บ้านทรงฝรั่งในไทยสมัยก่อน - คืออะไรใครรู้บ้าง

[han_bing]

เรียนสมาชิกชาวเรือนไทย

ข้าพเจ้าเป็นคนไม่เชี่ยวชาญด้านตะวันตก โดยเฉพาะด้านประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมตะวันตกยิ่งไม่เข้าใจใหญ่ เลยมาขอถามสมาชิกชาวเรือนไทย เพราะข้าพเจ้าสิ้นปัญญาจะตอบจริงๆ

ไม่นานมานี้ข้าพเจ้าพาอาจารย์ชาวจีนมาเที่ยวกรุงเทพฯ ข้าพเจ้าก็บรรยายสถาปัตยกรรมแบบจีนในกรุงเทพฯซึ่งมีความโดดเด่นให้อาจารย์ฟังอย่างคล่องๆ อย่างไรก็ตาม ความคล่องก็หยุดไปเมื่อเจอตึกแบบฝรั่งในกรุงเทพฯ อาทิ พระที่นั่งบรมพิมาน พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท และพระที่นั่งวิมานเมฆ อาจารย์ถามว่าเป็นศิลปยุโรปแบบใด เป็นอาคารแบบเอมไพร์ของฝรั่งเศสใช่ไหม หรือเป็นแบบโคโลเนียล หรือเป็นอาคารแบบเยอรมัน เดินผ่านทำเนียบรัฐบาลเขายังว่านี้คือแบบอิตาลีใช่ไหม หรือเดินผ่านพระที่นั่งอภิเษกดุสิตก็ถูกถามว่าทรงเสปนใช่ไหม

ข้าพเจ้าสารภาพตามตรงว่าข้าพเจ้าไม่รู้เรื่องเลย ว่าอาคารอะไรเป็นแบบตะวันตกอย่างไร บ้านทรงเสปน ทรงอิตาลี ทรงกรีก คืออะไรข้าพเจ้าฟังแล้วก็งงๆสืบไป เพราะไม่ได้เรียน รู้อย่างเดียวแบบโคโลเนียลคือมีระเบียงรอบ...รู้แค่นีแหละ

ข้าพเจ้าเลยขอความเมตตาสมาชิกชาวเรือนไทยมาเล่าเรื่องสถาปัตยกรรมตะวันตก จำพวกทรงบ้านต่างๆ ว่าอะไรเป็นอะไร มีลักษณะเด่นอย่างไร

เมตตาข้าพเจ้าที แล้วคราวหน้าจะเขียนเรื่องอาหารอย่างใหม่มาเป็นของแลกเปลี่ยน

ด้วยความนับถือ

[เพ็ญชมพู]

ความคล่องก็หยุดไปเมื่อเจอตึกแบบฝรั่งในกรุงเทพฯ อาทิ พระที่นั่งบรมพิมาน พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท และพระที่นั่งวิมานเมฆ อาจารย์ถามว่าเป็นศิลปยุโรปแบบใด เป็นอาคารแบบเอมไพร์ของฝรั่งเศสใช่ไหม หรือเป็นแบบโคโลเนียล หรือเป็นอาคารแบบเยอรมัน เดินผ่านทำเนียบรัฐบาลเขายังว่านี้คือแบบอิตาลีใช่ไหม หรือเดินผ่านพระที่นั่งอภิเษกดุสิตก็ถูกถามว่าทรงเสปนใช่ไหม

๑. พระที่นั่งบรมพิมาน  คุณวิกกี้ ให้ข้อมูลดังนี้

เป็นอาคาร ๒ ชั้น หลังคารูปโค้ง มุงด้วยกระเบื้องหินชนวน ลักษณะแบบเฟรนซ์เรเนซองซ์ ออกแบบโดยสถาปนิกชาวยุโรป ผู้ทำการก่อสร้างคือ พระยาประดิษฐ์อมรพิมาน (หม่อมราชวงศ์ชิต อิศวรศักดิ์)

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้นาย อี.มนเฟรดี สถาปนิก และนาย ซี. ริโกลี จิตรกรชาวอิตาลี ดัดแปลงเพดานพระที่นั่ง และเขียนภาพสีประดับ ตามตัวอย่างภาพเขียนของสมเด็จกรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้า ฯ ให้ซ่อมแซมและต่อเติมมุขด้านทิศใต้ และสร้างอาคารรับ 2 อาคารด้านทิศใต้ เพื่อใช้เป็นที่ประทับและพักรับรองพระราชอาคันตุกะชั้นประมุข และพระราชวงศ์ชั้นสูงของต่างประเทศ โดยหม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร ทรงเป็นสถาปนิกออกแบบต่อเติม ทางด้านหลังพระที่นั่งองค์นี้ ได้สร้างเรือนรับรองเป็นเรือนทรงไทย สำหรับผู้ติดตาม

