มิน่าว่ากษัตริย์อยุธยาจะไม่มีพระองค์ใดได้ชื่อว่าเป็นกษัตริย์ผู้ใช้พระคุณในการปกครองเลย แต่ละพระองค์ที่มีชื่อเสียงเป็นผู้ที่ใช้พระเดชอย่างแรงกล้าทั้งนั้น องค์อื่นๆ ที่ไม่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักนักก็ไม่มีพระองค์ใดได้ชื่อว่าเป็นนักปกครองที่เอื้ออารีต่อไพร่ฟ้าเลย เพราะถ้าจะใช้พระคุณคงอยู่ในอำนาจไม่ได้นาน บังลังก็อยุธยาตั้งอยู่บนคมหอกคมดาบจริงๆ
จริงๆ หนังไทยยุคหลังน่าจะให้ภาพที่ผิดจากสังคมจริงสมัยอยุธยาไปมาก เช่นหนังสุริโยทัยของท่านมุ้ยภาคแรก ฉากที่ในบ้านเรือนของพระเฑียรราชามีการฝึกทหารฝึกอาวุธแล้วสรพงศ์มาสมัครขอเป็นข้า ถ้าสมัยอยุธยาจริงเจ้านายหรือขุนนางใดมีการฝึกทหารแบบนั้นไม่แคล้วต้องอาญาฐานกบฏถูกตัดหัว ทุบในถุงแดงหรือถ่วงทะเลแน่ๆ
บทความของอ.กิ่งแก้ว ที่ดิฉันย่อยมาให้อ่านจบลงเพียงเท่านี้ค่ะ ถ้าท่านใดสนใจจะแสดงความคิดเห็นต่อ ก็เชิญได้
ตอบคุณประกอบ ดิฉันเคยอ่านกฎมณเฑียรบาล แต่นานมาแล้ว จำได้คร่าวๆว่ามีข้อหนึ่งระบุไว้ว่าแม้ขุนนางคนหนึ่งจะไปมาหาสู่ หาขุนนางอีกคนถึงเรือน ก็ทำไม่ได้ ข้อนี้เห็นจะถูกวางไว้เพื่อป้องกันการซ่องสุมก่อการกบฏ แต่เดาว่าถ้าไปด้วยเหตุอันสมควร มีที่มาที่ไปก็คงอนุโลมให้ไปได้ แต่ถ้าจะเอาผิดก็เอาได้เหมือนกัน จะเห็นได้จากเหตุการณ์ที่เจ้าพระยากลาโหม(ต่อมาคือพระเจ้าปราสาททอง)จัดงานศพมารดา
พงศาวดารบันทึกไว้ว่า
ใน พ.ศ. 2173 มารดาของเจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์ถึงแก่กรรม (จดหมายเหตุวัน วลิตกล่าวว่าน้องชาย) เจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์ได้จัดงานศพอย่างใหญ่โต ขุนนางทั้งหลายต่างไปช่วย บางคนถึงกับไปนอนค้าง เมื่อสมเด็จพระเชษฐาธิราชออกว่าราชการ มีข้าราชการหายไปจำนวนมากจึงทรงพระพิโรธว่าจะลงอาญาข้าราชการเหล่านั้น เหล่าข้าราชการจึงไปขอพึ่งเจ้าพระยากลาโหม และไม่ไปเข้าเฝ้า พวกข้าหลวงเดิมก็ทูลยุยงว่าเจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์คิดเป็นกบฏ จึงทรงให้ข้าหลวงไปหลอกให้เจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์เข้าวังมาเพื่อสังหารทิ้ง แต่เจ้าพระยากลาโหมสุริยวงศ์รู้ตัวก่อนจึงประกาศแก่คนทั้งปวงว่า
...เราได้ทำราชการมาด้วยความสุจริต เดี๋ยวนี้พระเจ้าแผ่นดินพาลเอาผิดว่าคิดกบฏ เมื่อภัยมาถึงตัวก็จำต้องเป็นกบฏตามรับสั่ง... ข้าราชการทั้งปวงก็พากันเข้าด้วย จึงคุมกำลังเข้ามาปล้นพระราชวัง จับสมเด็จพระเชษฐาธิราชไปปลงพระชนม์
ถ้ากรองเอามาแต่เนื้อๆ ก็อาจจะมองเห็นได้อีกทางหนึ่งว่า
1 มีขุนนางจำนวนมาก ไปชุมนุมกันที่บ้านเจ้าพระยากลาโหม อยู่ที่นั่นกันนานไม่ใช่เจอกันประเดี๋ยวประด๋าว ถึงกับอยู่นานข้ามวันข้ามคืน
2 เป็นที่ผิดสังเกตของราชสำนัก เพราะพวกนี้หายไปไม่มาเข้าเฝ้าตามหน้าที่เมื่อพระเจ้าแผ่นดินออกว่าราชการ
3 พระเจ้าแผ่นดินจึงมีพระบรมราชโองการให้ปราบปราม เข้าลักษณะผิดกฏมณเฑียรบาล
4 พวกนี้ก็เลยยกพลมาล้อมวัง ก่อการกบฏจริงๆตามที่คบคิดกันเอาไว้แล้ว
แต่ข้อความในพงศาวดารซึ่งน่าจะบันทึกเมื่อพระเจ้าปราสาททองขึ้นครองราชย์แล้ว บันทึกไว้ในลักษณะ เอส กับพระเจ้าปราสาททองมาก กลายเป็นสมเด็จพระเชษฐาฯ เป็นฝ่ายผิดไปเสียอย่างนั้น
