ว่าด้วยเรื่องรัตนชาติ

[naitang]

เอาเรื่องแสงกับเรื่องระบบผลึกมาผสมกัน  ก็จะเห็นภาพซึ่งจะขออธิบายเป็นเรื่องราวเปรียบเทียบแบบการ์ตูน

กองพลทหารหนึ่งประกอบไปด้วยหน่วยรบ 7 กองพัน (แสง 7 สี)  มีภารกิจต้องรวมเป็นหนึ่งเดียวกันเพื่อบุกพื้นที่หนึ่งเพื่อไปปฏิบัติการในอีกพื้นที่หนึ่ง  เมื่อเข้าไปพื้นที่นั้นก็ถูกต่อต้าน แตกกระจายไปหลายทิศทาง ซ้ายบ้าง ขวาบ้าง อยู่ในที่สูงบ้าง ในที่ต่ำบ้าง  บ้างก็ถูกต่อต้านอย่างหนัก เสียหายมาก บ้างก็ต้องผ่านภูมิประเทศที่ไม่อำนวย  มีการแยกไปใช้เส้นทางที่สั้นบ้าง ยาวบ้าง    เมื่อพ้นพื้นที่นั้นออกมา ณ เวลาหนึ่ง  กองพลนั้นก็จะมีสภาพของการคละกันในเชิงของปริมาณกำลังพลคงเหลือของกองพันต่างๆ บ้างก็มาก บ้างก็น้อย   ทั้งนี้ ในระหว่างการสู้กันนั้น เมื่อมองภาพจากด้านบนก็จะเห็นภาพการเกาะกลุ่มกองพันต่างๆภาพหนึ่ง  เมื่อเลาะมองด้านข้างไปรอบๆก็จะเห็นอีกภาพหนึ่งของการกลุ่มกองพันต่างๆ

พลอยธรรมชาติ ที่โปร่งแสงก็เป็นเช่นนั้น สีด้านบนกับสีด้านข้างก็จะต่างกัน

แต่ก็มีเรื่องอื่นๆที่จะต้องนำมาพิจาณาประกอบด้วย

[naitang]

นึกภาพไม่ออกค่ะ   

ขอขยายความพรู่งนี้นะครับ 

[naitang]

ขอขยายความเรื่องแกนของผลึกแร่ (Crystal axis) ครับ

ผลึกแร่มีรูปทรงเป็น 3 มืติ คือมีหน้าผลึกด้านข้างที่เป็นระนาบขนานกัน 2 ชุด ชุดหนึ่งให้ชื่อว่าด้าน a (หรือด้าน x)   อีกชุดหนึ่งให้ชื่อว่าด้าน b (หรือด้าน y)   ในด้านของความสูงของด้าน a และ b (หรือด้าน x และ y) ให้ใช้ชื่อว่า c หรือ z    ซึ่งโดยนัยก็คือเรื่องของด้านกว้าง  ด้านยาว และด้านสูง ที่ใช้อธิบายเรื่องของทรงสามมิติต่างๆ   

หากแต่ในเรื่องของผลึกแร่ที่เกิดตามธรรมชาติที่นั้น หน้าผลึกของด้าน a และ b (หรือ x, y) นั้น มันไม่ประกอบกัน(ชนกัน)ในลักษณะที่เป็นมุมฉาก(ดังกล่องกระดาษ)เสมอไป   มันมีทั้งแบบที่ชนกันเป็นมุมฉาก 90 องศา (Isometric system _ทุกด้านห่างจากจุดกี่งกลางเท่ากัน  และ Orthorhombic system_ทุกด้านห่างจากจุดกึ่งกลางไม่เท่ากัน)   แบบที่ชนกันเป็นมุม 60 องศาสองด้านและ 120 องศาสองด้าน (Rhombic system)   แบบที่ชนกันเป็นมุม 60 องศาหกด้าน (Hexagonal system)    และแบบที่เรียกว่า Monoclinic system และ Triclinic system  ซึ่งทั้งสองระบบนี่ไปเกี่ยวกับแกน c (หรือแกน z) ซึ่งจะไม่ขอขยายความ

