ว่าด้วยเรื่องของหลังคาแบบไทย

[ศิณาวรรณ]

กราบขอบพระคุณทุกท่านไว้ ณ ที่นี้ด้วยนะครับ หากมีเรื่องใดที่สนใจ ไฝ่รู้ ก็คงต้องสอบถามครูเข้ามาอีก
เรื่องใดที่ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่นอน เป็นเรื่องที่เล่าต่อกันมาคุยต่อกันมา ถ้าสงสัยไม่แน่ใจก็คงต้องเข้ามาถาม
ครูบาอาจารย์ทั้งหลายอีก ขอบคุณอีกทีครับ

[POJA]

ขอบคุณค่ะ อาจารย์หม่อม
ดิฉันเคยสงสัยอยู่เหมือนกันว่า อาคารแบบชิโน-โปรตุกิส นั้น มีที่มาจากไหน
ไปถึงเมืองมาเก๊า ซึ่งน่าจะเป็นต้นแบบ ก็ไม่เห็นใครพูดถึง เพิ่งจะทราบว่า เป็นคำประดิษฐ์มาเพื่อการท่องเที่ยวนี่เอง

ยุคสมัยของอาคารในไทยยังไม่มีใครแบ่งไว้ชัดเจนค่ะ บ้านทรงสเปนในยุคหนึ่ง มีความหมายถึงบ้านแบบหนึ่งที่นักการตลาดนำมาใช้
อีกยุคหนึ่ง ที่สินค้านมตราหมี แจกบ้านชิงโชค บ้านแบบนั้นเลยกลายเป็นแบบบ้านในฝันของคนทั้งหลาย เรียกว่า "บ้านในฝันของนมตราหมี"

        

[NAVARAT.C]

ดั งนั้ น แ ล

[naitang]

ท่านนวรัตน์ครับ

อยากจะขอทราบความเห็นเพื่อเก็บเป็นความรู้อยู่ 2 ข้อ คือ

- บ้่านเรือนของไทยที่เรียกได้ว่าเป็นแบบรัตนโกสินทร์มีบ้างใหมครับ เอาแบบที่ได้รับอิทธิพลจากฝรั่งน้อยที่สุด
- ผมเชื่อว่าแม้เราจะเอาแบบอย่างสถาปัตยกรรมจากตะวันตกมามาก มีอะไรบ้างหรือส่วนใดบ้างที่เราไม่ได้ตามและยังคงรักษาทัศนคติแบบของเราไว้

[NAVARAT.C]

บ้่านเรือนของไทยที่เรียกได้ว่าเป็นแบบรัตนโกสินทร์มีบ้างใหมครับ เอาแบบที่ได้รับอิทธิพลจากฝรั่งน้อยที่สุด

มีครับ แล้วจะหารูปมาให้ดู

- ผมเชื่อว่าแม้เราจะเอาแบบอย่างสถาปัตยกรรมจากตะวันตกมามาก มีอะไรบ้างหรือส่วนใดบ้างที่เราไม่ได้ตามและยังคงรักษาทัศนคติแบบของเราไว้

เป็นส่วนที่เนื่่องมาจากวัฒนธรรมความเป็นอยู่ของเราครับ
เช่น
ขึ้นเรือนต้องถอดรองเท้า
มีเรือนครัว คนใช้ที่แยกออกไปจากตัวบ้าน
บางบ้านมีห้องพระ
มีหน้าต่างเยอะกว่าบ้านฝรั่ง เพราะเราต้องการลมมาระบายความร้อนอบอ้าว ในขณะที่ฝรั่งต้องการรักษาความอุ่นไว้ต้านความหนาวเย็น

วันนี้ผมมีเรื่องต้องทำแต่เช้า จึงตอบห้วนไปหน่อย ปกติผมจะะต้องมีรูปมาประกอบ แต่ขณะนี้หาให้ไม่ทันแล้วครับ

ขออภัย

[NAVARAT.C]

ขอย้อนกลับไปที่หลังคาทรงปั้นหยาอีกครั้งหนึ่งนะครับ

การทำการบ้านให้คุณตั้งทำให้ผมได้พบว่า คำว่าปั้นหยานี้ ปรากฏในเอกสารครั้งแรกเพื่อเรียกอาคารในวัดบวรนิเวศน์วิหารหลังหนึ่ง ที่มีชื่อว่า พระตำหนักปั้นหยา ที่สมเด็จกรมพระยาดำรงฯทรงนิยามว่า ตึกอย่างเทศ

พระตำหนักนี้ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประทับของพระภิกษุเจ้าฟ้ามงกุฏ เมื่อเชิญเสด็จจากวัดราชาธิวาสมาเป็นเจ้าอาวาสวัดบวรฯ พระราชนิยมในรัชกาลที่๓ในด้านสถาปัตยกรรมคือไทยผสมจีน ซึ่งผมจะกล่าวต่อไป  ฉะนั้น พระตำหนักซึ่งเป็นตึกอย่างเทศจึงมองออกเป็นจีนๆมากกว่าฝรั่ง คุณว่ามั้ย?