 

[เพ็ญชมพู]

๒. พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท คุณสิริลักษณ์ จินตนะดิลกกุล ให้ข้อมูลไว้ดังนี้

เป็นพระที่นั่งที่สร้างขึ้นใหม่ในพระบรมมหาราชวังในสมัยรัชกาลที่ ๕ ตามธรรมเนียมโบราณที่กษัตริย์มักนิยมสร้างปราสาทมาทุกสมัย และเพื่อเตรียมใช้เพื่อเฉลิมฉลองการสมโภชน์กรุงรัตนโกสินทร์ครบ ๑๐๐ ปี สำหรับพระที่นั่งสร้างใหม่นี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าทรงมีพระราชประสงค์ให้สร้างเป็นท้องพระโรง โดยโปรดเกล้าให้สร้างตามแบบวิคตอเรียนเรอเนสซอง ที่กำลังเป็นแบบที่นิยมมาก ของอังกฤษในสมัยนั้น แต่เหลือยอดปราสาท ๓ ชั้น ไว้เป็นศิลปะแบบไทย

แต่กว่าพระที่นั่งจะเสร็จสมบูรณ์ดังที่เห็นกันในทุกวันนี้นั้น บรรดาช่างไทยและฝรั่งพร้อมทั้งขุนนางและพระบรมวงศานุวงศ์ ต่างก็มีการถกเถียงกันมากมาย ถึงรสนิยมและความเหมาะสมในการสร้างสถานที่นี้ในพระบรมราชวังแบบโบราณ ซึ่งสมัยนั้นกรุงสยามนิยม จ้างช่างจากยุโรป ร้อนถึงพระเจ้าอยู่หัวที่ต้องทรงลงมาตัดสินให้ก่อสร้างตามแบบอังกฤษด้วยเหตุผลที่ว่าอังกฤษ ซึ่งเป็นมหามิตรเมื่อครั้งพระราชบิดา มีความร่มเย็นเป็นสุข ต่างจากประเทศฝรั่งเศสและอเมริกาที่มีการรบพุ่งกันอยู่เนือง ๆ จึงน่าจะได้เลือกเอาสถาปัตยกรรมของอังกฤษเป็นแบบอย่างในการก่อสร้างได้

แต่ที่ยังอุตส่าห์เหลือยอดทรงไทยให้เราได้ยลนั้นเป็นเพราะ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เมื่อครั้นทรงพระเยาว์ที่กราบบังคมทูลทัดทาน มิให้ช่างฝรั่งสร้างหลังคาทรงโดมด้วยเหตุผลที่ว่าทำเลที่ตั้งของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท อยู่กึ่งกลาง ระหว่าง พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน และ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เปรียบได้กับสมัยอยุธยาที่พระที่นั่งสรรเพญ์ปราสาท ถูกโอบล้อมด้วยพระที่นั่งสุรยาสน์อมรินทร์ และ พระวิหารสมเด็จ ฉะนั้นยอดบนจึงควรจะมีความกลมกลืนและสอดคล้อง กับตำแหน่งของพระบรมราชวังแม่แบบในสมัยกรุงศรีอยุธยาตามพระราชดำริของพระปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีด้วย

 

[เพ็ญชมพู]

๓. พระที่นั่งวิมานเมฆ คุณวิกกี้ (เจ้าเดิม) ให้ข้อมูลว่า

เป็นอาคารแบบวิกตอเรีย ได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมยุโรป ผสมกับไทยประยุกต์ องค์พระที่นั่งเป็นรูปอักษรตัวแอล (L) ในภาษาอังกฤษ ยาวด้านละ ๖๐ เมตร สูง ๒๐ เมตร เป็นอาคาร ๓ ชั้น ยกเว้นตรงส่วนที่ประทับซึ่งมีรูปร่างเป็นแปดเหลี่ยม มี ๔ ชั้น ชั้นล่างสุดก่ออิฐ ถือปูน ชั้นถัดขึ้นไปสร้างด้วยไม้สักทองทั้งหมดทาด้วยสีครีมอ่อนหลังคาสีแดง และหลังคาเป็นทรงไทยประยุกต์ มีลวดลายตามหน้าต่าง และช่องลมซึ่งฉลุเป็นลายที่เรียกว่าขนมปังขิง

