บทละครร้อง สาวิตรี - สมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

[willyquiz]

                  บทร้อง – สาวิตรีและพระยม.
                  (                              )

สาวิตรี.           •    พระบิดาแห่งพระสวามี
                   ถูกไพรีไล่ออกนอกเขตขัณฑ์
                   ขอประทานให้องค์พระทรงธรรม์
                   ได้พลันกลับทรงราชย์เช่นเดิมมา.
พระยม.           ในไม่ช้าราชาพระองค์นั้น
                   จะได้ครองไอศรรย์หรรษา
                   ภัฏฏินีหยุดเทอญอย่าเดิรมา
                   จะกรากกรำกายาไม่เข้าการ.  ฯ

[willyquiz]

                        บทร้อง – สาวิตรี.
                 (                              )

                   •     อันพระองค์ทรงกำราบสัตว์น้อยใหญ่
                   ด้วยวินัยแน่วแน่ทุกสถาน
                   ทรงคร่าห์สัตว์ทั้งมวลเมื่อควรกาล
                   มิได้พาลนอกทางอย่างใดๆ
                   ฉนี้ชนเรียกเทพวโรดม
                   ว่าพระยมเทวราชผู้เปนใหญ่
                   ขอพระองค์กรุณาแก่ฃ้าไท
                   และจงได้ทรงสดับคำภิปราย
                   กรณีย์คนดีมีศีลธรรม์
                   อันควรทำต่อสัตว์ทั่วทั้งหลาย
                   คือมิได้ประทุษและปองร้าย
                   ทั้งด้วยกายวาจาอีกทั้งใจ
                   ความเมตตาปราณีเปนที่สุด
                   แก่มนุษย์และสัตว์ทั้งน้อยใหญ่
                   แม้ศัตรูผู้มาขออภัย
                   ก็ยอมยกโทษให้ด้วยปราณี.  ฯ

[willyquiz]

                        บทร้อง – พระยม.
                 (                              )

                   •     ได้ฟังธรรมสุนทรหล่อนขยาย
                   เปรียบเหมือนผู้ระหายอยู่เต็มที่
                   ได้ดื่มน้ำเย็นชื่นรื่นฤดี
                   ตัวเรานี้ชอบแท้สุภัทรา
                   เธอจงขอพรเปนคำรบสาม
                   จะประสาทให้ตามปรารถนา
                   เว้นเสียแต่ชีวิตพระภรรดา
                   ขออะไรไม่ว่าจะตามใจ.  ฯ

[willyquiz]

                  บทร้อง – สาวิตรีและพระยม.
                  (                              )

สาวิตรี.           •   อันองค์พระบิดาของฃ้าบาท
                   เปนพระจอมมัทราษฎร์นครใหญ่
                   ทรงอำนาจราชศักดิ์อันเกรียงไกร
                   แต่ท่านไร้  โอรสยศยง
                   ขอโอรสแด่พระนเรนทร์สูร
                   สืบสกูลพร้อมพรั่งดังประสงค์.
พระยม.           อันองค์พระชนกของอนงค์
                   จะมีลูกร้อยองค์ล้วนเลิดชาย
                   บัดนี้เราให้พรคำรบสาม
                   แด่นงรามเสร็จแล้วดังใจหมาย
                   จงกลับเถิดสาวคำอย่ากรำกราย
                   อย่าผันผายเลยหนออีกต่อไป.  ฯ

[willyquiz]

                        บทร้อง – สาวิตรี.
                 (                              )

                  •     กระหม่อมฉันอยู่ฃ้างพระภรรดา
                  มรรคายืดยาวก็เดิรได้
                  จะขอตามเสด็จอีกต่อไป
                  เทพไทจงโปรดปราณี
                  พระองค์เปนโอรสอาทิตย์ไซร้
                  จึ่งเรียกไววัสวัตบดีศรี
                  ประสาทธรรมสม่ำเสมอดี
                  จึ่งมีนามว่าธรรมราชา
                  อันผู้ใดทรงธรรมเที่ยงสถิต
                  ชนย่อมอยากเปนมิตร์เปนนักหนา
                  ความใจดีมีจิตมากเมตตา
                  ย่อมแนะสัตว์นานาไว้วางใจ.  ฯ

[willyquiz]

                   บทร้อง – พระยมกับสาวิตรี.
                 (                              )

