สำนวนฝรั่งและไทยจาก "ของกิน"

[เพ็ญชมพู]

'Banana Republic' คำนี้ตอนแรกผมนึกว่าจะเป็นแค่ยี่ห้อเสื้อผ้า
พอได้ยินเพื่อนสนิทคนมะกันคนหนึ่งมาพูดให้ฟังว่า
เสื้อยี่ห้อนี้ผลิตในประเทศเพื่อนบ้านเรา... เพราะประเทศเขามี Banana Republic

เลยอดถามเขาให้ไม่ได้ ว่ามันแปลว่าอะไร เจ้าตัวตอบว่า
'แปลว่าประเทศเล็กๆที่ไม่ค่อยจะพัฒนาเพราะนักการเมืองส่วนมากโกงกิน'

โอเคล่ะได้มาอีก 1 สำนวน...
แต่เหมือนคนไทยก็จะโดนไปด้วยยังไงไม่รู้ เหอะๆ

ไทยคงยังไม่ถึงกับเป็นสาธารณรัฐกล้วย อย่างเบาะ ๆ เป็นแค่ "มะม่วง"

นิตยสารไทม์เขาว่าอย่างนั้น

 

[เพ็ญชมพู]

หมอแอ๊ด ปากเกร็ด แห่ง พันทิป กรุณาแปลไว้ดังนี้

ในอนุกรมวิธานทางการเมืองแบบง่าย ๆ ที่เราใช้จำแนกประเทศต่าง ๆ นั้น เขาถือว่าประเทศไทยเป็นประชาธิปไตย อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยถึงไม่ได้เป็นประเทศที่รัฐประหารกันบ่อยแบบประเทศในอเมริกาใต้ที่สินค้าออกสำคัญคือกล้วยอย่างที่เรียกกันว่า "บานานา รีปับลิค" แต่ว่าประเทศไทยก็น่าจะถือว่าเป็นประเทศที่เปรียบเหมือนมะม่วงที่สุกงอมจนเละตุ้มเป๊ะจนเรียกว่าเป็น "แมงโก รีปับลิค" ได้เหมือนกัน ตลอดสี่ปีที่ผ่านมามีกลุ่มการเมืองสองค่ายที่พอจะแยกแยะได้คร่าว ๆ ว่าแตกต่างกันเพราะชนชั้นและภูมิศาสตร์ได้ผลัดกันเข้ามามีอำนาจเป็นรัฐบาลอย่างรวดเร็วปานลมสลาตัน ต่างก็มีหัวริเริ่มคิดค้นกลยุทธ์ใหม่ ๆ ในการประท้วงออกมาเรื่อย ๆ ตลอดจนการบิดเบือนสถาบันต่าง ๆ ในระบอบประชาธิปไตยเพื่อเอาชนะคู่ต่อสู้

ความจริงในประเทศนี้ ไม่ใช่มีเพียง "มะม่วง" ที่เป็นสัญลักษณ์ ยังมีผลไม้อีกหลายอย่างที่คนนึกถึง

เช่น "ทหารแตงโม" และ "ตำรวจมะเขือเทศ"

อย่างไรเล่า

 

[กระต่ายหมายจันทร์]

อีกนิยามหนึ่งของ Banana Republic คือ

A banana republic is a country that is politically unstable, dependent on limited agriculture and ruled by a small, self-elected, wealthy and corrupt clique.

คงต้องทำตัวแบบนักกฏหมาย ถอดแต่ละช่วงของประโยคมาวิเคราะห์

- a country that is politically unstable ค่อนข้างจริงโดยเฉพาะสี่ห้าปีหลัง และหากจะย้อนไปก่อนหน้านี้เราก็มีการปฏิวัติรัฐประหารกันมากมาย
- dependent on limited agriculture จริงในหลายส่วนแต่อาจจะไม่ทั้งหมด เพราะในขณะที่ประเทศไทยเป็นผู้ส่งออกข้าวอันดับหนึ่งของโลก เราก็ยังเป็นผู้ผลิตและส่งออกฮาร์ดดิสก์และรถกระบะอันดับต้นๆ ของโลก และมีอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวที่ใหญ่มากเช่นกัน
- ruled by a small, self-elected, wealthy and corrupt clique เรื่อง small, wealthy, and corrupt clique คงเห็นเป็นเอกฉันท์ ส่วนเรื่อง self-elected หรือไม่อันนี้คงต้องถกเถียงกันยาวเพราะเป็นเรื่องของสองคนยลตามช่อง ใครได้ประโยชน์ก็คงบอกว่าได้อำนาจมาตามระบอบ ตามกฏหมายหรือตามเสียงประชาชน ส่วนใครเสียประโยชน์เวลานั้นก็คงอ้างสองเรื่องคือเป็นผลงานของมือที่มองไม่เห็นหรือการเลือกตั้งไม่บริสุทธ์ยุติธรรมหรือมีการซื้อเสียงโดยตรงหรือผ่านนโยบายประชานิยมสุดโต่ง

