เจ้านายวังหลัง

[เทาชมพู]

เรื่องของนายบุนนาค บ้านแม่ลา หรือเจ้าพระยาพลเทพ  ดิฉันรู้แต่ว่าเดิมเป็นชาวกรุงเก่าพวกเดียวกับขุนแก้ว น้องพระยาสรรค์ ที่จู่โจมเข้าฆ่าเจ้าเมืองอยุธยา      แล้วยกพวกมาตีธนบุรีพร้อมกับพระยาสรรค์ จนกระทั่งยึดเมืองได้  
อย่างไรก็ตาม  มีการแตกคอกันขึ้นมาระหว่าง ๒ คนนี้ ในช่วงพระยาสุริยอภัยยกทัพกลับมาถึงธนบุรี     พระยาสรรค์ประสงค์จะรักษาความเป็นใหญ่ไว้ จึงร่วมมือกับกรมขุนอนุรักษ์สงครามทำศึกกลางเมืองกับพระยาสุริยอภัย     แต่ว่านายบุนนาคกลับไปอยู่ฝ่ายพระยาสุริยอภัย  สนับสนุนสมเด็จเจ้าพระยาฯอย่างเต็มตัว  
เมื่อเสร็จศึกแล้วก็สวามิภักดิ์ต่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ   เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัย จนได้เป็นเจ้าพระยาพลเทพ หนึ่งในสี่จตุสดมภ์     ตลอดรัชกาลที่ ๑ ก็ไปกรำศึกมาหลายครั้ง  ก็ต้องถือว่าเป็นขุนนางที่ชำนาญศึกคนหนึ่ง
แต่ชะตาก็พลิกผันอีกครั้ง    เมื่อขึ้นรัชกาลที่ ๒   เจ้าพระยาพลเทพเจอข้อหาสมรู้ร่วมคิดเป็นกบฎชิงบัลลังก์คืนให้พระราชโอรสสมเด็จพระเจ้าตากสิน คือเจ้าฟ้ากรมขุนกษัตรานุชิต(เจ้าฟ้าเหม็น)    จึงถูกประหารพร้อมเจ้าฟ้าและพระญาติพระวงศ์  
ถ้าหากว่าท่านมิใช่แพะ   ก็ตีความได้ว่าท่านคงจะจงรักภักดีกับเจ้าฟ้าเหม็นเป็นพิเศษกว่าเจ้านายองค์อื่นละมัง  เลยโดนข้อหาเข้าไปด้วย

[werachaisubhong]

เรื่องของนายบุนนาค บ้านแม่ลา หรือเจ้าพระยาพลเทพ  ดิฉันรู้แต่ว่าเดิมเป็นชาวกรุงเก่าพวกเดียวกับขุนแก้ว น้องพระยาสรรค์ ที่จู่โจมเข้าฆ่าเจ้าเมืองอยุธยา      แล้วยกพวกมาตีธนบุรีพร้อมกับพระยาสรรค์ จนกระทั่งยึดเมืองได้ 
อย่างไรก็ตาม  มีการแตกคอกันขึ้นมาระหว่าง ๒ คนนี้ ในช่วงพระยาสุริยอภัยยกทัพกลับมาถึงธนบุรี     พระยาสรรค์ประสงค์จะรักษาความเป็นใหญ่ไว้ จึงร่วมมือกับกรมขุนอนุรักษ์สงครามทำศึกกลางเมืองกับพระยาสุริยอภัย     แต่ว่านายบุนนาคกลับไปอยู่ฝ่ายพระยาสุริยอภัย  สนับสนุนสมเด็จเจ้าพระยาฯอย่างเต็มตัว   
เมื่อเสร็จศึกแล้วก็สวามิภักดิ์ต่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ   เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัย จนได้เป็นเจ้าพระยาพลเทพ หนึ่งในสี่จตุสดมภ์     ตลอดรัชกาลที่ ๑ ก็ไปกรำศึกมาหลายครั้ง  ก็ต้องถือว่าเป็นขุนนางที่ชำนาญศึกคนหนึ่ง
แต่ชะตาก็พลิกผันอีกครั้ง    เมื่อขึ้นรัชกาลที่ ๒   เจ้าพระยาพลเทพเจอข้อหาสมรู้ร่วมคิดเป็นกบฎชิงบัลลังก์คืนให้พระราชโอรสสมเด็จพระเจ้าตากสิน คือเจ้าฟ้ากรมขุนกษัตรานุชิต(เจ้าฟ้าเหม็น)    จึงถูกประหารพร้อมเจ้าฟ้าและพระญาติพระวงศ์ 
ถ้าหากว่าท่านมิใช่แพะ   ก็ตีความได้ว่าท่านคงจะจงรักภักดีกับเจ้าฟ้าเหม็นเป็นพิเศษกว่าเจ้านายองค์อื่นละมัง  เลยโดนข้อหาเข้าไปด้วย

