พระยาอนุชิตชาญไชย (สาย สิงหเสนี) และคุณหญิงเชย สิงหเสนี

[Wandee]

จาก  หนังสือ "โคลงภาพพระราชพงศาวดาร"
พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ  ปีจอ  พ.ศ. ๒๔๖๕

พระยาอนุชิต  ชาญไชย (สาย) เป็นบุตรที่สองของพระยาเพ็ชรชฎา (ดิศ)  และคุณหญิงนุ่ม

เกิดในรัชกาลที่ ๔ เมื่อวันพฤหัสบดี ที่ ๑๐ พฤษภาคม  ปีเถาะ  พ.ศ. ๒๓๙๘

ได้เล่าเรียนในสำนักของบิดา

เป็นศิษย์ในสำนักของสมเด็จพระวันรัตน(ทับ พุทธศิริ)  วัดโสมนัสวิหาร ในคราวบวชเป็นสามเณรแลคราวบวชเป็นพระภิกษุ

[Wandee]

เจ้าพระยาอภัยราชา(ปิ่น)  ผู้เป็นต้นสกุล   เป็นข้าหลวงเดิมในพระองค์พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก

ได้โดยเสด็จการราชสงครามหลายครั้ง  ถึงเคยต้องอาวุธข้าศึกบาดเจ็บ

เป็นตัวสำคัญช่วยปราบปรามจลาจลในกรุงธนบุรีด้วยคนหนึ่ง


ได้โปรดให้เป็นพระยาพลเทพ  เสนาบดีจัตุสดมภ์กรมนา

ได้เลื่อนเป็นเจ้าพระยาอรรคมหาเสนาบดีที่สมุหพระกลาโหมตลอดรัชกาลที่ ๑

ในรัชกาลที่ ๒  ได้เลื่อนเป็นเจ้าพระยาอภัยราขา  รับราชการเป็นตำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยาฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล

บุตรที่มีชื่อเสียงคือ เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์)

ในรัชกาลที่ ๔  บุตรของเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์)  คือ เจ้าพระยามุขมนตรี(เกษ)  ได้ช่วยบิดาทำศึกสงครามมีความชอบ
เจ้าพระยานครราชสีมา(แก้ว) มีชื่อเสียงในการปกครองบ้านเมือง  ได้เป็นเจ้าพระยายมราช

บุตรของเจ้าพระยายมราช(แก้ว) คือ พระยาเพ็ชรชฎา(ดิศ)

[Wandee]

ยังมีหนังสือ สกุลสิงห์เสนี และ เครือญาติ  อีก สองสามเล่ม

เล่มที่อยู่ในมือคือ ที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ ของ รองเสวกเอก ขุนประทักษ์สุนทรวิท(กระจ่าง  สิงห์เสนี)
ที่ เมรุวัดเทพศิรินทร์ทราวาส   เมื่อวันที่ ๖  สิงหาคม  พ.ศ. ๒๔๘๒   

คงมีโอกาสได้นำมาขยายความต่อไป  เพราะได้เล่าเรื่อง ตำนานอนุสสาวรีย์ เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิง) ไว้
มีชื่อบุคคลที่เกี่ยวข้องเอ่ยไว้   ขัดแย้งกับตำนานบางเล่ม

ในที่นี้  ขอ กลับไปที่  พระยาอนุชิตชาญไชย (สาย)

ตัวสะกดของแต่ละท่าน  รักษาความเดิมตามเอกสาร

[Wandee]

สืบเนื่องมาจากกระทู้แฟนพันธุ์แท้ของคุณหลวงเล็ก  ได้ถามเรื่องพระยาอนุชิตชาญไชย

ดิฉันผู้อ่านประวัติขุนนางแล้วก็พยายามเชื่อมโยง เรื่องราวเข้าด้วยกัน

สิ่งที่น่าสนใจ คือ  คุณหญิงเชย  เกิดใน รัชกาลที่ ๔  เมื่อวันจันทร์ที่ ๒๙ พฤศจิกายน  ปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๐๑

เป็นธิดา  พระยาอนุชิตชาญไชย (ผึ้ง  สุวรรณทัต)  และคุณหญิงเกสร


พระยาอนุชิตชาญไชย(สาย  สิงหเสนี)  เป็น บุตรเขยของ พระยาอนุชิตชาญชัย(ผึ้ง  สุวรรณทัต)

