงทางมาขอข้าวที่บ้านหนองกุง และถูกล้อมยิงตายริมชายป่านอกหมู่บ้าน เจ้าหน้าที่พบเขาล้มร่างอยู่ใต้สะเดา และเคลื่อนศพมาเผาที่โคนไม้แดงหลังพลบค่ำ......... 

[เพ็ญชมพู]

คือ “จิตร ภูมิศักดิ์” คือ “ปราชญ์สามัญชน”

๏ ห้าพฤษภาฯสองห้าศูนย์เก้า  
สามัญชนทอดเงาเพื่อเล่าขาน  
กำเนิด “จิตร ภูมิศักดิ์” เป็นตำนาน  
กำเนิดปราชญ์ก่อนกาลสายธารธรรม  

๏ ใช่แค่เพียงนักคิดและนักเขียน  
ใช่แค่เรียนรู้ตนพ้นทางต่ำ  
ใช่แค่นึกเป็นนายเพื่อชี้นำ  
ใช่เพื่อย่ำยีใครใช้บีฑา  

๏ หากแต่คิดและเขียนเร่งเรียนรู้  
เพื่อยืนหยัดเย้ยสู้อย่างผู้กล้า  
ในกระแสแห่งอยุติธรรมา  
ต้องยุติธรรมดาสามัญชน  

๏ ใช่แค่เพียงชี้นิ้วตามใจนึก  
หากแต่พร้อมสู้ศึกในทุกหน  
คนยังคงยืนเด่นเต็มค่าคน  
ยืนข้างผู้ทุกข์ทนเพื่อเป็นไท  

๏ “ภูมิศักดิ์” เต็มศักดิ์และเต็มสิทธิ์  
เต็มค่าเต็ม “จิตร” เต็มใจให้  
ดั่งเทียนผู้ถ่องแท้และแน่ใจ  
เพื่อส่องทางสว่างไสวในแผ่นดิน  

๏ ห้าพฤษภาฯสองห้าศูนย์เก้า  
สามัญชนทอดเงาเถ้าคืนถิ่น  
แต่ปณิธานยังอยู่ยั้งให้ยลยิน  
ไม่สุดสิ้นตำนานเหนือกาลเวลา  

๏ ยังคงชื่อคง “จิตร ภูมิศักดิ์”  
สามัญชนจำหลักเต็มคุณค่า  
ไม่ใช่ผู้ยิ่งใหญ่คนธรรมดา  
แต่คือปราชญ์ส่องทิศาอุษาคเนย์  

คือปราชญ์สามัญชนคนธรรมดา  
คือ “แสงดาวแห่งศรัทธา” อุษาคเนย์ฯ  

นายทิวา  
ศุกร์ ๒๙ เมษายน ๒๕๕๔

[เด็กชายน้อย]

วันนี้เค้ามีจัดงานกันมั๊ยครับ???

[เพ็ญชมพู]

ตอนนี้คงยังจัดงานอยู่  

ในภาพ : อ.ชาญวิทย์ กำลังกล่าวเปิดอนุสาวรีย์ จิตร ภูมิศักดิ์ ณ ชายป่า บ้านหนองกุง สกลนคร

https://www.facebook.com/MemorialForAManCalledJIT#

[เพ็ญชมพู]

จากโซ่ตรวนถึงความตาย วาระสุดท้ายแห่งชีวิต จิตร ภูมิศักดิ์ โดย สุจริต  สัจจพิจารณ์

พิมพ์ครั้งแรกในวารสารปากไก่ ฉบับ “นักเขียน” ของสมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย วันนักเขียน ๕ พฤษภาคม ๒๕๒๕  ในการเผยแพร่ครั้งนี้ ได้ปรับตัวเลขกาลเวลาเพื่อให้เป็นปัจจุบัน  

[เพ็ญชมพู]