[NAVARAT.C]

แล้วคำว่า “ปั้นหยา” มาจากไหน
 
ลองพิจารณากุฏิพระข้างเคียง รูปทรงอาคารก็เป็นตึกอย่างเทศเช่นกัน ที่ผิดกับพระตำหนักชัดเจนก็คือส่วนที่เป็นหลังคา

ผมคิดว่ามาจากนายช่างคนจีนที่จ้างมาสร้างพระตำหนัก ตอนนั้นช่างฝีมือจีนทั้งช่างไม้ ช่างก่อสร้างเริ่มเข้ามาหากินในเมืองไทยมากมายตามกระแสพระราชนิยม

ต้องถามคุณ Han-bing ถ้าคนจีน (สำเนียงไหหลำ หรือแต้จิ๋ว ฯลฯ) เรียกเสปญว่า"เอสปันญา" เราคงสรุปได้ว่าสำเนียงนั้นเข้าหูคนไทยว่า ปั้นหยา
 

พระตำหนักปั้นหยาใช้กระเบื้องกาบกล้วย แต่ทรงหลังคา เป็นหลังคาจั่วธรรมดา (Gable) ไม่ใช่Hip Roofดังที่ปัจจุบันเขาแปลว่า หลังคาทรงปั้นหยา
 
ปั้นหยาในความหมายแรก จึงอาจจะหมายความถึงอาคารแบบเทศ ที่ใช้กระเบื้องหลังคากาบกล้วยแบบเสปญเท่านั้น

[เพ็ญชมพู]

ต้องถามคุณ Han-bing ถ้าคนจีน (สำเนียงไหหลำ หรือแต้จิ๋ว ฯลฯ) เรียกเสปญว่า"เอสปันญา" เราคงสรุปได้ว่าสำเนียงนั้นเข้าหูคนไทยว่า ปั้นหยา

ระหว่างรอคุณหาญปิง  คุณนวรัตนสามารถฟังการออกเสียงคำว่า 西班牙 (สเปน) สำเนียงจีนกลาง ได้จาก คุณกุ๊ก

ฟังคล้าย ๆ กับ "ซีปั้งหยา"

 

[NAVARAT.C]

น่าจะเป็นสำเนียงไหหลำนะครับ

ช่างก่อสร้างจีนสมัยนั้นจะมาจากที่นั่นมาก

[han_bing]

คำว่าปั้นหย่ามาจากคำว่า "ซีปันหย่า" ที่มาจากภาษาจีนอันแปลว่าเสปนหรือไม่ข้าพเจ้าไม่แน่ใจ

ภาษาจีนกลางจะออกเสียงว่า "ซี ปัน หย่า" (西班牙：xi1 ban1 ya2)

อย่างไรก็ตามหากใช้ภาษาไหหลำอ่านแล้ว ปรกติภาษาไหหลำจะเป็นหนึ่งในตระกูลภาษาหมินหนาน หรือภาษาฮกเกี้ยน ถ้าออกเสียงจะได้ว่า

"ไซ ปัน หย่า" (sai1 ban1 nga2) หรือ "เซ ปัน เหย่" (se1 ban1 ye2)

ถ้าภาษาแต้จิ๋วจะออกเสียงว่า "ซาย ปัง เกย์" (sai1 bang1 ghe5)

ฟังได้จากเว็ปไซด์นี้ http://cn.voicedic.com/

[NAVARAT.C]

ขอบคุณครับ

เป็นอันสรุปได้ว่า ปั้นหยาในภาษาไทย กร่อนมาจากคำที่คนจีนเรียกพวกเสปญ

คนไทยหมายถึงตึกแบบฝรั่งเสปญ แล้วเพี้ยนไปเป็นหลังคาแบบฝรั่งที่เป็นทรงจั่วแบบปิรามิด ในกาลต่อมา

ซ.ต.พ.

[han_bing]

แต่เคยอ่านว่าคนไทยสมัยก่อนเรียนฝรั่งชาวเสปนว่า "ฝรั่งซีปันหยอด"

[ศิณาวรรณ]

พ่อเล่าให้ฟังว่า ตอนจะปลูกเรือนแถวริมถนน ช่างชาวจีนขุดดินลงไปถึงโคนเสาบ้านวางรางเหล็ก
แล้วลากบ้านเข้ามาทั้งหลัง ช่างก่อสร้างชาวจีนมาทำงานเมืองไทยตั้งแต่เมื่อไหร่ครับ

[han_bing]

เท่าที่มีหลักฐานบันทึกก็ตั้งแต่ครั้งต้นรัตนโกสินทร์เลยครับ เห็นจากอาคารหลายแห่งในพระราชวัง และวัดต่างๆ

ในวรรณกรรมก็มีการบรรยายถึงช่างชาวจีน

[NAVARAT.C]

สมัยก่อน คนจีนประเภทเสื่อผืนหมอนใบจะอพยพมาขายแรงงาน เรียกว่าพวกกุลีจีน ครั้นถึงแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ รัชกาลที่๓ ด้วยพระราชนิยมที่ทรงโปรดสถาปัตยกรรมแบบจีน ทำให้พวกเถ้าเก่หาช่างก่อสร้างจีนมารับงานหลวงเป็นล่ำเป็นสัน ช่างไหหลำได้สร้างชื่อเสียงไว้มากในเรื่องของงานอาคาร ส่วนพวกเครื่องเรือนต่างๆ ก็พวกเซี่ยงไฮ้