พลตรี พระยาพิชัยรณณรงค์สงคราม (จารุทัต รณณรงค์สงคราม)

[Wandee]

หนังสืออนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ

ณ วัดโสมนัสวิหาร

วันที่ ๑๔  มกราคม  พ.ศ. ๒๔๖๙



ตำนาน กรมทหารบกราบที่ ๑  มหาเเล็กรักษาพระองค์ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภานุพันธุวงศวรเดช

รายละเอียดมหาศาล  มีชื่อบุคคลต่างๆมากมาย

นามบุคคลและสถานที่บางแห่งที่ทรงตรัสอ้างถึงย่อมมีการเปลี่ยนแปลงไปแล้วเป็นอันมาก

จะขอคัดลอกบางตอนที่หาอ่านยากมาฝาก

[Wandee]

พระราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว





(ลายพระหัตถ์หวัด)  ราชสาสน


       หลวงสรจักรนั้น   ยังไม่ได้เป็นพันโท   เพราะฉะนั้นตั้งเป็นพระ

ก็จะสูงเกินพวกพ้องไปสักหน่อย        เอาเพียงจมื่นเห็นจะดีกว่า

เพราะฉะนั้นให้เปลี่ยนใหม่        เขียนสัญญาบัตรให้เป็น

จมื่นพัลลภพลาธิการ

                             ลายเซ็น




อ่าน  การได้รับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์  ในหน้า ค

ปรากฎว่าได้รับพระราชทานเลื่อนจาก หลวงสรจักรานุกิจ  เป็น  จมื่นพัลลภพลาธิการ  ในปี  พ.ศ. ๒๔๕๕

อีกสามปีต่อมาจึงได้เลื่อนเป็น  พระพัลลภพลาธิการ

[Wandee]

สำเนาพระเสาวนีของสมเก็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ

พระบรมราชชนนีในรัชกาลที่ ๖



       ถึงพระยาพิชัย      ตามขอสินพรมานั้น     สินนั้นฉันได้ให้เงิน  ๘๐๐ บาท

ส่วนพรนั้นขอให้พระยาพิชัยรณรงค์สงคราม    จงมีความเจริญด้วย

อายุ  วรรณ   สุข  พละ   จงทุกประการ


       กับขอให้พระยาพิชัยจงจำไว้ว่าตัวเปนทหารมหาดเล็กอยู่เสมอ

และอย่าลืมว่าฉันเองก็เปนทหารมหาดเล็กผู้หนึ่งเหมือนกัน

                         พระราชเสาวนีดำรัสสั่ง

                  ณ  วังพญาไท

                  วันที่ ๑๕  เมษายน  พระพุทธศักราช  ๒๔๖๐



(รักษาตัวสะกดเดิม)

[Wandee]

ประวัติ


ชื่อเดิม  ทองดี          ชื่อสกุลเดิม  จารุทัต

เปลี่ยนชื่อเป็นจารุทัต   ชื่อสกุลเป็น  พิชัยรณรงค์สงคราม

บิดาชื่อนายหรุ่น  จารุทัต

มารดาชื่อ นางเทศ   จารุทัต


เกิดเมื่อวันที่ ๑๘ มกราคม  พ.ศ. ๒๔๒๕

ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ วันที่ ๒๕  พฤศจิกายน  พ.ศ. ๒๙๕  ด้วยโรคตับวาย และไตไม่ทำงาน

รวมอายุ ๗๐ ปีบริบูรณ์

[Wandee]

สมรสกับคุณหญิงพิศ  พิชัยรณรงค์สงครามเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๗

มีบุตรธิดาคือ


๑.   นายสุหัท

๒.   นายจักร์

๓.   นางงามพิศ   โชคิพุกกณะ

๔.  นายสุวรรณลักษณ์

๕.  นางทองเพ็ญ   ปลีหจินดา

๖.  นางฉันทนา   อุตะมะโยธิน

๗.  นางพราวพิศ  พนมวัน  ณ อยุธยา

๘.  นางสาว สุภาพิศ  พิชัยรณรงค์สงคราม

๙.  นายคันชีพ

๑๐.  นางสาวเพี้ยนพิศ  พิชัยรณรงค์สงคราม

[Wandee]

เมื่อคุณหญิงพิศ ได้ถึงแก่กรรม   ได้สมรสกับนางบุบผา  พิชัยรณรงค์สงคราม  มี ธิดาคือ

๑.   กุณฑล

๒.  กะมะลา

๓.  ชะนิกา

๔.  อาวระณี

[เพ็ญชมพู]

