อาหารเหนือที่ชอบมากและทำเป็นอยู่อย่างเดียวคือ แกงขนุนอ่อน ใช้น้ำพริกแกงส้มผัดกับซี่โครงหมู(ที่มีเนื้อมากหน่อย) ชิ้นพอคำ พอหอมแล้วเติมน้ำให้ท่วม เคี่ยวให้หมูเริ่มเปื่อย ขนุนอ่อนหั่นเป็นแว่นๆหนาไม่เกิน 1 นิ้ว (อย่าลืมเอาน้ำมันพืชทาที่มีดเพื่อกันยางขนุน) หั่นเปลือกออกให้หมดตัดเอาแต่เนื้อขนุนพร้อมยวงที่เป็นเส้นๆ ขนาดพอคำ เอาขนุนที่หั่นใส่หม้อที่เคี่ยวหมูกับน้ำพริกไว้ เคี่ยวไฟอ่อนต่อไปจนนุ่ม ใส่ชะอม และมะเขือเทศลูกเล็กเพิ่มรสเปรี้ยว ปรุงด้วยน้าตาล น้ำปลา ชิมรสตามชอบ ทานแล้วชื่นใจมากค่ะ
ส่วนปลาน้ำจืดที่ชอบเป็นพิเศษ คือปลาค้าวค่ะ ทอดแล้วราดด้วยน้ำปลาผสมน้ำตาล ทานกับข้าวสวยร้อนๆ โอ้ย...อร่อยอย่าบอกใครเลยค่ะ
แกงขนุนนี้ก็เป็นแกงที่น่าสนใจเมื่อพิจารณาในเชิงของการดำรงชีวิตอย่างพอเพียง
ต้นขนุนนั้นไม่ค่อยจะพบว่ามีการปลูกกันในบ้านป่า แต่หากเป็นชุมชนที่ตั้งมาเก่าแก่มากๆหน่อย เป็นเวลา 70-80 ปีขึ้นไป จึงจะมีการปลูกกัน ซึ่งนอกจากขนุนแล้วก็จะเห็นว่ามีการปลูกมะพร้าวและหมากอีกด้วย ต้นขนุน มะพร้าวและหมากนี้ เป็นเครื่องบ่งชี้อย่างดีสำหรับผมในขณะออกสำรวจว่า ได้พบชุมชนที่อยู่กันอย่างผาสุขต่อเนื่องมาเป็นเวลานาน (คนมีอัธยาสัยดี มีความปลอดภัย อาหารการกินสมบูรณ์) พื้นที่มักจะเป็นที่ราบ มีห้วยผ่านหมู่บ้านและในห้วยมีน้ำไหลทั้งปี มีนาข้าว (หากพบหมู่บ้านที่ปลูกต้นไม้ผลลักษณะนี้อยู่ในหุบเขาเล็กๆก็จะมีนาข้าวแบบขั้นบันใด ซึ่งมักจะแสดงมีการทำฝายทดน้ำและมีการชลประทานที่พัฒนาด้วยตนเองโดยหมู่คนที่ร่วมแรงร่วมใจกัน มิใช่นาน้ำฟ้า) มีการเลี้ยงสัตว์ หมู ไก่ วัว ควาย หมู่บ้านลักษณะพวกนี้แหละครับ คือแหล่งเติมสะเบียงที่สำคัญของผมในระหว่างการทำงานในป่าเป็นระยะเวลานานๆ ซึ่งจะหาพวกของแห้งและพืชผักทำครัวได้เกือบจะทุกชนิด
ต้นขนุนนั้นจะออกลูกเป็นจำนวนมาก หากไม่เด็ดทิ้งไปบ้าง ก็จะแย่งอาหารกันทำให้ผลไม่ใหญ่ หากทิ้งไว้มากก็จะร่วงและเน่าเป็นที่เชื้อเชิญหนอนและแมลงต่างๆ แทนที่จะต้องทิ้งไปให้เสียประโยชน์ ก็เอามาทำเป็นอาหาร เอามาทำแกงกินกันไม่ดีเหรอ เอามาทำตำขนุน (ตำบะหนุน) ก็ได้ เอามาต้มจิ้มน้ำพริกก็ได้ ขนุนที่นำมาทำอาหารพวกนี้จึงมีลูกขนาดเล็ก จะเป็นขนุนอ่อนลูกขนาดประมาณขวดน้ำ ใหญ่กว่านั้นก็ไม่อร่อยแล้วเพราะเมล็ดเริ่มจะแข็ง
ในการทำแกงนั้นก็หั่นเป็นชิ้นพอคำ ใส่กระดูกหมูอ่อน ใส่ผักหละ (ชะอม) ใส่มะเขือส้ม (มะเขือลูกเล็กขนาดประมาณลูกมะเขือพวง) ตามที่คุณพวงแก้วว่า ก็อร่อยมาก แต่หากเอาที่ต้มแล้วมายี (โขลก) ให้แหลกแล้วเอาไปผัดกับพริกแกง ก็น้ำพริกแกงส้มอย่างเดียวกันนั้่นเอง จะใส่มะแขว่น (ซึ่งคิดว่าเป็นพริกพราน หรือพริกหวานของจีนที่ใส่ในเครื่องพะโล้ในบางตำรา) คั่วแล้วโขลกให้ละเอียดสักเล็กน้อย ก็จะได้กลิ่นที่ชวนกินอีกแบบ โรยด้วยหอมและกระเทียมหั่นแว่นเจียว กินกับแคบหมูสุดยอดไปเลย
พุดแล้วก็นึกถึงดอกข่า ต้นข่านั้นหากปลูกในที่โล่ง มีแดดมาก พอมันแก่เข้าก็จะออกดอกเป็นช่อสีขาวยาวประมาณครึ่งศอก จะกินสดก็ได้ กินแบบต้มสุกก็ได้ กินกับลาบก็ได้ กินกับน้ำพริกก็ได้ อร่อยทั้งนั้นเลย ได้รสชาติซ่าๆลเ็กน้อยแต่หอม หากพบในตลาดนะครับ ซื้อมาลองเด็ดทีละดอกกินกับลาบ จะเป็นลาบอีสานก็ได้ แต่ดูจะเหมาะกับลาบคั่วทางเหนือมากกว่า