คิดว่าน่าจะพอเห็นภาพบ้างแล้วนะครับ     

[naitang]

เล่าเรื่องกองพลหทารลุยพื้นที่ต่อ ครับ

เมื่อลุยเข้าไปในพื้นที่ ก็มีทหารบางกองร้อยหรือทั้งกองพันเดินเข้าสู่พื้นที่กับดัก หลงจนไม่สามารถหาทางโผล่ออกมาได้    ก็มีที่เดินทางไปพบกับสภาพทางตัน ต้องแยกทางกันเดินเป็นกลุ่ม    และก็มีที่บางกองพันพบเส้นทางตรงที่ไม่มีอุปสรรคขัดขวางและไม่ได้มีความเสียหายใดๆ     

เรื่องทั้งหมดของกองท้พทหารที่เล่ามา ก็คือเรื่องลักษณะของแสงที่ส่องผ่านตัวกลาง    ซึ่งในกรณีที่เป็นพลอย บางตระกูลก็จะยอมให้แสงทะลุผ่านได้ทุกทิศทางโดยแสงที่โผล่่ออกมาจะมีคุณสมบัติเหมือนเดิมก่อนที่ผ่านตัวพลอยทุกปรระการ เรียกกันว่า Isotropic gems stone  เช่น เพชร และ โกเมน

ต้องขอเวลานอก หนีฝนครับ       

[naitang]

เมื่อมี Isotropic ก็ต้องมี Anisotropic แล้วก็มีเรื่องอื่นในกลุ่มเรื่องของแสงเดินทางผ่านตัวกลางตามมา....  ก็เลยจะขอไม่ขยายความต่อ เป็นเรื่องทางวิชาการมากเกินไป และก็เป็นเรื่องของความรู้ในการแปรรัตนชาติไปเป็นอัญมณีที่มีราคาสูง     เอาเพียงนึกถึงภาพมโนเรื่องกองพลทหารเดินทัพผ่านพื้นที่หนึ่งใด ก็น่าจะพอทำให้เห็นภาพในเรื่องของความต่างหรือความไม่เสมอกันของสีของอัญมณีเมื่อมองในตำแหน่งต่างๆ     

บนพิ้นฐานเปรียบเทียบเรื่องกองพลทหารนี้   ในชีวิตจริง เราใช้ชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมของแสงที่เกิดมาจากต้นตอต่างๆกันในช่วงเวลาต่างๆกัน  มีทั้งแสงจากดวงอาทิตย์ แสงจากหลอดไฟ LED ที่ระบุว่าให้แสง day light, cool day light, warm white   แสงจากหลอดไฟที่ใช้ใส้  หรือแสงผสมผสานจากแหล่งกำเนิดต่างๆ   จึงเป็นเรื่องน่าคิดว่า แล้วอัญมณีที่สวมใส่จะแสดงสีสันต่างกันเช่นใดหรือต่างกันในความแวววับเช่นใดในสิ่งแวดล้อมของแสงที่มาจากแหล่งกำเนิดต่างๆกัน     กำลังจะชี้นำว่า    จะซื้ออัญมณีก็พึงจะต้องพิจารณาถึงช่วงเวลาและสิ่งแวดล้อมที่จะนำออกมาใช้ด้วย   

[naitang]

