อุเบกขา....อยู่ใน พระธรรม หัวข้ออะไรครับ

[จมื่นฌองฌาค ล่ามโซ่]

ได้ยิน คำว่า อุเบกขา มาจาก อ. ท่านหนึ่ง ซึ่งท่านก็ได้ สอน พระธรรม ในหมวดนี้อย่างละเอียด แต่ ผมไม่ดีเองจำไม่ได้ อยากจะขอความกรุณาจากท่านที่ทราบ อธิบาย ด้วยได้ไหมครับ ขอขอบพระคุณครับ

[ภูมิ]

เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา
รู้สึกจะเรียกว่า  พรหมโลก๔
คุณสมบัติของพรหม ๔ประการ

[จมื่นฌองฌาค]

ขอความกรุณาท่าน อธิบายความหมายด้วยได้ไหมครับ ขอขอบพระคุณครับ

[ชายต๊อง]

อุเบกขา จัดอยู่ในหลัก พรหมวิหารสี่  ครับ  ตามที่ท่านผู้เฒ่าสอน พรหมวิหาร 4 ประกอบด้วย
1) เมตตา
2) กรุณา
3)มุทิตา
4)อุเบกขา
    เจ้าของกระทู้ถามเรื่องอุเบกขา ก็ขอขยายความเฉพาะอุเบกขานะครับ   ท่านผู้เฒ่าสอนเรื่องอุเบกขาดังนี้ครับ
   อุเบกขาหมายถึงการวางเฉย หรือการไม่ยินดียินร้าย
การวางเฉยในการนำไปปฏิบัติคือ  ถ้าหากว่าเราเจอกับเหตุการณ์ที่ต้องช่วยเหลือหรือสงเคราะห์บุคคลอื่นแต่มันสุดวิสัยที่เราจะช่วยได้  เราก็ต้องวางเฉย คือใจอาจคิดสงเคราะห์เพราะอาศัยพหรมวิหาร 4    3ข้อแรกเป็นพื้นฐาน     ในเมื่อไม่สามารถจะช่วยเหลือบุคคลนั้นได้ เราก็ต้องทำใจวางเฉย ไม่ทำใจให้ทุกข์จากการที่เราช่วยเขาไม่ได้ เพราะถือว่าสิ่งที่เขาประสบนั้นเป็นกฎของกรรมที่เขาต้องได้รับ ซึ่งตามธรรมดาของโลกแล้วกฎแห่งกรรมไม่มีใครจะหลีกเลี่ยงได้    
  ตัวอย่างเช่น   เรามีเงินอยู่ 3 บาท   มีคนที่เดือดร้อนมากต้องการยืมเงินเราห้าบาท    ถ้าเราให้ 3 บาทไปแล้วเราไม่เดือดร้อนอะไรก็ให้เขาไป แต่ถ้าเราให้ไปแล้วเราอดกินข้าว เราไม่ต้องให้(การให้ทานพระพุทธเจ้าท่านก็สอนไว้ครับว่าการให้แบบไหนถือว่าสมควร หรือไม่สมควร)   แต่เราไม่ต้องไปทุกข์ใจกับการที่เราไม่ได้ช่วยเขา ถ้าเราทุกข์ใจ จิตก็เศร้าหมอง เป็นการวางอารมณ์ไม่ตรงกับหลักของอุเบกขา   ก็ทำใจให้วางเฉยเสียเพราะมันสุดวิสัยที่เราจะช่วยเขาได้
  หวังว่าคุณคงจะเข้าใจนะครับ ผมจะลองไปค้นบันทึกของท่านผู้เฒ่าดูซึ่งละเอียดกว่าที่ผมจำได้มาก

[จมื่นฌองฌาค]

ขอขอบพระคุณมากนะครับ คุณชายต๊อง (มรว.ต็อง -- แม่เรียกว่าต็อง 5 5 5 ล้อเล่นนะครับ ) แล้ว มุทิตา แปลว่าอะไรหรือครับ

[นกข.]

