การใช้คำว่า “เสด็จ”
เสด็จ + คำกริยาสามัญ เช่น : - เสด็จออก เสด็จขึ้น เสด็จลง ฯลฯ
เสด็จ + คำนามราชาศัพท์ เช่น : - เสด็จพระราชดำเนิน ฯลฯ
ส่งเสด็จ หรือรับเสด็จ พระเจ้าแผ่นดินหรือพระบรมวงศ์ชั้นสูง ใช้ส่งเสด็จพระราชดำเนิน รับเสด็จพระราชดำเนิน ถ้าใช้กับพระราชวงศ์ชั้นรอง ให้ใช้ว่า รับเสด็จ ส่งเสด็จ
ใช้ ”เสด็จ” เป็นคำแทนพระองค์ สำหรับพระองค์เจ้าที่เป็นพระราชโอรส พระราชธิดาของพระเจ้าแผ่นดิน เช่น : - เสด็จกรมหลวงฯ เสด็จพระองค์กลาง
----------------------
การใช้คำราชาศัพท์ เสด็จ เสด็จพระราชดำเนิน และ โดยเสด็จ หรือ ตามเสด็จ
คำว่า เสด็จ มีหลายความหมาย ในความหมายแรก แปลว่า เคลื่อนที่ โดยทั่วไป ต้องมีคำต่อท้าย “ไป” หรือ “มา” เพื่อให้ได้ความที่ครบถ้วนสมบูรณ์ อีกทั้งช่วยในการขยายความให้ทราบว่าผู้พูดอยู่ที่ใด คำที่ได้ยินบ่อย คือคำว่า เสด็จพระราชดำเนิน ซึ่งมีความหมายว่า เดินทาง ใช้กับ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เช่น เมื่อพูดว่า พรุ่งนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะเสด็จพระราชดำเนินมากรุงเทพฯ ทำให้ทราบว่าผู้พูดอยู่กรุงเทพฯ เป็นต้น
อย่างไรก็ดี เมื่อใช้คำต่อท้ายว่า “ขึ้น” “ลง” “เข้า” หรือ “ ออก” คงใช้คำว่า
เสด็จขึ้น หรือ เสด็จลง เสด็จเข้า หรือ เสด็จออก เท่านั้น เพราะใช้ในความหมายแสดงทิศทางของ
การเคลื่อนที่ ไม่ได้ใช้ในความหมายของการเดินทาง
นอกจากนี้ คำ เสด็จประพาส เป็นอีกคำที่มีความหมายว่า เดินทาง เช่นกัน โดยคนไทย
คุ้นหูคำนี้กันมากจากการเสด็จประพาสหัวเมืองของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
คำ เสด็จประพาส หรือ เสด็จประพาสต้น ส่วนใหญ่ ใช้ในความหมายของการเดินทางส่วนพระองค์
โดยคำว่า เสด็จประพาส จะใช้กับการเดินทางที่เป็นทางการหรือกึ่งทางการ
คำว่า เสด็จ อีกความหมายหนึ่ง เป็นคำที่ข้าราชบริพารในราชสำนักใช้เรียกพระองค์เจ้า
ที่เป็นพระราชโอรสหรือพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ ว่า เสด็จพระองค์ชาย หรือ เสด็จพระองค์หญิง
อีกคำที่ได้ยินกันบ่อย คือคำว่า โดยเสด็จ และ ตามเสด็จ จะใช้ในความหมายของ
การเดินทางร่วมไปกับผู้เป็นใหญ่ซึ่งเป็นประธานในขบวนเสด็จนั้นๆ ตัวอย่างเช่น
- ค่ำวานนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยม
พสกนิกรที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ในโอกาสนี้ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
โดยเสด็จด้วย
- สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไป
ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์ในการพระราชทานปริญญาบัตรแก่ผู้สำเร็จการศึกษา ณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในการนี้ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี
ตามเสด็จด้วย เป็นต้น
บทความนี้สรุปและเรียบเรียงมาจากบทสัมภาษณ์คุณประสพโชค อ่อนกอ ผู้ช่วยราชเลขาธิการ สำนักราชเลขาธิการ โดยคุณเบญจาภา ทับทอง
สำหรับท่านที่สนใจเกี่ยวกับการใช้คำราชาศัพท์และโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดเริ
สามารถติดตามรับฟังรายการปกิณกะสำนักราชเลขาธิการได้ทุกวันอังคาร ระหว่างเวลา
๐๖.๓๐ – ๐๗.๐๐ น. ทางสถานีวิทยุสราญรมย์ เอเอ็ม ๑๕๗๕ เมกะเฮิร์ซ หรือที่เว็บไซต์ของ
กระทรวงการต่างประเทศ www.mfa.go.th/web/149.php รวมทั้งหนังสือวิทยุสราญรมย์
ซึ่งนำรายการที่ได้ออกอากาศแล้ว มาสรุปเรียบเรียงเป็นบทความ ลงพิมพ์ในวาระอันควร
