รบกวนสอบถามเรื่องที่ตั้งของวังและบ้านข้าราชการในอดีตครับ

[samun007]

ขอเรียนถามท่านผู้รู้ว่า

๑..ในบริเวณเขตป้อมปราบศัตรูพ่ายในปัจจุบัน เมื่อย้อนกลับไปในอดีตมีวังของเจ้านายพระองค์ใดตั้งอยู่ในเขตนี้บ้างครับ รวมไปถึงบ้านของข้าราชการด้วยนะครับ
(ช่วงเวลาตั้งแต่สมัย ร.๕ - ร.๗ โดยประมาณ)

๒.. อำเภบอนางเลิ้งแต่เดิมนั้น ก่อนที่จะยุบรวมเข้าเป็นเขตป้อมปราบศัตรูพ่ายในปัจจุบัน แต่เดิมอำเภอนางเลิ้งกินบริเวณแถวไหนบ้างครับ ถ้าท่านใดจะเมตตาแนบแผนที่ประกอบมาด้วยก็จะเป็นพระคุณอย่างสูงครับ


                                                                                                                                ขอบพระคุณครับ

[werachaisubhong]

วังวรดิศ ของ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ

วังวรดิศ เป็นวังที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ตั้งอยู่บนถนนหลานหลวง และถนนดำรงค์รักษ์ ใกล้ตลาดสะพานขาว ปัจจุบันใช้จัดแสดงเป็น พิพิธภัณฑ์และหอสมุด สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
วังวรดิศ สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2454 บนที่ดินของเจ้าจอมมารดาชุ่ม พระมารดาของกรมพระยาดำรงราชานุภาพ โดยสร้างจากพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นค่าก่อสร้างทั้งหมดรวม 50,000 บาท ออกแบบโดย Karl Doehring นายช่างชาวเยอรมัน สร้างขึ้นสมัยปลายรัชกาลที่ 5 และมาแล้วเสร็จในสมัยรัชกาลที่ 6

ลักษณะสถาปัตยกรรมแบบตะวันตก เป็นอาคารสูง 2 ชั้น รูปตัวแอล หลังคาทรงจั่วหักมุมตอนปลาย มีความชันมากจนใต้หลังคาสามารถใช้เป็นห้องเก็บของได้ มุงด้วยกระเบื้องดินเผาไม่เคลือบสี หลังคาด้านหน้าและด้านข้างมีหน้าต่างเล็กบนลาดหลังคาเพื่อระบายอากาศแบบยุโรป ภายในเป็นพื้นไม้

ลักษณะการตกแต่ง มีลายปูนปั้นที่ผนังตอนบนใกล้หลังคา ขอบอาคารชั้นบนมุขหน้าทางทิศตะวันออก มีเสาอิงรูปครึ่งวงกลม 2 เสา คู่กันเป็นปูนปั้นคล้ายกลีบบัวเรียงกันเป็นชั้นๆ ชั้นล่างเน้นขอบของอาคารโดยรอบด้วยลายปูนปั้นพระทวารและพระแกล มีรูปร่างต่างๆ กัน

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ สิ้นพระชนม์ที่วังนี้ เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2486 ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง ปัจจุบันวังนี้ได้รับการอนุรักษ์โดย พลตรี หม่อมราชวงศ์สังขดิศ ดิศกุล ได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์ดีเด่น จากสมาคมสถาปนิกสยาม เมื่อ พ.ศ. 2527 และได้รับการเสนอโดยองค์การยูเนสโก ประจำภาคพื้นเอเซียแปซิฟิก ให้ร่วมอนุรักษ์เป็น อาคารประวัติศาสตร์โลก

[werachaisubhong]