สำหรับพระที่นั่งวิมานเมฆนี้จะแบ่งเป็นห้องชุดต่าง ๆ ๕ สีด้วยกัน คือสีฟ้า เขียว ชมพู งาช้าง และสีลูกพีช (ชมพูอมส้ม) แต่ละห้องจะจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้ส่วนพระองค์ของรัชกาลที่ ๕ รวมถึงเจ้านายชั้นสูง เช่น ห้องสีเขียว เป็นห้องเครื่องเงินจากประเทศจีน ส่วนชั้นสองเป็นห้องทรงงานของรัชกาลที่ ๕ และห้องบนชั้นสามจะเป็นห้องบรรทม แต่ห้องที่งดงามที่สุดในพระที่นั่งวิมานเมฆเห็นจะเป็นห้องท้องพระโรง ที่มีบรรยากาศขรึมขลังอลังการมากที่สุด

 

[เพ็ญชมพู]

๔. ทำเนียบรัฐบาล

ถ้าใครมีโอกาสไปเที่ยวเมืองเวนิส คงได้เห็นตึกโบราณหลังหนึ่งที่สวยมากชื่อ Ca' d' Oro เป็นสถาปัตยกรรมแบบโกธิค-เวนิส อยู่ติด Grand Canal สามารถมองเห็นได้ชัดเจน ปัจจุบันนี้เป็นหอศิลป์ ชื่อว่า Galleria Franchetti

แต่ถ้าไม่มีโอกาสไป ดูที่เมืองไทยก็ได้ ที่ บ้านนรสิงห์ - ตึกไทยคู่ฟ้า ทำเนียบรัฐบาล นี้เอง

ตึกไทยคู่ฟ้า -  Ca' d' Oro

 

[เพ็ญชมพู]

๕. พระที่นั่งอภิเษกดุสิต ข้อมูลจาก ผู้จัดการ มีว่า

เป็นโถงชั้นเดียวรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ รัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๔๔  ลักษณะโครงสร้างตัวอาคารเป็นรูปตัว E ในภาษาอังกฤษ มีมุขยื่นออกมาทางด้านหน้า ๓ มุข แต่ละมุขมีจุดเด่นอยู่ที่การทำแผงซุ้มประตูเป็นรูปวงโค้งเกือกม้า ประดับด้วยเครื่องไม้ฉลุลวดลายอันกอปร ด้วยลวดลายแบบแขกมัวร์ ผสมกับลวดลายแบบอาร์ตนูโว สวยงามอย่างที่เรียกสถาปัตยกรรมรุ่นนี้กันว่า ขนมปังขิง หรือ ginger-bread ทั้งยังมีการประดับกระจกสี จึงทำให้พระที่นั่งองค์นี้งดงามมาก

 

[เพ็ญชมพู]

สถาปัตยกรรมแบบฝรั่งที่ออกนามมาข้างต้นนั้นเป็นฉันใด

ขอเชิญผู้เชี่ยวชาญด้านสถาปัตยกรรมมาอธิบายเพิ่มเติมเทอญ

[han_bing]

ขอบคุณมากครับ

[siamese]

๒. พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท คุณสิริลักษณ์ จินตนะดิลกกุล ให้ข้อมูลไว้ดังนี้

แต่ที่ยังอุตส่าห์เหลือยอดทรงไทยให้เราได้ยลนั้นเป็นเพราะ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เมื่อครั้นทรงพระเยาว์ที่กราบบังคมทูลทัดทาน มิให้ช่างฝรั่งสร้างหลังคาทรงโดมด้วยเหตุผลที่ว่าทำเลที่ตั้งของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท อยู่กึ่งกลาง ระหว่าง พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน และ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เปรียบได้กับสมัยอยุธยาที่พระที่นั่งสรรเพญ์ปราสาท ถูกโอบล้อมด้วยพระที่นั่งสุรยาสน์อมรินทร์ และ พระวิหารสมเด็จ ฉะนั้นยอดบนจึงควรจะมีความกลมกลืนและสอดคล้อง กับตำแหน่งของพระบรมราชวังแม่แบบในสมัยกรุงศรีอยุธยาตามพระราชดำริของพระปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีด้วย

 

อยากเห็นโครงสร้างหลังคาโดมจังเลย ทราบว่ามีการออกแบบหลังคาโดมเป็นที่เรียบร้อยแล้วด้วย  