พระยม.          •   ภัทราช่างว่านะนางเอ๋ย
                   เรามิเคยฟังคำนี้ที่ไหน
                   เอาเถอะแม้ประสงค์พระพรใด
                   เราจะให้ดังขอไม่รอรี
                   เว้นแต่ชีวิตพระสัตยวาน.
สาวิตรี.           ขอประทานพรเพิ่มเฉลิมศรี
                   คือกระหม่อมฉันไซร้ขอให้มี
                   โอรสเรืองฤทธีถึงร้อยคน.
พระยม.          พรนี้ยินดีประสาทให้
                   ลูกเธอจะฦๅชัยทุกแห่งหน
                   กลับเสียทีเถิดนางนิรมล
                   จะเดิรด้นต่อไปทำไมมี.
สาวิตรี.           การดำเนิรร่วมทางอย่างเปนมิตร์
                   กับผู้สุจริตย่อมเปนศรี
                   พระองค์เปนยอดธรรมะจารี
                   หม่อมฉันนี้จึ่งตามเสด็จจร
                   เสวะนาบัณฑิตเปนกิจชอบ
                   ประกอบด้วยกุศลสโมสร
                   อันธรรมะจารีศรีสุนทร
                   นรากรได้พึ่งจึ่งเย็นใจ.
พระยม.          วาจาเธอเปนคติดีทั้งหมด
                   มธุรสแกมธรรม์อันผ่องใส
                   ได้ฟังแล้วก็เพลินเจริญใจ
                   อ้าทรามวัยประเสริฐเลิดนารี
                   จงขอพรอีกเปนคำรบห้า
                   อันตูฃ้าไม่ขัดมารสี
                   จงขอพรสุดประเสริฐเถิดครานี้
                   จะยินดีให้สิ้นสมจินดา.  ฯ

[willyquiz]

                        บทร้อง – สาวิตรี.
                 (                              )

                  •     อ้าพระผู้ประสาทศรีสวัสดิ์
                  พรพิพัฒน์ประทานแก่ตูฃ้า
                  ไหนจะได้สมถวิลจินตนา
                  แม้ไร้พระภรรดาผู้ยาใจ
                  ฉนั้นจึ่งจำต้องขอประทาน
                  ชีวิตพระสัตยวานคืนขึ้นใหม่
                  ดำรงพระวาทีที่ลั่นไว้
                  สมที่ไท้เปนธรรมราชา.  ฯ

[willyquiz]

                        บทร้อง – พระยม.
                 (                              )

                  •     อันวาจาของฃ้านี้ยืนยง
                  และฃ้าคงกระทำเหมือนเช่นว่า!
                   (เปลื้องบ่วงจากตัวปราณ)
                  นี่เปนไรเทวีศรีโสภา
                  เราขอคืนภรรดาให้ทรามวัย
                  จงปราศภัยไร้ปวงโรคาพาธ
                  ผิวพิลาศนวลลอองผ่องใส
                  จงร่วมรักสมัคสมานใจ
                  เจริญวัยงดงามสามร้อยปี.  ฯ

     (พิณพาทย์ทำเพลงเชิด,    นางสาวิตรีไหว้พระยมแล้วจับมือ “ปราณ” จูงไปทางขวา,    พระยม
ไปทางซ้าย,    ต่างหายเข้าโรง.)

[willyquiz]

                           ตอนที่ ๓

ฉาก  :  เหมือนตอนที่ ๑

     (เมื่อตอนนี้สมมตว่า    เปนเวลาจวนพลบแล้ว,    ฉนั้นควรเปิดไฟสีน้ำเงินไว้พร้อม,   
แต่เปิดไฟสีแดงด้วย.    ไฟแดงควรต่อสายไว้  ให้หรี่ลงได้  ทีละน้อยๆ จนหมดไป.)

     (เมื่อเปลี่ยนฉากเสร็จ    เห็นพระสัตยวานคงนอนอยู่ที่เดิม.    นางสาวิตรีออกทางหลืบซ้าย.   
ตรงไปยังที่พระสัตยวานนอนอยู่,    นั่งลงแล้วและช้อนตัวพระสัตยวานขึ้นนอนบนตัก.    พิณพาทย์
ทำเพลงตระนิมิตร์.    พระสัตยวานค่อยๆ ฟื้นขึ้น,    ตาแลดูนางสาวิตรีอย่างตลึงก่อน,    แล้วค่อยๆ
ยิ้ม,    และในที่สุดยกแขนขึ้นกอดคอนางสาวิตรี.    หมายเหตุ : พอพิณพาทย์เริ่มทำตระนิมิตร์   
เริ่มหรี่ไฟแดงลงไปทีละน้อย,    จนเมื่อจบเพลงนั้น    ให้แสงไฟแดงหมด,    คงเหลือแต่ไฟสีน้ำเงิน.)