ท่านอาจารย์ท่านหนึ่ง เข้าใจว่าจะเป็นท่านเจ้าคุณธรรมปิฎก แต่ไม่แน่ใจ อธิบายไว้คล้ายๆ กับท่านผู้เฒ่าของชายต๊องครับว่า อุเบกขาเป็นเหมือนเบรค ในยามที่ไม่สมควรใช้เมตตากรุณามุทิตา 3 ข้อแรก เพราะถ้ามีแต่เมตตากรุณา ก็อาจจะเกิดฉันทาคติได้

พรหม หรือผู้เป็นใหญ่ นอกจากเมตตากรุณาแล้ว ต้องยุติธรรมด้วย ถ้าใครผิดก็ต้องว่าไปตามผิด จะเมตตากรุณาดะไปก็เสียผู้ใหญ่ ยกตัวอย่างเช่นเราเลี้ยงเด็ก เขาทำผิด เขาต้องรับกรรมของเขา เขาจะได้เรียนรู้ ดีกว่าโอ๋เลยเถิดไป จนเสียเด็ก อุเบกขานอกจากแปลว่าวางเฉยแล้ว ยังแปลว่าวางใจให้เป็นกลาง ให้เที่ยงธรรมตามที่ควรจะเป็น ด้วย และหมายรวมไปถึงการที่ชายต๊องบอก คือรักษาพื้นอารมณ์ให้เป็นปกติ ไม่ให้จิตเศร้าหมองด้วย

มุทิตาที่ถามมา แปลว่าความพลอยยินดีในความได้ดีของคนอื่น เป็นเครื่องกำจัดความอิจฉาครับ เห็นคนอื่นเขาได้ดีเราก็พลอยยินดีกับเขาด้วยไม่ริษยาเขา เรียกว่า มุทิตา

เมตตา คือ อยากให้คนอื่นมีความสุข
กรุณา คือ เห็นคนเขาทุกข์อยู่ อยากช่วยให้เขาพ้นจากทุกข์
มุทิตา คือ เห็นคนเขามีความสุขอยู่แล้วก็ไม่อิจฉาเขา ยินดีไปกับเขาด้วย
อุเบกขาคือ เห็นคนที่เขาทุกข์ ถ้าไม่ใช่เรื่องที่จะสงเคราะห์ด้วยกรุณาได้ ก็ต้องเบรคใจตัวเอง หรือพิจารณาเรื่องราวต่างๆ อย่างเป็นกลาง อย่างไม่ใส่อารมณ์เกินไป

ธรรมะของพระพุทธเจ้ามีลักษณะที่น่าทึ่งคือ ท่านจัดหมวดไว้สมดุลครับ ไปดูเถอะ ทุกหมวดธรรม มันจะมีข้อต่างๆ กำกับกันเองอยู่เสมอไม่ให้หนักไปทางไหนเกินไป

[ภูมิ]

จําผิด  :-)

[นกข.]

ผมว่า มุทิตาเป็นธรรมที่คนไทยน่าจะเจริญให้มากๆ นะครับ จะได้เลิกพูดว่า "จงทำดีแต่อย่าเด่นจะเป็นภัย ไม่มีใครอยากเห็นเราเด่นเกิน"  กันเสียที

[พวงร้อย]

สาธุ เห็นด้วยกับหลวงปู่ เอ๊ย คุณ นกข มากเลยค่ะ  คิดว่านอกจากจะเป็นข้อควรเจริญในทางธรรมแล้ว  ยังเป็นทางเจริญของสังคมด้วยค่ะ  เพราะเป็นการผันพลังงานของคนในสังคมไปในทางสร้างสรรค์  ดีกว่าจะเอามาใช้ในทางที่ไม่สร้างสรรค์ เช่น เลื่อยขา เจาะยาง ค่อนแคะกระแนะกระแหน กันจนเป็นที่น่าเสียดายในความสูญเปล่าทางปัญญาเหล่านี้จริงๆด้วยค่ะ