ทราบว่าสถาปนิกได้มีการออกแบบให้คล้ายกับโรงแรม Raffles ที่สิงคโปร์ เนื่องจากทรงว่าจ้างสถาปนิกดังกล่าวให้มาเขียนแบบให้หลังจากที่รัชกาลที่ ๕ เสด็จกลับจากประพาสสิงคโปร์เมื่อต้นรัชกาล

จะเห็นว่ารูปแบบจะเป็นการวางจังหวะช่วงเสาแบบซ้ำ ๆ กันไปเรื่อย ๆ ชั้นละลวดลายเพิ่มความสง่าให้กับสถานที่

[เพ็ญชมพู]

ทราบว่าสถาปนิกได้มีการออกแบบให้คล้ายกับโรงแรม Raffles ที่สิงคโปร์ เนื่องจากทรงว่าจ้างสถาปนิกดังกล่าวให้มาเขียนแบบให้หลังจากที่รัชกาลที่ ๕ เสด็จกลับจากประพาสสิงคโปร์เมื่อต้นรัชกาล

ผู้ออกแบบพระที่นั่งองค์นี้คือนายจอห์น คลูนิส John Clunis สถาปนิกชาวอังกฤษ ผู้มีส่วนรับผิดชอบในการก่อสร้างจวนผู้สำเร็จราชการสิงคโปร์ (ปัจจุบันเรียกว่า Istana ภาษามาเลย์แปลว่าพระราชวัง คือทำเนียบประธานาธิบดีของสิงคโปร์ในปัจจุบัน) ระหว่าง พ.ศ. ๒๔๑๐-๒๔๑๒ แบบของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท (ภาพบน) และทำเนียบประธานาธิบดีสิงคโปร์ (ภาพล่าง) จึงมีส่วนคล้ายกันอย่างยิ่ง

อ่านรายละเอียดในบทความเรื่อง Western Architecture in Grand Palace, Under Thai Social and Cultural Conditions in the Early Reign of King Chulalongkorn โดย Somchai Seviset และ Lin Jian Qun

[siamese]

ฝีมืออองรี มูโอต์( HENRI MOUHOT) ในหนังสือ Travels in Siam, Cambodia and Lao 1858-1860

ภาพหมู่พระที่นั่งอภิเนาว์นิเวศ ในพระบรมมหาราชวัง

สถาปัตยกรรมฝรั่งรุ่นแรก ๆ ที่ หมู่พระที่นั่งอภิเนาว์นิเวศน์ ในพระบรมมหาราชวังละครับ เป็นฝรั่งศิลปะอะไร ? มีเสากลม หัวใบไม้อย่างกรีก หรือว่าเป็นแบบที่ชาวอเมริกันกำลังนิยมศิลปะย้อนยุคนี้อยู่

[เพ็ญชมพู]

ในบทความข้างบนอธิบายไว้ดังนี้

The Grand Palace had been first-started to construct the building in western architectural style in the reign of King Rama the Forth at Phra Aphinaonivet Group  in 1857 for being the residence, reception, state banquet visiting and correcting western tributes in order to present that Siam’s King had knowledgeable on the western civilization.

หมู่พระที่นั่งและหอในพระอภิเนาว์นิเวศน์  

รูปปิดท้าย หมู่พระอภิเนาว์นิเวศน์ครั้งรัชกาลที่ 4

[เพ็ญชมพู]

In the reign of King Mongkut (in 1851-1868) had constructed Phra Aphinaoniwet Throne Hall, which was the first time building in western style in Grand Palace by local architecture. The building was similar to Rural Classicism Style in Europe more than Standard Classicism. However, interior throne hall was still in Thai style characteristic more than western ; for example, the pillars were in Roman Corinthian on topped with lotus-base, the wall was punctured to three-square shaped with pointed arch but in the middle of the front part was placed the throne in Traditional Thai style. Until King Chulalongkorm had commanded to demolish Aphinaoniwet Throne Hall and constructed The Chakri Maha Prasart Group which was designed by western architecture replace.

ภายในพระที่นั่งอนันตสมาคมองค์เก่า หนึ่งในหมู่พระที่นั่งในพระอภิเนาว์นิเวศน์
  

[siamese]

ถ้าหากกล่าวว่าการก่อสร้างแบบ Rural Classicism Style  หรือ สถาปัตยกรรมเมืองคลาสสิก ก็มีไสตล์อีกแห่งหนึ่งคือ "พระที่นั่งวโรพาสพิมาน" พระราชวังบางปะอิน 

[han_bing]

เรื่องชักน่าตื่นเต้นขึ้นเรื่อยๆ มารออ่านด้วยใจจดจ่อ