เมื่อโปรเมเธอุสขโมยไฟจากสวรรค์ลงมาเพื่อให้แสงสว่างและความอบอุ่นแก่มวลมนุษย์ เทพบดีแห่งโอลิปุสได้ลงทัณฑ์และพันธนาการท้าวเธอไว้ด้วยพระพิโรธ และเมื่อลูซิแฟร์-เทวะแห่งดาวประกายพรึกลุกขึ้นกบฏต่อยะโฮวา พระผู้เป็นจอมพลโยธาก็ได้ทรงสาปท้าวเธอให้กลายเป็นซาตานอยู่ ณ ก้นบึ้งแห่งขุมนรกไปชั่วนิรันดร์  

[เพ็ญชมพู]

ฉะนี้แหละ เมื่อทีปกรได้ยื่นคนไฟแห่งปัญญาและความรู้ให้กับประชาชน โทษทัณฑ์ที่เขาได้รับจากผู้ยึดครองอำนาจก็คือโซ่ตรวนและกรงขังที่ลาดยาว และเมื่อเขาจับอาวุธขึ้นเป็นกบฏต่ออำนาจอธรรมอันศักดิ์สิทธิ์ สิ่งที่เขาได้รับก็คือความตาย

ทีปกรหรือในนามจริง-จิตร ภูมิศักดิ์ ได้ล้มลงเมื่อ ๔๗ ปีก่อน

และนั่นก็คือวาระสุดท้ายของเขาในฐานะของคน ๆ หนึ่งที่มีเลือดเนื้อและมีลมหายใจ แต่ไม่ใช่วาระสุดท้ายของผู้ขโมยไฟสวรรค์และกบฏที่หมายใจจะทลายบัลลังก์ของพระผู้เป็นเจ้า

เขาตายไปเมื่อปีที่ ๑๘๔ ของกรุงรัตนโกสินทร์ แต่ในปีที่ ๒๓๑ นามของเขาก็ยังคงอยู่

ใบบัวที่เคยปิดร่างของเขาถูกเลิกออกทีละใบตามกาลเวลา

อนาคตอาจลบเลือนบางอย่างของอดีตให้สูญหายไปได้  แต่อนาคตก็มีความยุติธรรมพอที่จะเชิดชูบางอย่างของอดีตได้เช่นกัน  และแน่ละ  หนึ่งในจำนวนนั้นก็คือนามและงานของ  จิตร ภูมิศักดิ์

[spyrogira]

เสียดายครับ .. ว่าจะไปซึมซับบรรยากาศ ตอนคนมาเยอะๆ ..
.. ผมเคยไป เลาะๆ ถ่ายภาพคนเดียว เงียบเหงามากวันนั้น ..

.. 

[เพ็ญชมพู]

ก่อนจะดำเนินเรื่องต่อไป ขออนุญาตนำบรรยากาศของงานเมื่อวาน (๕ พฤษภาคม ๒๕๕๖) มาถ่ายทอดให้คุณสายลับทราบ

เมื่อเวลา ๑๐.๐๐ น.  ที่อนุสรณ์สถานจิตร ภูมิศักดิ์ บ้านหนองกุง ตำบลคำปอ อำเภอวาริชภูมิ จ.สกลนคร “มูลนิธิจิตร ภูมิศักดิ์” จัดพิธีเปิดอนุสาวรีย์จิตร ภูมิศักดิ์ โดยมี ศ.ดร.ชาญวิทย์ เกษตรศิริ ประธานมูลนิธิจิตรฯ อ.ปัญญา มหาชัย (อดีตอธิการบดี ม.รภ.สกลนคร) นางจินตนา เนียมประดิษฐ์ เพื่อนจิตร ภูมิศักดิ์ อ.ปัญญา มหาชัย อดีตอธิการบดี ม.รภ.สกลนคร นายสมาน วงศ์ภาคำ นายกเทศมนตรีตำบลคำบ่อ และประชาชนผู้สนใจทั้งในและนอกพื้นที่เข้าร่วมงานกว่า ๘๐๐ คน
 