ประเทศไทยในความเห็นส่วนตัวคงยังไม่ถึง banana republic แต่อาจใกล้เคียง mango republic อย่างที่ TIMES วิพากษ์เอาไว้

ทั้งนี้ทั้งนั้นเราเลือกได้ว่าอยากจะเป็นมะม่วงสุกแบบเละเน่า หรือ มะม่วงสุกที่ขึ้นโต๊ะหรูเสิร์ฟคู่กับข้าวเหนียวน้ำกะทิ ... 

[ติบอ]

ชักเริ่มสงสัยว่าผมจะโยนกล้วย หรือ มะม่วง
เข้ามากลางวงผิดเวลาหรือเปล่าหนอ...
ดูสำนวนใหม่กันดีว่าครับ....

คราวนี้เหมาะกับคนชอบกินกระต่าย
แต่ไม่ใช่เนื้อกระต่าย เป็น 'นกพิราบ' ครับ!


'Put The Cat Among The Pigeon'
แปลว่า พูดอะไรออกไปแล้วทำให้คนรอบตัวโกรธ กังวล หรือหวาดระแวง...
โดยปกติเท่าที่ได้ยินมาเวลาที่ใช้สำนวนนี้ จะยังไม่ถึงขั้น 'วงแตก' (แต่ก็ใกล้เต็มที) ครับผม

[กระต่ายหมายจันทร์]

เข้ามายิ้มให้ความเห็นข้างบน 

สำนวนถัดไปคือ Cake's not worth the candle แปลว่าผลตอบแทนที่จะได้รับไม่คุ้มค่ากับการลงทุนลงแรงไปเลย ภาษาไทยคือ ได้ไม่คุ้มเสียค่ะ

[เทาชมพู]

You never miss the water till the well runs dry  คุณจะไม่เสียดายน้ำ จนกว่าบ่อน้ำแห้งเมื่อไรน่ะแหละ   = ไม่เห็นคุณค่าของสิ่งที่มีอยู่ จนกระทั่งสูญเสียมันไป
ไทยมีสำนวนว่า ต่อเมื่อแกงจืด  จึงรู้คุณ(ประโยชน์ของ)เกลือ 

stolen fruit is sweetest / stolen pleasures are sweetest    ผลไม้ที่ขโมยเขากิน จะมีรสอร่อยที่สุด  = ของต้องห้าม มักยั่วยวนใจให้อยากครอบครองมากกว่าของที่มีสิทธิ์

[เทาชมพู]

ทั้งนี้ทั้งนั้นเราเลือกได้ว่าอยากจะเป็นมะม่วงสุกแบบเละเน่า หรือ มะม่วงสุกที่ขึ้นโต๊ะหรูเสิร์ฟคู่กับข้าวเหนียวน้ำกะทิ ... 

ชาตินี้จะทันได้กินมะม่วงคู่กับข้าวเหนียวน้ำกะทิไหมคะ

[Bana]

Banana Republic  ที่จริงก็เป็นยี่ห้อเสื้อผ้าของเมืองนอกด้วยนะ

Banana Republic    คำนี้ ตั้งชื่อโดย O Henry เปรียบกับบริษัทที่ทำ banana plantation แถบละตินอเมริกาในสมัยนั้น ที่ถูกบริษัทต่างชาติมา takeover และกดขี่แรงงาน จนสังคมวุ่นวาย เกิดประท้วง เกิดจราจล เกิดสงครามการเมือง และในที่สุดก็มีการสังหารหมู่ (massacre) เหล่าคนงานที่ปราศจากอาวุธอย่างเลือดเย็น ภายใต้กลุ่มที่เรียกตัวเองว่า "คณะปฏิวัติ" ..... โดยเฉพาะอย่างยิ่ง รัฐบาลหรือคณะปฏิวัติที่มีอำนาจในขณะนั้นก็รู้เห็นเป็นใจกับชาวต่างชาติให้เข้ามาบ่อนทำลายชาติตัวเอง  ..........ที่มา http://www.learners.in.th