เหตุการณ์นี้เป็นที่มาของสำนวน "กาคาบข่าว" ใช่หรือเปล่าครับ

[เทาชมพู]

ดิฉันไม่รู้ว่ามีสำนวนนี้อยู่ก่อน แล้วมีแผนดำเนินเรื่องให้สอดคล้องกับสำนวน 
หรือว่าเพราะริเริ่มแผนด้วยวิธีอ้างกาว่าคาบหนังสือมาทิ้ง ให้รู้รายชื่อพวกกบฏ  เลยกลายเป็นสำนวนกาคาบข่าว

[werachaisubhong]

ผมมีคำถามมากมาย อาจารย์เทาชมพู คงไม่ว่าอะไรนะครับ
มีอยู่ตอนหนึ่งที่ พระยาสรรค์ขึ้นนั่งซัง  คำว่า นั่งซัง เหมือนกับผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน ใช่หรือไม่ครับ

[เทาชมพู]

รอยอิน (พจนานุกรมราชบัณฑิตยฯ) ให้ความหมายของคำว่า นั่งซัง ว่า เข้าอยู่ในที่ซึ่งไม่มีใครจะทําอันตรายได้แล้ว, ขึ้นซัง ก็ว่า.
หมายถึงนั่งในที่ๆใครก็เอื้อมไม่ถึง   ก็ผู้สำเร็จราชการละค่ะ

[werachaisubhong]

ขอบคุณมากครับ อาจารย์ พรุ่งนี้ผมมาถามต่อนะครับ ได้ความรู้มากครับ

[V_Mee]

เรื่องที่บันทึกกันว่า สมเด็จพระเจ้าตากสินเสียพระจริตนั้น  พระอาการคงไม่ถึงขั้นจิตเภท  แต่น่าจะเป็นอย่างที่ปัจจุบันเรียกว่า "ซึมเศร้า"  ซึ่งจากที่เคยประสบพบเห็นจากผู้ใกล้ชิด  อาการซึมเศร้านั้นเวลาอาการกำเริบจะไม่สามารถควบคุมตนเองได้  มีอาการเหมือนประสาทหลอน  แต่ถ้าได้พักผ่อนและรับประทานยาตามที่แพทย์กำหนดให้  ก็จะกลับเป็นปกติ

[werachaisubhong]

มาอีกหนึ่งคำถามครับ
อยากทราบครับว่าด้วยเหตุใดพระเจ้าตากจึงต้องปลด พระยาคำแหงสงครามเจ้าเมืองนครราชสีมา ให้มารับราชการในกรุง แล้วโปรดให้ พระยาสุริยอภัย หลานเจ้าพระยาจักรี ขึ้นไปปกครองเมืองนครราชสีมาแทน

[เทาชมพู]

ดิฉันยังไม่เจอหนังสือที่ให้คำตอบในเรื่องนี้   จึงได้แต่สันนิษฐาน ๒ ทางว่า
๑  พระยากำแหงสงครามมีปัญหาในการปกครองเมืองขึ้นต่อนครราชสีมา   เป็นเหตุให้เกิดปัญหาลุกลามใหญ่โต  อย่างในกรณีเจ้าเมืองนางรองที่หนีไปพึ่งจำปาศักดิ์  จึงถูกเรียกตัวกลับมาอยู่กรุงธนบุรี    แต่ก็ยังได้ชื่อว่าเป็นขุนนางที่จงรักภักดีอยู่  จึงมิได้ถูกลงโทษแต่อย่างใด
๒  ถูกเรียกตัวมาเพื่อเตรียมตัวไปศึกเขมร  ติดตามเจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์    ถ้าหากว่าทำศึกชนะเขมร เจ้าฟ้าฯขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าแผ่นดินเขมร   พระยากำแหงสงครามก็จะได้เป็นเสนาบดีผู้ใหญ่ช่วยราชการอยู่ในเขมร 
    ความภักดีของพระยากำแหงสงครามที่ยอมตายตามนาย คือเจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ มากกว่าจะยอมรับราชการกับเจ้านายพระองค์ใหม่   ทำให้ดิฉันคิดว่าอาจจะเป็นข้อสองก็ได้
    แต่ถ้าท่านใดมีหลักฐานอื่นนอกเหนือไปจากนี้  จะนำมาลงในกระทู้ ตอบข้อข้องใจของท่านผู้ถาม ก็จะขอบคุณมาก