ศ.ดร.ชาญวิทย์ กล่าวว่า ชีวิตและงานของจิตร ภูมิศักดิ์ไม่ว่าจะเป็นบทประพันธ์ กวีนิพนธ์ เพลง บทความ หนังสือวิชาการที่ล้ำลึกและหลากหลาย เป็นแสงสว่างทางปัญญา และปลุกเร้าให้กำลังใจกับชีวิตที่ยึดมั่นในอุดมการณ์ที่ต่อสู้เพื่อประชาชนผู้ยากไร้ให้มีเสรีภาพ ได้กลายเป็นแรงบันดาลใจให้ผู้คนเป็นจำนวนมากแสวงหาสัจจะความเป็นจริงและเป็นอมตะดังเช่นบทกวีของเขา โดยอนุสรณ์สถานแห่งนี้ จะเป็นพื้นที่ให้เยาวชนคนหนุ่มสาวของบ้านหนองกุง ได้รับรู้และชื่นชมกับปัญญาชนคนนี้ และจะสามารถถ่ายทอดให้นักท่องเที่ยว และชาวต่างชาติได้รับรู้และเห็นความสำคัญของจิตร ภูมิศักดิ์ต่อไป
 
จากนั้น มีพิธีเปิดอนุสาวรีย์ จิตร ภูมิศักดิ์ อย่างเป็นทางการโดยมีการเปิดเพลงปฎิวัติและจุดพลุอย่างยิ่งใหญ่
 
นายวิทิต จันดาวงศ์ อดีตเพื่อนร่วมคุก บุตรชายนายครอง จันดาวงศ์ อดีตเสรีไทย. กล่าวรำลึกถึงจิตร ภูมิศักดิ์ว่า ตนประทับใจจิตรอย่างมาก จากคนที่ล้มลงในชายป่า ปราศจากความสนใจในระยะหนึ่ง แต่บัดนี้วิญญาณของเขาได้ฟื้นขึ้นมาอีกครั้ง พร้อมกับการเรียกร้องเสรีภาพและสันติภาพ จึงขอให้ดวงวิญญาณอันศักดิ์ของปัญญาชนผู้มาก่อนกาลได้รับรู้ถึงความสำคัญที่มีต่อคนรุ่นหลังและเชื่อว่าคนรุ่นหลังจะเดินตามท่าน และก้าวไปสู่เสรีภาพ ความเสมอภาค และประชาธิปไตยที่สมบูรณ์
 
นอกจากนี้ ภายในงานยังมีกิจกรรมต่าง ๆ มากมายเพื่อร่วมรำลึกการจากไปของ จิตร ภูมิศักดิ์ตลอดทั้งวัน อาทิ พิธีทำบุญอุทิศส่วนกุศลแด่จิตร ภูมิศักดิ์ ตามประเพณีท้องถิ่น พิธีโปรยดิน ณ โคนไม้แดง (จุดเผาร่างจิตร) นิทรรศการและสินค้าที่ระลึก การแสดงบทเพลงของจิตร ภูมิศักดิ์ โดยเยาวชนบ้านหนองกุง การวางพวงมาลาคารวะรำลึกโดยตัวแทนหน่วยงาน/กลุ่มต่าง ๆ และพิธีมอบทุนการศึกษา

เรื่องและภาพจาก มติชน

[เพ็ญชมพู]

ภาพจาก คุณอุบลแมนแห่งพันทิป 

[เพ็ญชมพู]

ฉะนี้แหละ เมื่อทีปกรได้ยื่นคนไฟแห่งปัญญาและความรู้ให้กับประชาชน โทษทัณฑ์ที่เขาได้รับจากผู้ยึดครองอำนาจก็คือโซ่ตรวนและกรงขังที่ลาดยาว และเมื่อเขาจับอาวุธขึ้นเป็นกบฏต่ออำนาจอธรรมอันศักดิ์สิทธิ์ สิ่งที่เขาได้รับก็คือความตาย

ทีปกรหรือในนามจริง-จิตร ภูมิศักดิ์ ได้ล้มลงเมื่อ ๔๗ ปีก่อน

จิตร ภูมิศักดิ์  มีนามปากกาหนึ่งคือ "ทีปกร"  อันหมายถึง "ผู้ถือดวงประทีป"  โดยได้แรงบันดาลใจมาจากบทกวีภาษาฝรั่งเศสของ วิกเตอร์ ฮูโก  Victor Hugo (1802-1885)  ชื่อ "ความสว่างและความมืด" (Les  Rayons  et  les  Ombres, I , 1840)  จิตร ภูมิศักดิ์ได้แปลความไว้ดังนี้