เว้นวรรคไปก็ด้วยมีนัดกับหมอบ้า่ง มีธุระติดพันบ้าง   กลับมาต่อให้จบกระบวนความครับ

ในปัจจุบันนี้มีแร่อยู่หลากหลายชนิดที่สามารถเอามาทำเป็นอัญมณีที่สวยๆงามๆได้  แร่เหล่านั้น บ้างก็รู้มาแต่เดิมว่ามันเอามาทำเป็นเครื่องประดับได้ และที่ยังไม่อยู่ในเกณฑ์ที่จะเรียกว่าอัญมณี  บ้างก็เห็นว่ามันพอจะมีศักยภาพที่จะเอามาทำเป็นอัญมณี  แล้วก็มีแร่อีกมากมายที่ไม่เคยได้ยินชื่อของมัน   แต่ด้วยที่มีความรู้พื้นฐานเรื่องของแร่มากพอควร ก็เลยรู้ว่าส่วนมากแล้วมันจะเป็น Variety ของแร่หลักๆที่รู้จักนั้นเอง หากแต่เกิดในสภาพสิ่งแวดล้อมที่มีลักษณะจำเพาะที่แตกต่างกันออกไป   

อัญมณีที่เรา(คนไทย)คุ้นเคยแต่ก่อนนั้น ดูจะแบ่งออกเป็นเพียง 2 กลุ่ม คือ เพชร กับ พลอย  ซึ่งคำว่าพลอยนั้นมีความหมายอยู่ 2 นัย นัยหนึ่งหมายถึงอัญมณีที่มีสีโดยทั่วๆไป กับอีกนัยหนึ่งที่ดูจะเฉพาะเจาะจงถึงแร่ในตระกูลแร่ Corundum  สำหรับอัญมณีที่มิใช่ Corundum ก็จะมีชื่อกำกับแยกออกไปโดยตรง (มุกดา โกเมน บุษราคำ....)   

ในปัจจุบันมีอ้ญมณีมากมายที่จัดอยู่และไม่อยู่ในตะกูลพลอยพื้นฐาน(ที่เรารู้จักกัน)  ก็เลยมีการเรียกชื่ออัญมณีนั้นๆตามชื่อแร่ของมัน เช่น ในตระกูล โกเมน ที่เรารู้ว่าก็คือแร่ Garnet นั้น จะมีชื่อตาม Variety ของมัน ซึ่งจะมีสีไม่เหมือนกัน ก็มีอาทิ Pyrope (สีแดงเข้มมาก), Spessartite (สีออกไปทางน้ำตาลเข้ม), Almandine (สีไวน์แดง), Rhodolite (สีออกไปทางสีชมพู), Tsavorite (สีเขียวต้นกล้วย)... เป็นต้น   หากจะรู้ลึกลงไปอีกนิดนิดนึง แร่พวกนี้โดยพื้นฐานจะเป็นพวกที่มองในทิศทางใด ในมุมใด ก็จะเห็นสีเหมือนเดิม (เป็นพวก Isotropic mineral)   

[เทาชมพู]

Uncut pyrope  garnets

[เทาชมพู]

Spessartite

[เทาชมพู]

Almandine

[เทาชมพู]

Rhodolite

[เทาชมพู]

Tsavorite

[naitang]

เมื่อวานไม่ได้เข้ากระทู้ เพราะไปทำ CT Scan เรื่องนิ่ว ตามนัด   วันพรุ่งนี้ก็ไม่ได้เข้าอีก เพราะต้องไปพบหมอเพื่อฟังผล ครับ

นอกจากสีต่างๆที่พบตามธรรมชาติของแร่ variety ต่างๆของกลุ่มแร่(ชื่อหนึ่ง)แล้ว  สีต่างๆก็อาจจะถูกตั้งใจทำให้มันปรากฎเด่นออกมาโดยฝีมือการกระทำของคน(นอกเหนือจากที่กล่าวมาแล้ว...การเผา_heat treatment, การอาบรังษี_irridiation treatment, การย้อม_dyeing treatment, ...) ก็จะเป็นเรื่องของฝีมือในการเจียรนัย

ในการเจียรนัยนั้น จะเริ่มต้นด้วยการตั้ง(ติดกาว)รัตนชาติที่ได้มาชิ้นนั้นๆบนปลายของก้านเจียรนัยให้ได้ตำแหน่งที่เหมาะสม เพื่อจะทำให้การเจียรนัยออกมาดีที่สุด ให้ได้คุณสมบัติของอัญมณีชิ้นนั้นๆใน 2 เรื่องไปพร้อมๆกัน คือไ้ิด้งานอัญมณีชิ้นใหญ่ที่สุดเท่าที่จะทำได้ ควบคู่ไปกับการเล่นแสงที่ดีที่สุดของอัญมณีนั้นๆ (ความสมดุลย์ระหว่างน้ำหนัก ความสวยงาม และราคา)