                      บทร้อง – สัตยวาน.
                 (         สร้อยเพลง          )

                  •     คู่ชีวิตดวงจิตพี่หวามหวาด
                  คิดว่าฃาดลมปราณแล้วเมื่อกี้
                  ที่แท้เพียงหลับไปในที่นี้
                  พอลืมตาพอดีเห็นหน้าน้อง
                  พี่ฝันไปว่ามีบุรุษหนึ่ง
                  มารั้งรึงพี่ยาน่าสยอง
                  ขอจุมพิตนิดเถิดแม่รูปทอง
                  พอแก้ความเศร้าหมองเมื่อฝันนั้น. ฯ

     (นางสาวิตรีก้มลงไปหาพระสัตยวานและจุมพิต.)

[willyquiz]

                        บทร้อง – สาวิตรี.
                 (                              )


                  •     อ้าพระนราศภผู้ภรรดา
                  พระไสยาอยู่เหนือตักหม่อมฉัน
                  และบุรุษที่ตรัสว่าเห็นนั้น
                  คือพระยมทรงธรรม์เสด็จมา
                  บัดนี้เทพองค์นั้นได้ผันผาย
                  พ้นไปแล้วฦๅสายอย่ากังขา
                  เสด็จลุกขึ้นเถิดพระภรรดา
                  จะได้คลาคืนสู่ศาลาลัย
                  ตวันตกนานแล้วและบัดนี้
                  ปวงภูติผีร่าเริงในป่าใหญ่
                  ทั้งเสียงสัตว์ร้ายร้องอยู่ก้องไพร
                  ทำให้ใจหม่อมฉันระริกรัว.?
     (พระสัตยวานลุกขึ้นนั่ง,    แต่ยังอ่อนเพลียอยู่;    นางสาวิตรีจึ่งยังคงประคองตัวไว้.)

[willyquiz]

                บทร้อง – สัตยวานกับสาวิตรี.
                (                              )

สัตยวาน.       •   ขอโทษเถิดโฉมตรูผู้ชื่นจิต
                 ทั้งนี้ผิดย่อมมีอยู่ที่ผัว
                 ในราตรีกลางป่าย่อมน่ากลัว
                 เพราะมืดมัวทั่วไปไม่เห็นทาง
สาวิตรี.         •   โดยเหตุที่มีไฟได้ไหม้ป่า
                 ต้นพฤกษาหนึ่งติดไฟสว่าง
                 หม่อมฉันเห็นโดดเด่นอยู่ริมทาง
                 อยู่ไม่ห่างไกลนักสักเท่าใด
                 หม่อมฉันจะรีบไปเอาไฟนั้น
                 มาจุดฟืนขึ้นพลันสว่างได้.
สัตยวาน.       น้องจงคอยอยู่นี่พี่จะไป
                 เอาเชื้อเพลิงมาให้ไม่ช้าที. ฯ

     (พระสัตยวานพยายามลุกขึ้น,    แต่กลับทรุดตัวลงอีก;    สาวิตรีพยุงไว้.)

สาวิตรี.         ทูลกระหม่อมอย่าขืนฝืนพระกาย
                 ยังไม่ทรงสบายโดยเต็มที่.
สัตยวาน.       จริงนะน้อง,  อย่างไรในวันนี้
                 ดูตัวพี่อ่อนเพลียละเหี่ยนัก.
สาวิตรี.         เพราะพระองค์ถูกแดดนั้นแผดเผา
                 ร้อนไม่เบาแล้วซ้ำทำงานหนัก
                 คืนนี้ไซร้ฉันใดไม่แรมพัก
                 อยู่ในป่านี้สักหนึ่งราตรี. ฯ

[willyquiz]

                       บทร้อง – สัตยวาน.
                 (                              )

                  •     อันความปวดดูค่อยถอยลงแล้ว
                  นะน้องแก้ววนิดามารสี
                  พี่คิดถึงพระชนกชนนี
                  โอ้ป่านนี้พระจะคอยตัวพี่ยา
                  แต่ไรๆ สองไท้เคยห่วงพี่
                  ถ้ามานานในที่กลางถิ่นป่า
                  บางทีเคยเสด็จเตร็จตามหา
                  เพราะท่านมีพี่ยาอยู่คนเดียว
                  พระจึ่งห่วงราวดวงหทัยแท้
                  ยามห่างองค์มีแต่เฝ้าแลเหลียว
                  พี่เหมือนทานพระกรอยู่อันเดียว
                  พระเปล่าเปลี่ยวที่สุดยามบุตร์ไกล
                  ทั้งสององค์ก็ทรงชราแล้ว
                  เสียลูกแก้วไหนพระจะทนได้
                  แม้พระองค์ทั้งสองต้องมีภัย
                  พี่ก็ไม่ยอมอยู่ดูหน้าคน. ฯ

     (พิณพาทย์ทำเพลงโอด.    พระสัตยวานร้องไห้;    นางสาวิตรีปลอบและเช็ดน้ำตาให้.)