วังมหานาค
สร้างในสมัย : รัชกาลที่ 5 ที่ริมคลองมหานาค ฝั่งเดียวกันกับตลาดโบ๊เบ๊ตรงสะพานกษัตริย์ศึกนั้น มีหมู่ตึกหลังใหญ่อันเป็นที่ตั้งของ กรมพัฒนา และส่งเสริมพลังงาน ในสังกัดของกระทรวงวิทยาศาสตร์ และสิ่งแวดล้อม ที่ดูคล้ายกับเป็นที่ทำการขององค์กรรัฐธรรมดาๆ แต่หากบุคคลภายนอกผู้ใดก็ตามที่ได้เข้าไปเยือนหมู่ตึกภายในแล้ว เชื่อว่าผู้ที่แวะไปเยือนอาจจะตกตะลึงกับอาคารหลังใหญ่ที่กินเนื้อที่กว้างขวางภายในที่ดูชำรุดทรุดโทรมเป็นอันมากนั้นได้ และอาคารหลังใหญ่ที่ว่า ก็คือ อาคารเดิมของวังที่ประทับของพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนั่นเอง วังที่แลดูทรุดโทรมอยู่ริมคลองมหานาคนั้น เมื่อราวร้อยปีก่อน เคยเป็นวังที่ประทับของสมเด็จ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิรประวัติวรเดช กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช (ต้นตระกูล จิรประวัติ) พระโอรสองค์ที่ 17 ในเจ้าจอมมารดาทับทิม วังนี้ในหลวงรัชกาลที่ 5 ทรงโปรดฯ ให้สร้างพระราชทานแก่สมเด็จฯ พระองค์เจ้าจิรประวัติวรเดช เพื่อใช้เป็นที่ประทับ หลังจากที่ทรงเสด็จกลับจากการศึกษาวิชาการทหารที่ประเทศ เดนมาร์ก ในปี พ.ศ.2440

[ลุงไก่]

เขตพระนคร เดิมมีฐานะเป็น อำเภอชนะสงคราม ขึ้นกับกรมนครบาล มีที่ว่าการอำเภอตั้งอยู่ที่ถนนจักรพงษ์ ติดกับวัดชนะสงครามด้านเหนือ

ในวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2458 ได้มีประกาศยกเลิกอำเภอชั้นในแต่เดิมและตั้งอำเภอชั้นในขึ้นใหม่ 25 อำเภอ ได้แก่ อำเภอพระราชวัง อำเภอชนะสงคราม อำเภอสำราญราษฎร์ อำเภอพาหุรัด อำเภอจักรวรรดิ อำเภอสัมพันธวงศ์ อำเภอสามแยก อำเภอป้อมปราบศัตรูพ่าย อำเภอสามยอด อำเภอนางเลิ้ง อำเภอบางขุนพรหม อำเภอสามเสน อำเภอดุสิต อำเภอพญาไท อำเภอประแจจีน อำเภอประทุมวัน อำเภอบางรัก อำเภอสาธร อำเภอบ้านทะวาย อำเภอบางพลัด อำเภออมรินทร์ อำเภอหงสาราม อำเภอราชคฤห์ อำเภอบุปผาราม และอำเภอบุคคโล

ต่อมาในวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2471 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีการรวมพื้นที่อำเภอพาหุรัด อำเภอสำราญราษฎร์ อำเภอพระราชวัง และอำเภอชนะสงครามเป็นอำเภอเดียวกัน เรียกว่า อำเภอพระนคร ตามประกาศยุบรวมอำเภอและกิ่งอำเภอในจังหวัดพระนครและธนบุรี (ภายหลังได้ยุบอำเภอสามยอดและอำเภอบางขุนพรหมเข้ามารวมด้วย) และในปี พ.ศ. 2515 ได้มีประกาศคณะปฏิวัติจัดระเบียบการปกครองในเขตนครหลวงใหม่ อำเภอพระนครจึงได้รับการเปลี่ยนแปลงฐานะเป็น เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

บทความโดยคุรสุภาพ มากมงคล

แล้วเกี่ยวข้องกับอำเภอนางเลิ้งอย่างไร ... คิดว่าเขตพื้นที่อำเภอนางเลิ้งก้คือพื้นที่ตำบลนางเลิ้งในปัจุบันนี้แหละครับ

[siamese]

แนบแผนที่สมัยรัชกาลที่ ๕ แล้วนำมาเทียบกับพื้นที่เขตการปกครองพื้นที่ของเขตป้อมปราบศัตรูพ่ายในปัจจุบันให้ชม ด้านทิศเหนือจรดถนนราชดำเนินกลาง ด้านตะวันออกจรดแนวคลองผดุงกรุงเกษม  ด้านตะวันตกจรดคลองโอ่งอ่าง ด้านทิศใต้จรดถนนเจริญกรุงฝั่งทิศเหนือ ซึ่งได้ตีเส้นสีเหลืองล้อมกรอบไว้ให้ชม