[Wandee]

พระยาอนุชิตชาญไชย(สาย)  เข้ารับราชการในรัชกาลที่ ๕

พอเสร็จการบวชเป็นสามเณรแล้วอายุได้ ๑๕ ปี    บิดาก็นำถวายตัวเป็นมหาดเล็กหลวงเมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๓ 
ประจวบเวลาตั้งกรมมหาดเล็ก   พระยาอนุชิตฯ จึงได้เป็นทหารมหาดเล็กตั้งแต่แรกเข้ารับราชการ

ไม่ช้าก็ได้เป็นนายสิบ  แล้วเลื่อนยศขึ้นโดยลำดับจนเป็นนายสิบเอก   

ในชั้นแรกนั้นกำหนดบันดาศักดิ์นายทหารมหาดเล็กที่ได้รับพระราชทานสัญญาบัตร

นายร้อยโทเป็นจมื่น

นายร้อยตรีเป็นหลวง

จ่านายสิบ (เกาวริงซายันต์)  เป็นนายมีราชทินนาม   พระยาอนุชิตฯ  แรกได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๖
เป็น นายสรพลเรืองเดช  จ่านายสิบทหารราบ  กองร้อยที่ ๔

[luanglek]

ดีครับ

[art47]

ดีครับ

ดีเหมือนกันครับ

[Wandee]

หนังสือเล่มที่ใช้ ปกแข็งลายน้ำสีฟ้าอ่อน  มีลายทองเป็นกรอบ

มีรอยแมลงกินเล็กน้อย  เชือกที่เย็บโยง  ขาดปุดหายไปแล้วค่ะ


เล่ม พ.ศ. ๒๔๘๒ ปกอ่อน  มีกรอบเป็นลายสิงห์

มีประโยชน์คือสายสกุลและเครือญาติ


จำได้ว่ายังมีอีกเล่มที่สหายผู้มีอุปการะคุณขอให้ไปถ่ายเอกสารให้

ตอนนี้ยังหาไม่เจอค่ะ


หนังสืออนุสรณ์ก่อน พ.ศ. ๒๕๐๐  หายากมากแล้วค่ะ  แบ่งเป็นประเภทหายากด้วยแล้ว

เป็นสินค้าปรีเมี่ยมส่งมหาวิทยาลัยต่างประเทศ


ใจหายไม่อยากนึกถึง

[Wandee]

ครั้นตั้งทหารม้าขึ้นในกรมมหาดเล็ก   ได้รับเลือกเป็นทหารม้า

พ.ศ. ๒๔๒๖  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ย้ายไปรับราชการในกรมพระตำรวจ  พระราชทานสัญญาบัตร
มีบันดาศักดิ์เป็นจมื่นไชยาภรณ์  ตำแหน่งปลัดกรมพระตำรวจใหญ่ขวา

พ.ศ. ๒๔๒๘  มีโอกาสได้เป็นข้าหลวงพิเศษขึ้นไปไต่สวนคดีเกี่ยวกับคนในบังคับต่างประเทศที่ลพบุรี
คุณวุฒิปรากฎแพร่หลายในครั้งนี้เป็นครั้งแรก

พ.ศ. ๒๔๒๘  โปรดให้ไปราชการทัพกับกองทัพของกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม

พ.ศ.​๒๔๓๓  เปนผู้บังคับการทหารม้า ได้เป็นนายพันตรีทหารบก

เลื่อนเป็นพระราชวรินทร์  เจ้ากรมพระตำรวจนอกขวา

เลื่อนเป็นราชองครักษ์  เลื่อนยศเป็นนายพันโท  ผู้บังคับกองทหารรักษาพระองค์




พ.ศ. ๒๔๓๖  เมื่อไทยเป็นอริกับฝรั่งเศส  โปรดให้พระยาอนุชิต  เป็นข้าหลวงพิเศษ
ไปรวบรวมกำลังยานพาหนะ  ที่ปราจิณบุรี


เมื่อตกลงจะส่งกองทัพเพิ่มเติมไปเมืองอุบลราชธานี  เลื่อนเป็นพระพิเรนทรเทพ  เจ้ากรมพระตำรวจใหญ่ขวา 
เลื่อนเป็นนายพลจัตวาทหารบก
คุมทัพออกไปเมืองอุบลราชธานี