พลตรี พระยาพิชัยรณรงค์สงคราม และคุณหญิงพิศ พิชัยรณรงค์สงคราม

[Wandee]

ขอบคุณคุณเพ็ญชมพูค่ะ

       ชอบตอนท่านไปกราบทูลขอสินขอพรนะคะ

ในปี พ.ศ. ๒๔๖๐    เงิน แปดร้อยบาท   ทำอะไรได้เยอะเชียว

[เพ็ญชมพู]

๒.   นายจักร์

ในวันที่ ๒๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๕๓ หรือ ร.ศ.๑๒๙ ตรงกับปีจอ บุตรชายคนที่ ๒ ของ พันตรีหลวงสรจักรานุกิจ (ทองดี จารุทัต) และนางพิศ จารุทัต ได้ถือกำเนิดขึ้น และต่อมาได้รับพระกรุณาจากสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานารถ ประทานนามว่า "จักร"

[V_Mee]

จมื่นพัลลภพลาธิการนั้นเป็นราชทินนามของผู้บังคับกองพันที่ ๒ กรมทหารราบที่ ๑ มหาดเล็กรักษาพระองค์  ซึ่งมีนายพันโทหญิง สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง ทรงเป็นผู้บังคับการพิเศษ  เพราะเดิมพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเป็นปฐมผู้บังคับการกรมนี้ด้วยพระองค์เอง  เมื่อมีพระราชกิจมากขึ้นจึงทรงมอบหมายให้ผู้ที่ทรงไว้วางพระราชหฤทัยให้เป็นนายพันโท ผู้บังคับการกรมต่างพระองค์  โดยทรงเป็นผู้บังคับการพิเศษมาตลอดรัชสมัย

ถึงรัชกาลที่ ๖ ทรงเป็นนายพันเอกผู้บังคับการพิเศษ  และทรงตั้งสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมขุนพิษณุโลกประชานาถ เป็นนายพันโท ผู้บังคับการ  แล้วต่อมาล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖ ทรงนำนายทหารในกรมทหาราบที่ ๑ เฝ้าฯ สมเด็จพระพันปีถวายเครื่องยศนายพันโท ผู้บังคับการพิเศษกองพันที่ ๒  จากนั้นจึงเป็นประเพณีสืบต่อมาที่สมเด็จพระบรมราชินีจะทรงดำรงพระยศเป็นนายพันโท ผู้บังคับการพิเศษกองพันที่ ๒ ต่อมา คือ
นายพันโทหญิง สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระบรมราชินี
นายพันโทหญิง สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี
นายพันโทหญิง สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

[เพ็ญชมพู]

พระยาพิไชยรณรงค์สงครามนั้นเดิมก็เป็นบรรดาศักดิ์และราชทินนามของเจ้าเมืองสระบุรี ซึ่งเป็นหัวเมืองชั้นจัตวา ชื่อเต็มคือ พระยาพิไชยรณรงค์สงคราม รามภักดีบดินทรนรินทรเสนา มหานิคมธานีศรีมไหศวรรย์ ศักดินา ๓,๐๐๐ ขึ้นกรมมหาดไทย

http://th.wikipedia.org/wiki/ทำเนียบหัวเมือง

 

[เพ็ญชมพู]

ถนนพิชัยรณรงค์สงครามที่สระบุรี

[Wandee]

พระนิพนธ์ของ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภานุพันธุวงศวรเดช


ทหารมหาดเล็กไล่กา

       "ลำดับนั้นมีบุตรในราชตระกูล  และข้าราชการที่ยังมีอายุย่อมเยาว์เข้าไปอยู่ในพระบรมมหาราชวังหลายคนด้วยกัน

จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้จัดเด็กพวกนั้นรวมกันฝึกหัดขึ้นเป็นทหารตามยุทธวิธีอย่างใหม่ในสมัยนั้น   ทหารเด็ก ๆ

พวกนั้นเรียกว่า "ทหารมหาดเล็กไล่กา"   คือสำหรับไล่กาที่บินมารบกวนข้าวสุกในเวลาทรงบาตร  และตั้งแถวยืนรับเสด็จในที่นั้นทุกเวลาเช้า

มีจำนวนในขั้นแรกประมาณสัก ๑๒ คน           ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้จอมพลสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยา

ภาณุพันธุพันธุวงศวรเดช  แต่เมื่อยังดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์อยู่นั้น   กับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ

กรมพระยาเทววงศ์วโรปการแต่เมื่อดำรงพระยศเป็นพระเจ้าน้องยาเธอพระองค์เจ้าเทวันอุไทยวงศ์    ทั้งสองพระองค์ซึ่งในเวลานั้นยังทรง

พระเยาว์รุ่นราวคราวเดียวกัน   เป็นนายทหารมหาดเล็กไล่กาพวกนั้นอันมีอายุรุ่นราวคราวเดียวกันทุกคน    และผู้เป็นทหารมหาดเล็ก

พวกนี้ล้วนเป็นเด็กไว้ผมจุกโดยมาก      อันควรนับว่าเป็นแต่ชั้นการเล่น ๆ  หรือจะนับว่าเป็นแต่ชั้นนักเรียนทหารก็ดี   

ถึงกระนั้น  ทหารพวกนี้ก็ได้มีนามว่า  "ทหารมหาดเล็ก" เป็นครั้งแรก   และเป็นเหตุให้เกิดมีกรมทหารมหาดเล็กที่จริงจัง   สืบเชื้อนาม

เป็นหลักฐานต่อมา"

[Wandee]

ทหารสองโหล

       "ทรงพระราชดำริจัดมหาดเล็กข้าหลวงเดิมที่เฝ้าพระฉากเป็นทหารมหาดเล็กขึ้นอีกพวก ๑  เมื่อปลายปี ๒๔๑๑

ทหารมหาดเล็กข้าหลวงเดิมพวกนี้มีตัวทหารอยู่ ๒๔ คน   จึงเรียกว่าทหารสองโหล    มีนายทหารเป็นผุ้ควบคุม

อย่างชั้นนายหมู่  คือ นายเจียมมหาดเล็กข้าหลวงเดิมผู้หนึ่ง  ซึ่งภายหลังได้เป็นพระพรหมประสาทศิลป

         ทหารมหาดเล็กพวกนี้เดิมยังไม่มีหน้าที่รักษาการอันใด  และไม่มีเวรผัดเปลี่ยนประจำการอย่างใด

ถึงเวลาเช้าเย็นก็มาประชุมฝึกหัดทหารเท่านั้น       โปรดเกล้า ฯ ให้คัดเลือกนายทหารในกรมทหารหน้านายหนึ่งซึ่งในเวลานั้นเรียกว่า "นายดาบ"

มาเป็นครูฝึกหัด   คือ นายดาบเล็ก  ซึ่งภายหลังได้เป็นนายพันตรี หลวงรัตรณยุทธ

       ครั้นพ้นเวลาฝึกหัดแล้วก็เข้ามาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทในพระบรมมหาราชวัง  เมื่อถึงเวลาเสด็จออกพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย

ก็มีตำแหน่งเฝ้าอยู่ในหมู่มหาดเล็ก  กระทำราชการตามหน้าที่เดิมในพระฉาก

       เมื่อการฝึกหัดเจริญขึ้นแล้ว   โปรดเกล้า ฯ ให้เข้าแถวยืนรับเสด็จในเวลาเสด็จออกพระชาลาพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย

และต่อมาได้มีหน้าที่การแห่ตามเสด็จณสถานที่ต่าง ๆ ด้วยกัน"

[Wandee]

คัดลอกโดยย่อ


       ในปี ๒๔๑๓  พระยาสุรศักดิ์มนตรี  จางวางมหาดเล็กได้คัดเลือกบุตรราชตระกูลและบุตรข้าราชการหนุ่ม ๆ

จากเวรมหาดเล็กทั้งสี่เวร  คัดเลือกได้ ๗๒ คน  ตั้งขึ้นเป็นกองมหาดเล็ก  สำหรับรักษาพระองค์อย่างใกล้ชิด

เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยสนิทสนม    ทหารสองโหลเดิมนั้นก็เข้ารวมอยู่ในกลุ่มนี้ด้วย


      ราชการนอกจากเข้ากระบวนตามเสด็จแล้ว  มีการฝึกหัดเป็นพื้น

ครูฝึกหัดคือ  นายดาบเล็กครูทหารเดิม

นายดาบเริก   ต่อมาเป็น นายร้อยเอกหลวงวิชิตหาญศึก

นายดาบลี่  ภายหลังเป็นนายร้อยเอกขุนยุทธไกรรณการ

นายดาบรอด

การฝึกเป็นการฝึกทางยุทธวิธี  คำบอกทหารเป็นอย่างอังกฤษ เหมือนอย่างเดิมซึ่งนายดาบพวกนี้ได้รับความรู้มาแต่ก่อนแล้ว