จะเห็นว่าพื้นที่ในสมัยก่อนนั้นเป็นพื้นที่ที่ยังคงเป็นป่า และนาข้าวอยู่มาก คลองผดุงกรุงเกษมได้ขุดในสมัยรัชกาลที่ ๔ เพื่อเปิดพื้นที่ให้คนเข้าทำนา และขยายเมืองออกไปอีก ๑ ระดับพร้อมกับสร้างป้อมดักไว้เป็นระยะๆ ป้องกันข้าศึก

เท่าที่ทราบมีวัง
๑. วังหลานหลวง
๒. วังวรดิศ
๓. วังพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ ซึ่งใหญ่ที่สุดอยู่ด้านตะวันออก ใกล้กับป้อมป้องปัจจามิตร
๔. วังกรมหมื่นพระกำแพงเพชร
๕. วังกรมหมื่นนครไชยศรีฯ

และบริเวณช่วงวงเวียน 22 กรกฏาคม เป็นที่ตั้งของ "โรงสีพระพิพิธสาลี"

[samun007]

ขอบพระคุณทุก ๆ ท่านนะครับ

ขอรบกวนถามคุณ siamese ต่อนะครับ อ้างอิงจากข้อความเดิม

๓. วังพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ ซึ่งใหญ่ที่สุดอยู่ด้านตะวันออก ใกล้กับป้อมป้องปัจจามิตร

ผมไม่แน่ใจว่าจะหมายถึงป้อม "ปราบศัตรูพ่าย" ซึ่งตั้งอยู่แถว ๆ วัดโสมนัส หรือไม่ครับ เพราะเท่าที่จำได้ ป้อมป้องปัจจามิตร จะอยู่ตรงคลองสานที่เพิ่งบูรณะไปครับ

อีกประการหนึ่งคือ ผมเข้าไปดูในประวัติของโรงเรียนสายปัญญา ทำให้ทราบว่าทางโรงเรียนได้รับพระราชทานที่ดินซึ่งเคยเป็นวังเก่าของพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์มาก่อน จึงทำให้ไม่แน่ใจว่า วังท่านอยู่ที่ไหนกันแน่น่ะครับ ขอรบกวนอีกสักรอบนะครับ

[siamese]

ก็ตามแผนที่กล่าวไว้ว่า ชื่อป้อมป้องปัจจามิตร ครับผม อยู่ใต้วัดเทพศิรินทร์ลงมา

[siamese]

สงสัยแผนที่จะระบุป้อมผิด อ้างถึงสถานและสิ่งก่อสร้างในสมัยรัชกาลที่ ๔ เรื่องป้อมปราการ บริเวณคลองผดุงกรุงเกษม ดังนี้

"...ต่อมาโปรดให้สร้างป้อมตามแนวคลองเปนระยะห่างกันประมาณ ๑๒ เส้น รวม ๘ ป้อม คือ
๑ ป้อมป้องปัจจามิตร อยู่ฝั่งตวันตกที่ปากคลองสาร
๒ ป้อมปิดปัจนึก อยู่ที่ปากคลองผดุง ฯ ข้างใต้
๓ ป้อมฮึกเหี้ยมหาญ
๔ ป้อมผลาญไพรีราบ อยู่ตรงตลาดหัวลำโพง
๕ ป้อมปราบสัตรูพ่าย อยู่ที่ริมวัดพลับพลาไชย
๖ ป้อมทำลายแรงปรปักษ์ อยู่ตรงมุมถนนหลานหลวง
๗ ป้อมหักกำลังดัษกร อยู่ตรงถนนราชดำเนิน
๘ ป้อมพระนครรักษา อยู่ริมวัดนรนารถ ๑ วัดแก้วแจ่มฟ้า..."

