จุลลดา ภักดีภูมินทร์ เล่าไว้ใน "เลาะวัง" เรื่อง "พระราชอารมณ์ขัน ในพระราชนิพนธ์ รัชกาลที่ ๓"
สักรวาจ้ำจี้มะเขือเปราะ มากะเทาะน่าแว่นน่าแค้นจิต
ว่าน้ำมากอยากจะเที่ยวไม่สมคิด ต้องตำราสุภาษิตไม่ผิดเลย
ว่าเรือใครไปกระทั่งซึ่งต้นกุ่ม จะได้ผัวหนุ่มหนุ่มนะพี่เอ๋ย
เขาฦๅแน่แซ่เสียงอย่าเถียงเลย ว่าเรือพี่นี้แหละเกยต้นกุ่มเอย ฯ
สักวาบทนี้ถ้าคนไม่เคยทราบ จะเดาไม่ออกเลยว่าเป็นพระราชนิพนธ์ใน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเล่ากันมาว่าทรงพระราชนิพนธ์พระราชทาน พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ให้ทรงท่องเล่นเมื่อยังทรงพระเยาว์ แสดงว่าองค์พระเจ้าหลานเธอนั้น ก็คงจะทรงเฉลียวฉลาดและแม่นยำ จึงท่องคำกลอนยาว ๆ ซึ่งเนื้อความไม่สนุกเลยสำหรับเด็กอายุไม่ถึงสิบขวบได้
จ้ำจี้มะเขือเปราะ กะเทาะหน้าแว่น พายเรืออกแอ่น มาถึงต้นกุ่ม สาว ๆ หนุ่ม ๆ อาบน้ำท่าไหน อาบน้ำท่าวัด เอาแป้งที่ไหนผัด เอากระจกที่ไหนส่อง เยี่ยม ๆ มอง ๆ นกขุนทองร้องวู้ไม่ทราบว่าเด็กรุ่นเดียวกันกับผู้เล่าบ้านอื่น ๆ จะร้องอย่างเดียวกันหรือเปล่า
พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี เป็นพระราชนัดดาในแผ่นดินที่สาม แผ่นดินที่สามไม่มีพระราชโอรสทรงศักดิ์ชั้นเจ้าฟ้า เนื่องจากไม่ทรงรับท่านพระองค์ใดเป็นภรรยาเจ้า จึงทรงมีแต่พระสนม
พระบิดาของพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดีเป็นพระเจ้าลูกยาเธอชั้นพระองค์เจ้า คือ พระองค์เจ้าลักขณานุคุณ ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบาง พระองค์เจ้าลักขณานุคุณนั้นเป็นพระเจ้าลูกยาเธอองค์ที่ ๓ ที่โปรดปรานมาก สิ้นพระชนม์เมื่อพระชันษาเพียง ๒๔ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ รับพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสฯ แต่ครั้งยังทรงดำรงพระยศหม่อมเจ้า เข้ามาอยู่ในพระราชอุปการะ
ด้วยมีพระเมตตาว่าทรงกำพร้าทั้งพระบิดาและพระมารดา จึงโปรดเกล้าฯ สถาปนาหม่อมเจ้าโสมนัส ขึ้นเป็นพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี และเมื่อโสกันต์ก็โปรดฯ ให้มีพระราชพิธีโสกันต์และฉลองเป็นการใหญ่
ต่อมาในแผ่นดิน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว แผ่นดินที่ ๔ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดีทรงมีบุญ ได้ทรงดำรงตำแหน่ง สมเด็จพระนางนาฏราชเทวี ตามที่ปรากฏในพระบรมราชโองการ ก็คือเป็นสมเด็จพระราชินีในแผ่นดินนั้นอย่างเต็มที่นั่นเอง
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น พิจารณาตามที่เล่ากันมา และตามที่ทรงพระราชนิพนธ์สักวาบ้าง โคลง กลอน เล็ก ๆ อย ๆ บ้าง ดูจะทรงมีพระอารมณ์ขันลึกๆ อยู่มากทีเดียว จะทรงว่ากล่าวหรือประชดประชันผู้ใด ก็ทรงเหน็บแนมแกมประชดอย่างที่เรียกกันว่า แสบ ๆ คัน ๆ
