ราชสำนักไทย(สมัยก่อน)มีขันทีด้วยหรือเปล่า

[chatchawan]

ราชสำนักไทยสมัยก่อนมีพวกขันทีหรือเปล่าครับ  ถ้ามีขอประวัติของขันทีว่ามีมาในสมัยใดเป็นราชธานีด้วยนะครับ  ขอบคุณครับ

[han_bing]

เรียนสมาชิกเรือนไทย

          เนื่องจากไม่มีหนังสือติดตัวจึงไม่กล้าบอกว่ามีครั้งแรกในยุคใด แต่ว่าถ้าจำไม่ผิดในกฎหมาย - ไม่แน่ว่าตราสามดวงหรือเปล่า - ได้กล่าวถึงขันทีไว้ เรียกว่า "นักเทศขันที" ในหอเขียนวังสวนผักกาดก็มีรูปขันทีชาวแขก (ไม่กล้าตอบว่าอิหร่านหรืออินเีดีย) อยู่ และถ้าจำไม่ผิด ในบันทึกของชาวฝรั่งเศษที่เข้ามาสมัยพระนารายณ์ก็ได้กล่าวถึงขันทีในวัง

         

[siamese]

ข้าราชสำนักฝ่ายใน ในสมัยอยุธยามีความพิเศษ คือที่มีการนำ นักเทศขันที คือ บุรุษผู้ใดได้ทำลายองคชาติแล้ว เข้ามารับราชการในฝ่ายใน ด้วยปรากฏตำแหน่งอย่างเป็นทางการ ใน พระไอยการตำแหน่งนาพลเรือน ดังนี้
ออกพระศรีมะโนราชภักดีศรีปลัยวัล , หลวงราชาชานภักดิ , ปลัดจ่านุชิด , ปลัดพิพิท , ปลัดมระกฎขันที , หลวงศรีมโนราชภักดีศรีองคเทพรักษาองค์, หลวงเทพชำนาญภักดีเทพรักษาองครักษ ถือศักดินา คนละ 1,000

การที่มีขันทีในราชสำนักฝ่ายในสมัยอยุธยา เข้ามาราชการนั้น เป็นไปได้ว่าในการติดต่อกับบางประเทศซึ่งขันทีเป็นที่นิยมอาจได้รับขันทีเป็นเครื่องราชบรรณาการตามความนิยม แม้ว่าขันทีในราชสำนักฝ่ายในจะได้รับการยอมรับและมีตำแหน่งปรากฎอย่างเป็นทางการ แต่ในทางปฏิบัติแล้วพบว่า ขันทีที่เข้ามารับราชการในราชสำนักฝ่ายในมีจำนวนน้อย และบทบาทหน้าที่ของขันทีเท่าทีพบ ก็ไม่ใช่หน้าที่ ที่เฉพาะเจาะจงเป็นพิเศษ เพียงทำหน้าที่เกี่ยวกับการจัดส่งเครื่องโภชนาการของพระมหากษัตริย์ เชิญกระแสพระราชดำรัส จัดการตามพระบรมราชโองการและตามเสด็จฝ่ายใน แต่อย่างไรก็ตามการที่นำขันทีเข้ามารับราชการก็ไม่มีหลักฐานปรากฎยืนยันชัดเจนว่ามีทุกรัชกาลหรือไม่ อาจเป็นแค่พระราชนิยมของพระมหากษัตริย์บางพระองค์เท่านั้น

ดังภาพลายรดน้ำสมัยอยุธยามีภาพแขกน่าจะเป็นขันที

[เพ็ญชมพู]

