แต่อยากได้ฟังความเห็นท่านเพ็ญชมพูว่า หลังจากได้ข้อมผูลเพิ่มเติมรวมทั้งมุมมองต่างๆจากท่านเนาวรัตน์และท่านเทาชมพูแล้ว
ท่านเพ็ญชมพูได้ข้อสรุปเบื้องต้นประการใดครับ
ประวัติศาสตร์หากมีหลักฐานที่น่าเชื่อถือได้ก็ง่ายต่อการฟันธงลงไปว่าจริงหรือไม่จริง
อาศัยเอกสารปฐมภูมิที่คุณสายพินนำมาเสนอไม่ว่าจะเป็นใบบอก คำให้การ รายงานของคนอยู่ในเหตุการณ์สู้รบกับทัพเจ้าอนุวงศ์ที่ทุ่งสัมฤทธิ์กล่าวถึงพระยาปลัด และกรมการเมือง ไม่มีชื่อคุณหญิงโมอยู่เลย มีเพียงในคำให้การของขุนโอฐ ขุนเวด
"ผู้หญิงในครัว หนุนโห่ไล่อ้ายลาวแตก" หลักฐานต่อมาไม่ใช่หลักฐานปฐมภูมิไม่ว่าจะเป็นพงศาวดารรัชกาลที่ ๓ ของเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ซึ่งเผยชื่อของคุณหญิงโมเป็นครั้งแรก
"......ท่านผู้หญิงโม้ภรรยาพระยาปลัดคุมผู้หญิงเป็นทัพหนุน...", หนังสือของพระยาพิทักษ์เทพธานีและของก.ศ.ร. กุหลาบซึ่งเล่าถึง
วีรกรรมของคุณหญิงโมเป็นครั้งแรก, หนังสือของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพซึ่งเพิมเติมข้อมูลเป็นครั้งแรกว่า "
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตั้งคุณหญิงโมเป็นท้าวสุรนารี"
หลักฐานที่ประเภทที่สองนี้อาจได้มาจากคำบอกเล่าต่อ ๆ กันมาของคนในท้องถิ่น
ทำไมเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ไม่บันทึกข้อมูลต่าง ๆ ข้างบนนั้นให้ครบถ้วนเสียตั้งแต่แรก ? นี่ก็น่าจะเป็นคำถามอีกคำถามหนึ่ง
ถ้าจะให้สรุปว่า "วีรกรรมของคุณหญิงโมมีจริงหรือไม่" ขอตอบตามคุณสายพินใน # ๖ ว่า
เรื่องตัวตนของวีรกรรมของคุณหญิงโม มีความเป็นไปได้เป็น ๒ ทาง คือ
๑. วีรกรรมของคุณหญิงโมไม่มีตัวตนจริง
๒. วีรกรรมของคุณหญิงโมอาจมีตัวตนจริง
เอาแค่นี้ก่อน เดี๋ยวคุณมะตูมจะมึนมากกว่านี้
ต่อไปจะพูดเรื่องอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี แล้วต่อด้วยเรื่องพระยาภักดีชุมพล