ในประสบการณ์ของผมที่ได้เคยได้สัมผัสกับผู้ปฏิบัติในอุตสาหกรรมอัญมณีของไทยเราตั้งแต่กระบวนการขุดพลอยไปจนถึงการเจียรนัยออกมาเป็นชิ้นงาน เมื่อครั้งมีการตื่นพลอยที่จันทบุรีและตราด และกาญจนบุรี  รวมทั้งการเผาพลอยในยุคแรกๆของการเรียนรู้  ในช่วง พ.ศ. 2512 ++/--     ผมเห็นว่าบุคคลในวงการพลอยของไทยเรา ตั้งแต่ชาวบ้านที่ขุดหาพลอย นายหน้า ช่างเจียรนัย ไปจนถึงพ่อค้า/นายทุน ล้วนมีความสามารถในเชิงของการปฏิบัติการที่น่าทึ่ง     

[naitang]

เล่าเรื่องคั่นมาเพื่อจะขยายความว่า รัตนชาติแต่ละเม็ดนั้น ความมีราคาของมันจะเริ่มเด่นออกมาตั้งแต่แรกของการค้าระหว่างผู้ที่ขุดได้กับนายหน้าผู้ซื้อรวบรวม การประเมินราคาของมันดูจะอยู่บนพื้นฐานของการมองทะลุไปถึงชิ้นงานอัญมณีที่เป็นผลงานสุดท้าย  วิธีการที่เขาใช้กันก็ดูง่ายๆ เป็นเพียงการส่องกับแสงสว่าง การค้าขายจึงค่อนข้างจะคึกคักในช่วงเวลาประมาณ 10 โมงเช้า ถึงเวลาประมาณ บ่าย 3 โมงเย็น   การประเมินมูลค่าและราคาในลักษณะนี้ ดูคล้ายกับจะเกี่ยวแต่เฉพาะเรื่องของสี ความใส การปราศจากรอยแตก

เมื่อพ่อค้าคนกลางด่านแรกเอาไปขายต่อให้กับฝ่ายผู้ทำการเจียรนัย ก็จะมีการพิจารณาดังภาพในกระทู้ที่ผ่านมา  ในขั้นตอนนี้ประเด็นไปอยู่ตรงที่มันเป็นเรื่องของการหาจุดที่เปล่งปลั่งที่สุดของๆที่จะเป็นอัญมณีเม็ดนั้นๆ  ซึ่งนอกจากเรื่องของมุมเหลี่ยมในการเจียรนัยซึ่งจะทำให้เกิดความระยิบระยับแล้ว ก็เกี่ยวกับสีแสงเมื่อหมุนไปรอบๆหรือเมื่อพลิกไปพลิกมา(Pleochroism) 

[naitang]

Pleochroism คือการที่ผลึกแร่เปลี่ยนสีเมื่อหมุนมองในทิศทางต่างๆ    สำหรับรัตนชาติที่ได้เจียรนัยเป็นอัญมณีแล้ว ส่วนมากเราจะสังเกตุเห็นได้ชัดเจนเมื่อหมุนไปมามองด้านข้าง

คุณวิกกี้ได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องของ pleochroism แบบสรุปได้ดีมาก https://en.wikipedia.org/wiki/Pleochroism   และได้ให้ข้อมูลเกียวกับสีที่เปลี่ยนไปของอัญมณีที่ทำมาจากรัตนชาติหลากหลายชนิด  อ่านแล้วก็น่าจะพอเข้าใจในพื้นฐานที่ทำให้มันเกิดขึ้น

[เทาชมพู]

Pleochroism