ขอต่อด้วยเรื่อง ขันทีและนักเทษด้วยเสียพร้อมกัน

พวกเราเคยได้ยินคำว่า ขันที คุ้นหูโดยเฉพาะผู้ที่ชอบเรื่องจีน แต่คำนี้มิใช่คำจีนซึ่งเรียกขันทีว่า ไท้ก่ำ สังคมก่อนสมัยใหม่หลายสังคมทั้งในยุโรป แอฟริกา ตะวันออกกลาง และประเทศสุดบูรพาทิศ (จีน เกาหลี และเวียดนาม ยกเว้นญี่ปุ่น) ต่างใช้ขันทีในราชสำนักทั้งสิ้น เขาว่า หลักฐานเกี่ยวกับการตอนคนเป็นขันทีอยู่ที่เมืองลากาซในวัฒนธรรมสุเมเรียนย้อนหลังไปถึง ๒,๐๐๐ ปีก่อนคริสต์กาล ในภาษาอังกฤษคำว่า Eunuch ซึ่งมีรากศัพท์มาจากภาษากรีกโบราณ eune (bed) + ekhein (to keep) แปลว่า “เจ้าพนักงานกระลาบรรทม”

เมืองไทยในอดีตเคยมีขันทีหรือไม่ ยืนยันว่า เคยมีมาจนถึงสมัยสิ้นกรุงศรีอยุธยา เพราะในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์ ในขบวนแห่ฝ่ายใน (พระสนมกำนัล) มีขันทีชื่อราขารและสังขสุรินทรเป็นผู้กำกับขบวนด้วย  อาณาจักรเพื่อนบ้านเราสมัยโบราณก็ล้วนมีขันทีทั้งนั้นไม่ว่า อาระกัน (ยะไข่) พม่า อินเดีย และชวา แม้แต่มอญก็มีคำเรียกขันทีว่า กมฺนุย (อ่านว่า ก็อมนอย) แปลโดยศัพท์ว่า ขันทีที่ปราศจากความรู้สึกทางเพศ

ขันที มีที่มาทางนิรุกติประวัติอย่างไร ในภาษาสันสกฤต คำว่า ขณฺฑ แปลว่า ทำลาย ขณฺฑธารา แปลว่า มีด หรือ ดาบ ศาสตราจารย์ MacDonell ผู้แต่ง A Practical sanskrit Dictionary ให้ความหมายของ khandฺa ว่า “incomplete, deficient, break or cut in pieces, destroy, cause to cease” แปลว่า “ไม่สมบูรณ์, ขาดหายไป, ทำลายหรือตัดออกเป็นชิ้น” สันนิษฐานว่า ขันที เป็นการเขียนแบบไทยสะดวกสำหรับคำว่า ขณฺฑี ในภาษาสันสกฤต

ขันทีในพม่าและอาระกันทำหน้าที่ดูแลรับใช้ฝ่ายในและจำทูล (ถือนำไป) พระราชสาสน์ ในกรณีของไทย ขุนนางกะเทยมีตำแหน่งเป็นสองฝ่าย ฝ่ายหนึ่งเรียกว่า นักเทษ (นักเทศ) รับราชการฝ่ายขวา ขันทีรับราชการฝ่ายซ้าย ในทำเนียบพระไอยการลักษณะนาพลเรือน กฎมณเทียรบาล และในเอกสารอื่น มีข้อมูลกระเส็นกระสายเรื่องนักเทษขันที กฎมณเทียรบาล มีความกล่าวว่า

[๑] ถ้าเสดจ์ขนานหน้าวังตำรวจในลง ถ้าเสดจ์ในสระแก้วหฤๅไทยราชภักดีลง ถ้าเสดจ์หนไนมกอกน้ำออกมา ขุนสนมแลกันยุบาดราชเสวก แลมหาดเลกนักเทษลง ถ้าเสดจ์หนเรือแลประเทียบฝ่ายในลงก็ดี แต่นักเทษขันทีแลทนายเรือลง  (อักขรวิธีต้นฉบับ)

ข้อความใน [๑] กำหนดหน้าที่นักเทษขันทีอยู่ในกลุ่มผู้อารักขาความปลอดภัยและรับใช้เจ้านายฝ่ายในขณะเมื่อพระเจ้าอยู่หัวเสด็จหนเรือ (ทางน้ำ)