[samun007]

ขอบพระคุณ คุณ siamese มาก ๆ ครับ ขอรบกวนถามต่ออีกสักคำถามนะครับ ท่านใดตอบได้ ผมขอรบกวนช่วยตอบด้วยนะครับ

๑.. วังของพระโอรสใน เสด็จฯ กรมพระจักรพรรดิพงษ์ ที่อยู่บริเวณหลานหลวง มีชื่อเรียกบ้างไหมครับ เพราะที่ผมค้นมาทราบคร่าว ๆ เขาเรียกว่า "วังหลานหลวง" ไม่แน่ใจว่าจะถูกต้องหรือไม่อย่างไร

๒.. วังของพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ มีนามเรียกอย่างอื่นไหมครับ

๓.. ทายาทของพระบรมวงศ์ใน เสด็จฯ กรมพระจักรพรรดิพงษ์ ที่พำนักอยู่ ณ วังหลานหลวง มีท่านใดบ้าง เนื่องจากผมค้นหาจาก internet แล้วพบแต่พระนามแค่ ๖ พระองค์แต่ไม่ทราบทายาทในลำดับต่อมาครับ , ข้อนี้รวมไปถึง ลำดับทายาทของพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ด้วยครับ

๔.. กระผมขอรบกวนคุณ siamese อีกสักครับ เนื่องจากผมต้องการภาพแผนที่เขตป้อมปราบในขนาดที่อ่านได้ชัดเจน เนื่องจากต้องนำไปทำหนังสืออ้างอิง ดังนั้นกระผมขอรบกวนคุณ siamese อีกครั้ง ช่วยส่ง file รูปภาพนี้มาทาง e-mail : lordsri88@hotmail.com ด้วยนะครับ

                                                                                                                                                                  ขอบพระคุณครับ

[siamese]

บริเวณย่านหลานหลวง เดิมเป็นสนามเลี้ยงควายหลวง เป็นที่ดินเก่าแก่มาตั้งแต่ครั้งรัชกาลที่ ๑ เมื่อรัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าให้ขุดคลองผดุงกรุงเกษม บริเวณนี้เลยถูกผนวกเข้ามาอยู่ในเมือง และเรียกว่า "ตำบลคอกกระบือ" และมีถนนเดินทางไปมา ซึ่งก็ยังเรียกว่าถนนสนามกระบือ

สมัยรัชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๔๗ พระราชทานที่ดินตำบลสนามกระบือ พระราชทานแด่พระนัดดา ๖ พระองค์ ซึ่งเป็นพระโอสรในสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์ โดยวังของพระเจ้าหลานเธอทั้ง ๖ สร้างหันหน้าวังออกคนละด้าน ด้านละ ๓ วัง หลังวังติดกันเป็นคู่ ๆ
วังกรมหมื่นอนุพงศ์จักรพรรดิ คู่กับ วังกรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์
วังหม่อมเจ้าดนัยวรนุช คู่กับ วังหม่อมเจ้าดรุณวัยวัฒน
วังหม่อมเจ้าปิยบุตร คู่กับ วังหม่อมเจ้าทศสิริวงศ์

และน่าจถูกรื้อไปเมื่อหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ และตามภาพแนบมาซ้ายภาพ เหลือแต่กำแพงวัง

[samun007]

ขอบพระคุณครับ

เรื่องวังหลานหลวง เท่าที่ไปอ่านในหนังสือครบรอบ ๑๕๐ ปี ของ เสด็จฯ กรมพระจักรพรรดิพงษ์ สรุปได้ว่า ทางราชสกุลจักรพันธ์ ได้ทำการขายพื้นที่วังหลานหลวงทั้งหมดครับ เนื่องจากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำในช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ ประกอบกับ ก่อนหน้านั้นพระบรมวงศ์ต่าง ๆ ในราชสกุลจักรพันธ์ ไม่สามารถจะหารายได้เพียงพอที่จะดูแลวัง เนื่องมาจากความเกี่ยวเนื่องในหตุการณ์กบฎ ๒๔๗๕ นั่นเองครับ ทำให้ไม่มีใคร หรือหน่วยงานไหนรับผู้ที่เป็นเชื้อพระวงศ์เข้าทำงาน แม้แต่ไปสมัครเป็นพลทหาร เขาก็ไม่รับครับ