มันเป็นเรื่องของประเทศเกษตรกรรม  ที่กำลังจะกลายเป็นประเทศอุตสาหกรรม  ด้วยความคลั่งเงินตราและการลงทุน  ประชาชนละทิ้งไร่นาไปทำงานโรงงาน(บ้านผมมีเยอะ)  นักธุรกิจต่างชาติก็เริ่มมาลงทุนกันเยอะขึ้นจนไม่มีขีดจำกัด  คนศรัทธาในระบบทุนและเงินตรามากกว่าการพึ่งพาตนเอง  หรือไม่ยอมเข้าถึงและศรัทธาในปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง  ถ้าเศรษฐกิจแย่เลิกจ้างงานจราจลก็เกิดขึ้นโดยง่าย......... เราจะเป็นรัฐกล้วยแบบมะกันชนว่าหรือไม่ก็อยู่ที่ตัวเราแล้วล่ะครับ

ไหนๆก็ร่ายมาทางชื่อผมก็มีสำนวนหนึ่งเกี่ยวกับกล้วย
go bananas  -  หัวเสีย
My wife went bananas when I forgot to buy her a birthday present. ......

[กระต่ายหมายจันทร์]

เมืองไทยอาจจะอีกนานกว่าจะได้กินข้าวเหนียวมะม่วงแสนอร่อยมังคะ และดูเหมือนพายเรือวนในอ่างยังไงชอบกล

แต่ไม่เป็นไร มีความหวัง เปรียบประหนึ่งข้าวเหนียวมะม่วงแช่แข็งเก็บไว้ได้นาน

[เพ็ญชมพู]

สำนวนผลไม้

1. To go bananas
2. It's a case of sour grapes
3. A second bite of the cherry
 


 

[เทาชมพู]

มาคั่นรายการด้วยเสียงเพลง  กล้วยๆ   เข้ากับชื่อคุณ bana
  
เป็นเพลงเก่าย้อนหลังไปถึง 1956   ชื่อ Banana Boat Song  เดิมเป็นโฟคซองของจาเมก้า  บรรยายภาพคนงานขนกล้วย(เป็นหวียาวๆ เป็นพวงขนาด 6 และ 7 ฟุต)  ที่ทำงานกะกลางคืน  ขนกล้วยเสร็จ ก็อยากให้นับจำนวนกล้วยให้ครบจะได้กลับบ้านไปนอนเสียที
เสียงของ Henry Bellafonte  เป็นที่รู้จักมากที่สุดในบรรดานักร้องหลายคนที่ร้องเพลงนี้ค่ะ



ถ้าคุณ SILA เข้ามาเปิดฟัง คงนึกออกว่าเป็นทำนองเดียวกับเพลง แดดออก ของ มีศักดิ์ นาครัตน์  และอยู่ในหนังเรื่อง Beetlejuice อีกด้วย
ตอนเจ้าผีตัวแสบ แผลงฤทธิ์ให้เจ้าของบ้านกับแขกที่รับเชิญมาดินเนอร์ ลุกขึ้นเต้นตามจังหวะเพลงนี้กันทั้งโต๊ะ  ทั้งๆแต่ละคนไม่รู้เรื่องกันเลยว่าเกิดอะไรขึ้น

[ติบอ]

พูดถึงกล้วยแล้ว พูดถึงสิ่งมีชีวิตที่ชอบกินกล้วย
และมนุษย์กินสิ่งมีชีวิตชนิดนั้นได้ดีกว่า 'ช้าง' ครับ...