กวี  ภายใต้วันคืนอันอัปลักษณ์เช่นนี้
ย่อมจักแผ้วทางไว้เพื่อวันคืนอันดีกว่า
เขาคือบุรุษแห่งยุคสมัยของความใฝ่ฝัน
ตีนทั้งสองเหยียบยืนอยู่  ณ  ที่นี้
ตีนทั้งสองเพ่งมองไปเบื้องหน้าโน้น
เขานั่นเทียว  โดยไม่คำนึงถึงคำประณามและเยินยอ
เปรียบเสมือนผู้ทำนายวิถีแห่งอนาคต
จักต้องกระทำสิ่งที่จะมาถึงให้แจ่มจ้า
เสมือนหนึ่งโคมไฟในมืออันอาจรองรับสรรพสิ่งของเขา
ซึ่งกวัดไกวจ้าอยู่เหนือศีรษะ ของมวลชนทุกกาลสมัย

[เพ็ญชมพู]

๑

จิตร ภูมิศักดิ์ เป็นนักเขียนคนหนึ่งที่มิได้ตายในฐานะของคนเขียนหนังสือ เขาเป็นนักประวัติศาสตร์ที่ตายอย่างคนสร้างประวัติศาสตร์ในหลาย ๆ “นัก” ที่เขาเป็น เขาเป็นนักกวีที่มีกวีเขียนกาพย์สาธยายชีวิตของเขา  เขาเป็นนักแต่งเพลงที่มีคนแต่งสดุดีในอีกหลายปีต่อมา หลังจากที่เขาได้จบชีวิตลงแล้ว

ในฐานะของจิตร ภูมิศักดิ์ เขาได้รับการยกย่อง ได้รับการเชิดชู ได้รับการยอมรับว่า ทรงอิทธพลต่อความคิดจิตใจของหนุ่มสาวในรุ่นปัจจุบันมากที่สุดเท่าที่ประวัติศาสตร์ยุคใกล้ของไทยจะสร้างขึ้นมาได้

แต่งานของเขา.....

ข้าพเจ้ากล่าวว่า จิตรเป็นนักเขียนที่มิได้ตายอย่างคนเขียนหนังสือ นั่นดูเหมือนว่าจะเป็นทางเลือกของเขาเอง  เขาไม่ได้ถือว่างานเขียนของเขาเป็นจุดหมายปลายทาง  แต่เขาถือว่ามันเป็นเสมอด้วยเพียงอุปกรณ์อย่างหนึ่งในหลาย ๆ อย่างที่จะนำไปสู่จุดหมายปลายทางอันปรารถนา บทเพลงก็ดี กวีนิพนธ์ก็ดี  งานเขียนทางวิชาการก็ดี เรื่องสั้นก็ดี สำหรับเขามันคือสิ่งที่ผุดออกมาจากขุมเดียวกัน คือความรักในความเป็นคนและความเร่าร้อนที่จะปกป้องศักดิ์ศรีของ “คน” ไว้จนถึงที่สุด

“คน คำนี้มีกังวานสร้านทระนง”

เขาแปลประโยคสั้น ๆ นี้มาจากถ้อยคำของนักเขียนอีกคนหนึ่งที่ถือเอางานเขียนเป็นเพียงอุปกรณ์เช่นเดียวกันกับเขา   นั่นคือแม็กซิม กอร์กี้  ถ้อยคำที่กอร์กี้ได้ให้ซาตินกล่าวออกมาอย่างคนที่หยิ่งในศักดิ์ศรีของความเป็นคนจับใจเขาอย่างไม่รู้วาย

[เพ็ญชมพู]

๒

นักเขียนหลายคนตายไปอย่างขมขื่น-ขมขื่นในความยากจนที่เกาะติดตัวไปจนตลอดชีวิต ขมขื่นที่อุดมการณ์ของตนไม่มีใครเหลียวแล ขมขื่นที่ตนไม่ปรากฏชื่อและเสียงในวงการของนักเขียน ฯลฯ

แต่จิตรไม่มีเวลาสำหรับความรู้สึกเช่นนี้  เขามีแต่ความเคียดแค้นต่ออำนาจเผด็จการ  เขาไม่ใช่คนชราที่รำพึงกับตนเองแต่เดียวดายว่า “ไฉนหนอโลกจึงลืมกู” อย่างที่บางคนได้รำพึงอย่างแผ่วเบาในความเงียบที่แสนจะอ้างว้าง!

