จากค.ห. 85
^
หลวงผดุงวิทยาเสริม ต่อมาคือพระยาผดุงวิทยาเสริม (กำจัด พลางกูร)บุตรชายคนหนึ่งของท่านได้แก่พ.ต.จำกัด พลางกูร อดีตเสรีไทย
ท่านเกิดที่บ้านถนนสีลม จังหวัดพระนคร เมื่อวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2426 เป็นบุตรนายเจิม และนางปริก พลางกูร มีน้องชายร่วมบิดามารดาเดียวกันอีก 2 คน คือ หลวงสันธานวิทยาสิทธิ์ (กำจาย พลางกูร) และ พระอัพภัณตราพาธภิศาล (กำจร พลางกูร) เริ่มเรียนหนังสือที่โรงเรียนวัดจักรวรรดิราชาวาส สอบไล่ได้ชั้น 2 ประโยค 3 จากโรงเรียนฝึกหัดอาจารย์ เมื่อ พ.ศ. 2444 ได้ประกาศนียบัตรครูมัธยมพิเศษ พ.ศ. 2446
พระยาผดุงวิทยาเสริมสมรสกับคุณหญิงเหรียญ (สกุลเดิม นิโครธานนท์) เมื่อ พ.ศ. 2456
ปี พ.ศ. 2448 ได้รับทุนของกระทรวงธรรมการไปเรียนวิชาครู ณ ประเทศอังกฤษ เข้าศึกษา ณ วิทยาลัยฝึกหัดครูที่ตำบล Isleworth กรุงลอนดอน เป็นเวลา 4 ปี
พ.ศ. 2452 สอนที่โรงเรียนเทพศิรินทร์
พ.ศ. 2453 ย้ายมาสอนที่โรงเรียนปทุมคงคา
พ.ศ. 2454 เป็นอาจารย์รอง โรงเรียนฝึกหัดอาจารย์บ้านสมเด็จ
พ.ศ. 2457 เป็นอาจารย์โรงเรียนข้าราชการพลเรือน แผนกคุรุศึกษา
พ.ศ. 2460 รักษาการแทนอาจารย์ใหญ่แผนกคุรุศึกษา โรงเรียนข้าราชการพลเรือน(ต่อมาคือจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย)
พ.ศ. 2461 เป็นอาจารย์ใหญ่โรงเรียนฝึกหัดครูวัดบวรนิเวศ
พ.ศ. 2470 เป็นเจ้ากรมตำรา
พ.ศ. 2471 เป็นเจ้ากรมสามัญศึกษา
พ.ศ. 2473 รักษาการอธิบดีกรมศึกษาธิการ
พ.ศ. 2475 กราบถวายบังคมลาออกจากราชการ
รับพระราชทานบำนาญ รวมเวลาที่รับราชการ 32 ปี
เครื่องราชอิสสริยาภรณ์สูงสุดที่ได้รับพระราชทาน คือ ตติยจุลจอมเกล้าวิเศษ
บุตรธิดาที่เกิดจากคุณหญิงเหรียญ
พ.ต. จำกัด พลางกูร (ถึงแก่กรรม) สมรสกับนางฉลบชลัยย์ (มหานีรานนท์)
ศ.ดร. กำแหง พลางกูร (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ พ.อ. (พิเศษ) พญ.มยุรี (สุนทรเวช)
ศ.พญ. คุณหญิงตระหนักจิต หะริณสุต (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ ศ.นพ.จำลอง หะรินสุต
ดร. บรรเจิด พลางกูร (ถึงแก่กรรม) สมรสกับนางสมลักษณ์ (ยมะสมิต)
นางลำเพา สุทธเสถียร สมรสกับนายวิตต์ สุทธเสถียร
พล.ต.เกรียงเดช พลางกูร (ถึงแก่กรรม) สมรสกับนางอรัว (เพ่งไพฑูรย์)
รศ. สลวย กรุแก้ว (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ ศ.อนันต์ กรุแก้ว
คุณหญิงเหรียญถึงแก่กรรมในปี พ.ศ. 2471 ต่อมาในปี พ.ศ. 2475 พระยาผดุงวิทยาเสริมได้สมรสกับคุณหญิงจรูญ ผดุงวิทยาเสริม (สกุลเดิม รสานนท์) มีบุตรธิดา คือ
น.ส.จรวยรส พลางกูร (ถึงแก่กรรม)
ศ.นพ.กัมปนาท พลางกูร (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ ผศ.พญ.จิรา (อินทะนิยม)
นางเสาวรส ทองปาน (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ ศ.ดร.โสภิณ ทองปาน
พระยาผดุงวิทยาเสริมถึงแก่กรรมด้วยโรคความดันโลหิตสูง และอัมพาต เมื่อวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2497 ณ บ้านซอยร่วมฤดี ถนนเพลินจิต จังหวัดพระนคร และมีพิธีพระราชทานเพลิงศพ ณ วัดโสมนัสวิหาร เมื่อวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2499
จากวิกิพีเดีย