[werachaisubhong]

มีอยู่เหตุการณ์หนึ่งเมื่อพระยาสรรค์เข้านั่งเมืองแล้วได้แจ้งว่าพระสุริยอภัยยกทัพลงมา จึงให้ไปเชิญมาปรึกษาราชการ ณ ท้องพระโรงในพระราชวัง แจ้งการทั้งปวงให้ทราบ แล้วบอกว่าจัดแจงบ้านเมืองไว้เพื่อถวายแก่เจ้าพระจักรีให้ครอบครองแผ่นดินสืบไป แล้วทำไมพระยาสรรค์จึงคิดต่อสู้กับพระยาสุริยอภัยในภายหลังอีกทั้งที่ตกลงกันแล้ว

[เทาชมพู]

ใจดีสู้เสือ  และหลอกให้ตายใจไงคะ   
คนแย่งความเป็นใหญ่อย่างพระยาสรรค์   เรื่องอะไรจะประกาศกันตรงๆให้ฝ่ายตรงข้ามรู้ไต๋   เพราะพระยาสุริยอภัยไม่ได้เดินเข้ามาคนเดียว  มีกองทัพหนุนหลังมาอีกทั้งทัพ
หลอกอีกฝ่าย เพื่อเอาตัวรอดไปก่อน  แล้วแอบเล่นงานตอนเผลอ ง่ายกว่า

[werachaisubhong]

อยากทราบว่าพระโอรสและพระธิดา ของ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กรมพระราชวังบวรสถานภิมุข ท่านใดบ้างที่ได้รับราชการทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายใน บ้างครับ

[เทาชมพู]

คุณ werachaisubhong ผู้เป็นเจ้าประจำของกระทู้นี้ถามถึงพระนามเจ้านาย   งั้นดิฉันพักรบสงครามเก้าทัพ  กลับเข้าวังหลังเพื่อดูรายพระนามก่อนนะคะ

พระโอรสธิดาในกรมพระราชวังหลัง ที่ประสูติจากพระอรรคชายา เจ้าครอกทองอยู่ นั้นดำรงพระยศเป็นพระองค์เจ้า    ส่วนองค์อื่นๆที่ประสูติจากเจ้าจอมหม่อมห้าม เป็นหม่อมเจ้า
พระโอรสและพระธิดาจากพระอรรคชายา
๑  พระองค์เจ้าปาน หรือทองปาน  ในรัชกาลที่ ๑ สถาปนาเป็นกรมหมื่นนราเทเวศร์  ต้นราชสกุล ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา
๒  พระองค์เจ้าหญิงกระจับ หรือกระจับทอง
๓  พระองค์เจ้าชายบัว หรือบัวทอง   ในรัชกาลที่ ๑ สถาปนาเป็นกรมหมื่นนเรศร์โยธี    ไม่มีโอรสธิดา
๔  พระองค์เจ้าชายแตงหรือแตงโม ในรัชกาลที่ ๑ สถาปนาเป็นกรมหมื่นเสนีบริรักษ์ และเลื่อนเป็นกรมหลวง   เป็นต้นราชสกุล เสนีวงศ์ ณ อยุธยา
๕  พระองค์เจ้าทองแดง  เป็นเจ้านายพระองค์แรกที่ประสูตินับแต่ประดิษฐานพระบรมราชจักรีวงศ์    พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ จึงพระราชทานพระนามใหม่ว่า พระองค์เจ้าปฐมวงศ์      องค์นี้ผนวชเป็นพระภิกษุ     สุนทรภู่น่าจะเป็นมหาดเล็กของท่าน จึงตามเสด็จไปพระพุทธบาทสระบุรี ในนิราศพระบาท
๖  พระองค์เจ้าหญิงทองสุก    ภายหลังพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ จึงพระราชทานพระนามใหม่ว่า จงกล   ว่ากันว่าพระนมคือมารดาของสุนทรภู่

[เทาชมพู]

กรมพระราชวังหลังยังมีพระโอรสธิดาชั้นหม่อมเจ้าอีก 29 องค์   ในหนังสือที่ดิฉันนำมาอ้าง ไม่มีรายพระนาม  คงจะต้องไปค้นในหนังสือ "พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี"   โดย ม.ร.ว.ศุภวัฒย์ เกษมศรี และคุณรัชนี ทรัพย์วิจิตร
มีหนังสือเล่มนี้อยู่ในตู้หนังสือเหมือนกัน แต่ยังหาไม่พบค่ะ

[ประกอบ]

มารายงานตัวว่านักเรียนยังอยู่ไม่ไปไหนครับ