ดังเช่นสักวาจำจี้มะเขือเปราะนี้ ว่ากันว่าทรงพระราชนิพนธ์ว่ากระทบคุณพุ่ม บุตรี พระยาราชมนตรี (ภู่) ข้าหลวงเดิมในพระองค์ ซึ่งเป็นกวีหญิงที่มีสมญานามว่า “บุษบาท่าเรือจ้าง” เพราะนิวาสสถานของพระยาราชมนตรีอยู่แถว ๆ ท่าเรือ (จ้าง) เช่นเดียวกับสร้อยเพลงบทหนึ่ง ซึ่งทรงพระราชนิพนธ์กระทบกระเทียบคุณพุ่มว่า
เจ้าช่อมะกอก เจ้าดอกมะไฟ เจ้าเห็นเขางาม เจ้าตามเขาไป เขาทำเจ้ายับ เจ้ากลับมาไย เขาสิ้นอาลัย เจ้าแล้วหรือเอย ฯ
ก็เห็นจะต้องเล่าซ้ำหน่อยว่า คุณพุ่มนั้นเคยถวายตัวทำราชการเป็นนางพนักงาน ซึ่งคุณพุ่มไม่สู้พอใจนัก ต่อมาไม่นานจึงกราบถวายบังคมทูลลาออกไปอยู่บ้าน ถ้าพูดกันตามสำนวนสมัยใหม่ คุณพุ่มก็คงเป็นผู้หญิง “เปรี้ยว” น่าดูทีเดียว เพราะบิดาก็เป็นคนโปรด ฐานะสูงส่ง สติปัญญาคุณพุ่มก็เฉลียวฉลาดปราดเปรื่อง ฝีปากกล้า รูปก็คงจะงามพอตัว เมื่อกลับไปอยู่บ้านซึ่งมีแพอยู่ริมแม่น้ำ จึงมีชายหนุ่มสูงศักดิ์มาติดพัน เล่นสักวาที่แพจนเป็นที่เลื่องลือโด่งดังอยู่ในสมัยนั้น และคงจะเลื่องลือเข้าพระกรรณพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ จึงได้ทรงพระราชนิพนธ์สักวาจ้ำจี้มะเขือเปราะกระทบกระเทียบ
คุณพุ่มเฟื่องอยู่พักใหญ่ เป็นสาวเปรี้ยวที่ไม่ยอมตกล่องปล่องชิ้นกับใครง่าย ๆ หนุ่มสูงศักดิ์ในสมัยนั้นที่ว่ากันว่าแข่งขันเข้าชิงรักคุณพุ่ม หลายคนเป็นหนุ่มเปรี้ยวของยุคเช่นกัน เช่น กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์ (พระองค์เจ้าทินกร) พระราชโอรสในรัชกาลที่ ๒ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ แต่ครั้งยังเป็นพระนายไวย และคนสำคัญคือ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่ครั้งยังเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจุฑามณี เป็นต้น
ในที่สุด พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ก็ทรงชนะใจคุณพุ่ม ถึงกับคุณพุ่มตามเสด็จเข้าไปเป็นบาทบริจาอยู่ในวังของพระองค์ท่าน ซึ่งเวลานั้นประทับอยู่พระราชวังเดิม ธนบุรี
แต่คุณพุ่มก็คือคุณพุ่ม ผู้ซึ่งไม่ยอมลงให้ใครง่าย ๆ เล่ากันว่าคุณพุ่มทนเป็นหม่อมร่วมกับหม่อมอื่น ๆ ไม่ได้ ทั้งนิสัยคุณพุ่มก็ชอบอิสระ ไม่นานนักคุณพุ่มจึงออกจากวังสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑามณี กลับมาอยู่บ้านบิดาตามเดิม แล้วก็กลับเข้าถวายตัวทำราชการเป็นนางพนักงานอีก เล่ากันมาว่าเมื่อท้าวนางกราบทูลนำถวายตัวตามราชประเพณี พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ไม่มีพระราชดำรัสประการใด เป็นแต่ทรงพระราชนิพนธ์สร้อยเพลงบทนี้บริภาษแทน แล้วก็เสด็จขึ้น แต่ก็โปรดเกล้าฯ ให้คุณพุ่มเป็นพนักงานเชิญพระแสงตามเดิม
http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2007/08/K5757203/K5757203.html#26