[๒] อนึ่ง พระราชกุมารพระราชบุตรี นักเทษขันทีจ่าในเรือนค่อมเตี้ย ออกไปนอกขนอนนอกด่านผิดอายการ (อักขรวิธีต้นฉบับ)

บทบัญญัติในวังหลวง ถือว่านักเทษขันทีเป็นข้าราชการฝ่ายใน จะออกไปเขตนอกเมือง (พ้นขนอนและด่าน) ไม่ได้ เหตุผลคือ การติดต่อระหว่างคนรับใช้ในวังกับบุคคลภายนอกอาจเป็นภัยต่อองค์พระมหากษัตริย์

[๓] ฝ่ายเฉนียงนอก พระศรีมโนราช แลพระศรีอไภย ขุนราซาข่าน ขุนมโน บหลัดทัง ๔ นักเทษแลขันที หมื่นศรีเสารักษหมื่นสรรเพช  นายจ่านายกำนัลมหาดเลกเตี้ยค่อม (อักขรวิธีต้นฉบับ)

ความในข้อ [๓] ระบุถึงกลุ่มข้าทูลละอองฝ่ายใน (ฝ่ายเฉลียงด้านนอก) ซึ่งประกอบไปด้วยนักเทษขันที หัวหน้ามหาดเล็กหลวง และข้ารับใช้ในวัง

ในที่นี้ได้มีการระบุชื่อข้าราชการฝ่ายนักเทษขันทีคือ (๑) พระศรีมโนราช หรือ ออกพระศรีมโนราชภักดีศรีปลัยวัลย์ เจ้ากรมขันที ศักดินา ๑๐๐๐, (๒) พระศรีอไภย หรือ ออกพระศรี

 

[เพ็ญชมพู]

มีปัญหาในการบันทึกข้อข้ามไปข้อ [๖] เลยดีกว่า

[๖] งานเลี้ยงดอกไม้วงมงคล สมเดจ์พระอรรคมเหษีเจ้าแต่งกระแจะแป้งดอกไม้ พระภรรยาเจ้าแต่งหมาก พระราชกุมารพระราชนัดดาแม่หยัวเจ้าเมืองแต่หมาก ลูกขุนสนองพระโอษฐแต่งสำรับ พระราชกุมาร พิเศศแต่งสำรับนา ๑๐๐๐๐ นา ๕๐๐๐ ท้าวอินทกัลยาแต่งสำรับลูกขุน ท้าวยศมลเฑียรแต่งเข้าแผง พลเสนาแต่งเล่าสุรินสุราแต่ง ครั้นรุ่งแล้ว ๒ นาลิกา แลเสดจ์สรงธรงพระสุคนธ ๓ นาลิกา ธรงพระภูษาเสดจ์หอพระ พระราชกุมารพระราชนัดดาฝ่ายนอกฝ่ายใน ถวายบังคมในหอพระ พระราชกุมารพระราชบุตรีสมเดจ์พระภรรยาทัง ๔ ทูลพระบาท ๔ นาลิกา เสดจ์มังคลาภิเศกนักเทศตีกรับ (อักขรวิธีต้นฉบับ)

ความที่ยกมาข้างบนนี้แสดงให้เห็นว่า บทบาทของนักเทษและขันทีในราชสำนักไทยมีอยุ่จำกัดในฐานะผู้รับใช้ฝ่ายในและในการพิธีหลวงเท่านั้น ชื่อเรียกนักเทษขันที ยังบอกเป็นนัยว่า เป็นกลุ่มคนที่มาจากภายนอกโดยเฉพาะจากอินเดียมากกว่าทางจีน ทั้งนี้อาจขัดกับความรับรู้ของคนไทยสมัยใหม่ที่ทราบเรื่องราวขันทีผ่านเรื่องจีนซึ่งมาในรูปของสื่อต่างๆ ทั้งภาพยนตร์ และวรรณกรรม