วาระสุดท้ายของเขาจึงมิใช่วาระสุดท้ายแห่งความระทมขมขื่น เพราะวิญญาณของเขาไม่ใช่วิญญาณของนักเขียน แต่เป็นวิญญาณกบฏที่เชื่อมั่นว่า วันหนึ่งอุดมการณ์ของตนจะได้รับชัยชนะ ความสามารถของเขาทั้งนั้นแหละที่บอกว่า เขาจะต้องเขียนหนังสือ จะต้องแต่งเพลง

ไบรอนมีวิญญาณที่รักเสรีภาพ ตอลสตอยมีวิญญาณของนักบุญ เท่ากับหลู่ซิ่นมีวิญญาณของนักสู้ เขาเหล่านี้เพียงอาศัยความสามารถเป็นทางผ่านของวิญญาณของเขาเท่านั้น

บันยันจะเขียน การเดินทางจาริกของนักแสวงบุญ (Pilgrum’s Progress) ทำไมเล่า ถ้าเขามิได้มีวิญญาณของความเป็นนักบวชที่ศรัทธาปสาทะในพระผู้เป็นเจ้าอย่างลึกซึ้ง ?

[เพ็ญชมพู]

๓

แต่ในฐานะของคนเขียนหนังสือคนหนึ่ง เมื่อคำนึงถึงวัยและความสามารถ จิตรยังไม่ควรตาย ต่างกับนักเขียนอีกบางคนที่ไม่ควรจะรีรออยู่จนมีอายุได้ถึงปีที่ ๘๐ ทั้ง ๆ ที่ชื่อของเขาได้ดับสนิทไปแล้ว และเป็นการดับที่สิ้นสูญ มิใช่ดับอย่างรอวันที่จะมีคนมาขุดอีกครั้งหนึ่ง

จิตรควรจะมีเวลาสำหรับการสร้างอุปกรณ์ของเขามากยิ่งกว่านี้ แต่นั่นก็เป็นเรื่องที่แล้วไปแล้ว เท่าที่เขาได้ทำไว้นี้ก็ยังมีค่าอยู่มากมายเหลือคณานับ

เขาตายเพราะเขาเลือกที่จะมีความผิดเพิ่มขึ้นอีกข้อหนึ่งจากฐานะของประชาชนทั่วไป-เขาตายเพราะเขาไม่ยอมมีความผิดเพียงแค่การมีลมหายใจ....แต่ตายอย่างกบฏ

และนั่นก็คือวาระสุดท้ายของเขาในฐานะของคน ๆ หนึ่งที่มีเลือดมีเนื้อและมีลมหายใจ แต่ไม่ใช่วาระสุดท้ายของผู้ขโมยไฟสวรรค์และกบฏที่หมายจะทลายบัลลังก์ของพระผู้เป็นเจ้า!

[เพ็ญชมพู]

จากโซ่ตรวนถึงความตาย วาระสุดท้ายแห่งชีวิต จิตร ภูมิศักดิ์  ของ สุจริต  สัจจพิจารณ์ ที่เผยแพร่ครั้งนี้คัดมาจากนิตยสาร "ถนนหนังสือ" ปีที่ ๓ ฉบับที่ ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๒๙ (ราคา ๒๐ บาท ส่งแบ๊งค์สีเขียว ใบเดียวไม่ต้องถอน)

บรรณาธิการบริหารแจ้งว่า ในการตีพิมพ์ซ้ำครั้งนี้ได้แก้ไข ดัดแปลง ตัดทอนบ้างเล็กน้อย