[willyquiz]

                        บทร้อง – สาวิตรี.
                 (                              )

                  •     อ้าทูลกระหม่อมจอมเกศา
                  โปรดจงเชื่อชายาอย่าฉงน
                  ด้วยอำนาจตะบะสุวิมล
                  ของหม่อมฉันอันผลคงต้องมี
                  อีกทั้งนานและการพลีไซร้
                  คงจะได้ผลงามตามควรที่
                  ขอบรรดาสิริสุขสวัสดี
                  จงมีแด่พระบิดรและมารดา
                  อีกทั้งคุ้มกันองค์พระทรงศีร์
                  ผู้เปนพระสามีเสนหา
                  ด้วยอำนาจแห่งสัจจะวาจา
                  ทรงเจริญชนมาทั้งสามองค์. ฯ

[willyquiz]

                       บทร้อง – สัตยวาน.
                 (                              )

                  •   พี่พอใจได้ฟังน้องตั้งสัตย์
                  โล่งถนัด! ขอจูบรูประหง!
                      (จูบนางสาวิตรี)
                  หานางไหนไม่เท่าเจ้าขวัญคง
                  นวลอนงค์บุญปลอดยอดดวงใจ
                  เวลานี้ก็มีแสงเดือนเด่น
                  พอแลเห็นลู่ทางกลางดงได้
                  ไปเถิดทรามสงวนเราควรไป
                  พี่พอเดิรไปได้ไม่ควรรอ. ฯ

     (พิณพาทย์ทำเพลงเชิดฉิ่ง,    พระสัตยวานลุกขึ้นยืน,    แต่ดูยังไม่แข็งแรง,   
นางสาวิตรีจึ่งบอกว่าให้ยืนอยู่นิ่งๆ ก่อน,    และนางไปหยิบขวานด้วยมือซ้าย,
แล้วไปข้างๆ พระสัตยวาน,    บอกให้เอาแขนซ้ายกอดคอนาง    และนางเอา
แขนขวากอดบั้นเอวสามี,    แล้วจึ่งพากันค่อยๆ เดิรไปทางซ้าย.    ขณะนี้ได้ยิน
เสียงคนกู่ในโรงและร้องเรียกพระสัตยวาน,    ทั้งสองจึ่งหยุดยืนนิ่งอยู่เพื่อฟังให้ถนัด.
อีกครู่หนึ่งจึ่งมีพราหมณ์สองสามคนออกมา,    พบพระสัตยวานกับนางสาวิตรี,    ต่าง
ก็แสดงความดีใจ,    ร้องตะโกนบอกไปทางในโรงว่าหาพบแล้ว,    ต่อนี้ท้าวทยุมัตเสน,
นางไสพยา,    และอมาตย์ผู้ใหญ่แห่งศาลวะนครจึ่งออกทางซ้าย,    มีคนถือคบเพลิง
และมีบริวารหญิงชายตามออกมาด้วย    ท้าวทยุมัตเสนตรงไปกอดพระสัตยวาน    และ
นางไสพยาตรงไปกอดนางสาวิตรี.)

[willyquiz]

                  บทร้อง – ทยุมัตเสนและไสพยา.
                (         พราหมณ์เฃ้าโบถ         )

ทยุมัตเสน.      •   ยินดีใดไม่เท่าพบลูกแก้ว
                  แสนผ่องแผ้วใจแท้ทั้งแม่พ่อ.
ไสพยา.         ตั้งแต่ลูกมาพ้นสองตนรอ
                  เย็นลงไซร้ใจฝ่อเพราะห่วงใย.
ทยุมัตเสน.      ยิ่งวันนี้สาวิตรีออกมาด้วย
                  ก็ยิ่งช่วยกันวิตกอกสั่นใหญ่.
ไสพยา.         สุณิสาไม่เคยดำเนิรไพร
                  จึ่งเกรงว่าอรไทยจะท้อแท้
ทยุมัตเสน.      ถ้าแม้พ่อเสียลูกทั้งสององค์
                  อันจะคงชีพไปไม่ได้แน่.
ไสพยา.         ฉนั้นพบที่นี้ยินดีแท้
                  ใจของแม่หมดหมองเห็นสององค์
ทยุมัตเสน.      เปนบุญเราเฃ้ามาในป่าใหญ่
                  มิช้านานก็ได้สมประสงค์.
ไสพยา.         ถ้าต้องหาช้าไปในแดนดง
                  คงจะยิ่งหม่นหมองทั้งสองรา. ฯ