อ่านรายละเอียดเรื่องนี้อีกทีที่

ภาษาอัชฌาไศรย ภาคชายคาภาษาไทย เรื่อง กะเทย / บัณเฑาะก์ / ขันที / นักเทษ  โดย อาจารย์วินัย พงศ์ศรีเพียร
http://gotoknow.org/blog/thaikm/151017

[han_bing]

คำว่าขันทีในภาษาจีนเขียนว่า "太监" 【Tai jian】ออกเสียงเป็นภาษาจีนกลางว่า "ไท่เจียน" ถ้าออกเสียงเป็นภาษาแต้จิ๋ว จะออกว่า "ไท่กำ" หรือ "ไท่ก่ำ" ถ้าเป็นภาษากวางตุ้งหรือภาษาฮกเกี้ยนก็ิิิออกเสียงคล้ายๆกับภาษาแต้จิ๋ว

สามารถสืบค้นได้จากhttp://cn.voicedic.com/

สงสัยจริงคำว่า "ขันที" มาจากที่ใด

[เพ็ญชมพู]

สงสัยจริงคำว่า "ขันที" มาจากที่ใด

ขันที มีที่มาทางนิรุกติประวัติอย่างไร ในภาษาสันสกฤต คำว่า ขณฺฑ แปลว่า ทำลาย ขณฺฑธารา แปลว่า มีด หรือ ดาบ ศาสตราจารย์ MacDonell ผู้แต่ง A Practical sanskrit Dictionary ให้ความหมายของ khandฺa ว่า “incomplete, deficient, break or cut in pieces, destroy, cause to cease” แปลว่า “ไม่สมบูรณ์, ขาดหายไป, ทำลายหรือตัดออกเป็นชิ้น” สันนิษฐานว่า ขันที เป็นการเขียนแบบไทยสะดวกสำหรับคำว่า ขณฺฑี ในภาษาสันสกฤต

 

[werachaisubhong]

น่าจะมีนะครับ
เมืองไทยในอดีตเคยมีขันทีหรือไม่ ยืนยันว่า เคยมีมาจนถึงสมัยสิ้นกรุงศรีอยุธยา เพราะในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์ ในขบวนแห่ฝ่ายใน (พระสนมกำนัล) มีขันทีชื่อราขารและสังขสุรินทรเป็นผู้กำกับขบวนด้วย

[เทาชมพู]

ขันทีมีแน่ ค่ะ

[Naris]

ถ้าเดินหน้ามาอีกหน่อย ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นหละครับ จะยังมีขันทีในราชสำนักอยู่หรือไม่ครับ
มีการบันทึกไว้หรือไม่ครับ ขอบพระคุณครับ

[SILA]

            ขันที(ม) ในจอแก้ว          ยืนเข้าแถวมือประสาน

[SILA]

นึกถึงภาพวันวาน                     เคยผ่านตาในหน้าคอมฯ
   
สถานที่ Oriental Institute,Chicago จัดแสดง     
 
                  แผ่นหินสลักภาพในราชสำนัก Assyria ช่วง 8th - 7th ศตวรรษ BCE เป็นรูปขันทีจากเมือง
Khorsabad อดีตราชธานีสมัยคิง Sargon II ยืนเรียงแถวอยู่เบื้องหลังบุคคลสำคัญซึ่งอาจจะเป็นมกุฎราชกุมาร
                  บรรดาขันทีเหน็บกริชไว้ที่เอวซ้าย,ยืนประสานมือทั้งสองข้างในท่วงท่าสำรวมนอบน้อมและเพื่อเป็น
การแสดงว่ามือไม่ได้จับอาวุธ

[เทาชมพู]

ถ้าเดินหน้ามาอีกหน่อย ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นหละครับ จะยังมีขันทีในราชสำนักอยู่หรือไม่ครับ
มีการบันทึกไว้หรือไม่ครับ ขอบพระคุณครับ

ไม่น่าจะมีนะคะ  ไม่เคยอ่านพบหลักฐานถึงขันทีในรัชกาลที่ ๑ 
ต้องถามท่านอื่นๆด้วย  ใครอ่านเจอบ้างคะ