ครั้งนั้นกองทัพต้องเดินไปในฤดูฝน  ความไข้เจ็บชุกชุม   พระยาอนุชิตฯ ระวังรักษารี้พลที่คุมไปพรักพร้อม 
มิให้เกิดภยันตราย   และรีบเร่งไปทันเวลากำหนด

พ.ศ. ๒๔๓๗  เลื่อนเป็นพระยามหามนตรี  เจ้ากรมพระตำรวจในขวา

[Wandee]

ระหว่าง ๒๔๓๗ - ๒๔๔๐     ได้เป็นรัฐมนตรีและองคมนตรี
ได้เลื่อนยศเป็นนายพลตรีทหารบก

ไปช่วยราชการเป็นอธิบดีกรมราชทัณฑ์


พ.ศ.​๒๔๔๓   เลื่อนเป็นพระยาอนุชิตชาญไชย
โปรดให้ไปปราบฮ่อก่อการจลาจลทางลำปาง


พ.ศ.​๒๔๔๙  ได้เป็นองคมนตรีในกรรมการศาลฎีกา

ได้เป็นพระตำรวจเอกและสมุหพระตำรวจ

รับเบี้ยบำนาญเมื่อ พ.ศ.​๒๔๕๘

[Wandee]

คุณหญิงเชย  มีพี่น้องรับราชการอยู่ฝ่ายหน้าและฝ่ายในหลายคน

เจ้าจอมลม้ายในรัชกาลที่ ๕   เป็นพี่

มหาอำมาตย์โท พระยาธรรมสาตรนารถประณัย  อธิบดีผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์เป็นพี่

ท่านสมรสกับพระยาอนุชิตชาญไชยในปี พ.ศ. ๒๔๑๙  เมื่อสามีเป็น นายสรพลเรืองเดช

มีบุตรธิดาสามคน

คุณหญิงสำลี  ยะมาภัย

นางสาวสำรวล

พระยาบุรีนวราษฎร์(ชวน)

[Wandee]

คุณหญิงถึงแก่กรรมเมื่อ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๑      พระยาอนุชิตฯ รักษาศพไว้ที่บ้านเรือน  
รอพระยาบุรีนวราษฎร์  ผู้อยู่ระหว่างการปฎิบัติราชการในต่างประเทศ

สองปีต่อมา  พระยาอนุชิตถึงแก่กรรมเมื่อ วันที่ ๖  พฤษภาคม  พ.ศ. ๒๔๖๓


ในปี ๒๔๖๕  พระยาบุรีนวราษฎร์  ได้ขอพระราชทานกลับมาจัดงานศพ  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าตามความประสงค์

[Wandee]

หนังสือโคลงภาพพระราชทาน   เกิดโดยกระแสพระราชดำริห์พระบาทสมเด็จ ฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 

ทรงเลือกสรรเรื่องในพระราชพงศาวดาร   ให้ช่างเขียนที่มีฝีมือเขียนรูปภาพ

โปรดให้กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจเมื่อยังไม่ได้รับกรม  ทรงคิดแบบทำกรอบกระจกสำหรับรูปภาพทั้งปวงนั้น   

มีโคลงบอกเรื่องราว  รูปขนาดใหญ่ โคลง ๖ บท    ขนาดกลางและเล็ก  จำนวน ๔ บท   
รวมจำนวนโคลง ๓๗๖​โคลง  รูป ๙๒ แผ่น

สร้างสำเร็จเมื่อปีกุน  ๒๔๓๐

นำไปประดับพระเมรุท้องสนามหลวงอวดมหาชนหลายครั้ง

[ritti018]

คุณwandee มาแต่ละครั้ง โดนใจผมเสียนี่กระไร ชอบมากๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆๆ

[เทาชมพู]

คุณหญิงเชย ธิดาพระยาอนุชิตชาญไชย (ผึ้ง สุวรรณทัต) และเป็นหลานปู่ของพระยาราชภักดี (ทองคำ สุวรรณทัต)

พระยาราชภักดีเป็นพี่ชายของเจ้าจอมมารดางิ้ว หรือหม่อมงิ้วในพระองค์เจ้าลักขณานุคุณ  ซึ่งเป็นเจ้าจอมมารดาของสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี
ท่านมีญาติอีกคนหนึ่งคือเจ้าจอมมารดาเขียน(อิเหนา) เจ้าจอมมารดาของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรวรรณ  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์