Seeing pink elephant
ที่จริงผมเคยได้ยินคำว่า Seeing snake ก็แปลแบบนี้ได้เหมือนกัน
แปลว่าเกิดอาการหลอน อาจจะเพราะเมาเหล้า เมายาเสพติด
หรือเพราะภาวะไม่สมดุลของสารเคมีในเลือด หรืออะไรก็แล้วแต่
เอาเป็นว่าผลที่ออกมา คือ เห็นภาพหลอนแล้วกันน่อ


ใครไม่เชื่อว่าคนกินช้าง... ลองหาอ่นในเพชรพระอุมาดูนะคราบบบ

[เพ็ญชมพู]

ถ้าถึงขั้นรับประทานช้างกันแล้ว ต่อไปคงมีสารพัดสัตว์และพืชเข้าแถวมาเป็น "ของกิน" ในกระทู้นี้กระมัง   

ไหน ๆ ก็ ไหน ๆ ช้างก็ช้าง   

white elephant ก็เป็นสำนวนฝรั่งเหมือนกัน แต่ไม่ยักหมายถึง ช้างเผือก - คนดี คนเก่งเหมือนสำนวนไทย แต่หมายถึงของไม่มีค่าสำหรับเรา ที่ได้รับมาเป็นของขวัญจากคนอื่นที่คิดว่ามันมีค่า หรือสิ่งมีค่าซึ่งเสียค่าเก็บรักษาจำนวนมาก

ที่มาของสำนวนนี้ คุณนวรัตนอธิบายไว้ว่า

ในพม่า ตั้งแต่เสียเมืองให้อังกฤษแล้ว ช้างเผือกก็สิ้นฐานะสัตว์คู่บ้านคู่เมือง เป็นเพียงสัตว์ประหลาดที่หายากชนิดหนึ่ง เมื่อมีการค้นพบขึ้นมาในปีพ.ศ.๒๔๒๖ อังกฤษเจ้าอาณานิคมก็จัดแจงส่งเจ้าช้างเผือกดังกล่าวไปให้เด็ก ๆ ในเมืองของตนดู โดยเอาไปไว้ที่สวนสัตว์ลอนดอน มีควาญพม่าตามไปเลี้ยง

แต่คนอังกฤษก็ไม่ประสบความสำเร็จในการเลี้ยงช้างเอเชียในเมืองที่มีฤดูหนาวอันโหดร้าย และยังไม่มีเครื่องปรับอากาศอันทันสมัยเช่นในปัจจุบัน สัตว์ที่น่าสงสารจึงมีอายุไม่ยืน ทั้งที่ลงทุนไปมหาศาลที่จะเอามันข้ามน้ำข้ามทะเลไป รวมทั้งก่อสร้างอาคารสถานที่และบุคคลากร  แต่ก็ล้มเหลวไม่คุ้มค่า จนมีศัพท์สำนวนเกิดใหม่ในยุคนั้น สำหรับเรียก อะไร ๆ ที่ผู้ได้รับมาแล้ว กระอักโลหิตกลืนไม่เข้าคายไม่ออก เพราะมีค่าเกินจะทิ้ง แต่เก็บไว้ก็รังแต่จะล่มจม ว่าเป็น white elephant



http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2009/02/K7520883/K7520883.html#16

[เพ็ญชมพู]

ขอแยกซอย เลี้ยวออกนอกทางไปสู่สำนวนที่เกี่ยวกับช้าง
นอกจาก pink elephant,white elephant  แล้ว  ก็ยังมีอีกค่ะ
๑   "Elephant in the room"  มีความหมาย ๒ อย่าง อย่างแรกคือความจริงที่จงใจถูกมองข้ามไป   กับอีกอย่างคือปัญหาที่ไม่มีใครอยากพูดถึง
๒    To push  an elephant up the stairs. ดันช้างขึ้นบันได   ก็ทำนองเดียวกับเข็นครกขึ้นภูเขา แต่หนักกว่า   คือเป็นอะไรที่ทำไม่ไหว  อิมพอสสิเบิ้ลที่จะทำ
๓     'An elephant never forgets' เป็นสำนวนหมายถึงจำแม่น    เชื่อกันว่าช้างมีความจำแม่นยำ  ถ้าใครจำแม่นมากๆ เขาก็เทียบกับช้าง
มีนิยายนักสืบของอกาธา คริสตี้  เรื่องหนึ่งชื่อ Elephant can Remember

 

[เทาชมพู]

เอาช้างมาเสิฟอีกจานค่ะ