พรรณไม้จุฬาฯ ในอดีต

[siamese]

เมื่อประมาณปีพุทธศักราช ๒๕๐๐ มีคณะต่าง ๆ เกิดขึ้นมากมาย จึงต้องโค่นต้นจามจุรีเพื่อสร้าง ตึกใหม่ ต้นจามจุรีจึงลดน้อยลงอย่างน่าใจหาย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจึงรับสั่งว่าต้นจามจุรีมีความผูกพันกับคนแถวนี้มาก หากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยไม่ปลูกจะเสด็จพระราชดำเนินมาปลูกต้นจามจุรีเอง

เด็กนักเรียนอัสสัมชัญ รู้จักต้นจามจุรี มานานแล้วครับ โรงเรียก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๘ มีต้นจามจุรีต้นแรกของประเทศไทยปลูกไว้ ตามหนังสืออุโฆษสารของโรงเรียนครับ

ต้นจามจุรีต้นแรกนี้ยังอยู่หรือเปล่าครับ

ถูกโค่นทิ้งไปกว่า ๔๐ ปีแล้วครับ

[เพ็ญชมพู]

ประวัติของต้นจามจุรีที่นำเข้าในประเทศไทย มีอยู่หลายเวอร์ชั่น

เวอร์ชั่นของคุณไซอามีส อยู่ในเรื่องเล่าของ คุณวิกกี้

ต้นจามจุรีต้นแรกในประเทศไทยปลูกอยู่ภายในโรงเรียนอัสสัมชัญ โดยบาทหลวงรอมิเอล ซึ่งเป็นนักบวชที่อยู่ในวัดอัสสัมชัญ เป็นผู้นำพันธุ์มาจากเมืองไซง่อน ประเทศเวียดนาม ต่อมาภายหลังก็เป็นที่แพร่หลายและนิยมนำมาปลูกเป็นต้นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่เพื่อให้ร่มเงา

เวอร์ชั่นที่สอง อยู่ใน เว็บคลังปัญญา

จามจุรี เป็นพันธุ์ไม้ที่รู้จักกันทั่วไป อาจพบเห็นได้ตามริมถนน วัด หรือสถานที่ราชการต่าง ๆ เข้าใจว่ามิสเตอร์ เอช เสลด (Mr. H. Slade.) อธิบดีกรมป่าไม้คนแรกได้นำพันธุ์จากประเทศพม่ามาปลูกเป็นครั้งแรกที่ทำการป่าไม้เขตเชียงใหม่ ประมาณปี พ.ศ. ๒๔๔๓ ต่อมาจึงได้นำไปปลูกตามถนนกรุงเทพฯ และจังหวัดอื่น ๆ อย่างแพร่หลายเนื่องจากเป็นไม้โตเร็วเรือนยอดแผ่กว้างให้ร่มเงาเป็นอย่างดี

เวอร์ชั่นที่สาม มาจากหนังสือ เรื่องปกิณณกะในรัชกาลที่ ๕ โดย นายแพทย์นวรัต ไกรฤกษ์ ในเรื่อง "เสด็จประพาสชะวา"

เจ้าคุณพ่อเล่าให้ฟังว่าท่านประสบโชคดี ได้ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประพาสชะวา ๒ ครั้ง คือเมื่อ ร.ศ. ๑๑๕ (พ.ศ. ๒๔๓๙) ขณะที่ท่านมีบรรดาศักดิ์เป็นนายสุจินดา หุ้มแพร และเมื่อ ร.ศ. ๑๒๐ (พ.ศ. ๒๔๔๔) ขณะที่ท่านเป็นเจ้าหมื่นสรรพเพ็ธภักดี

ท่านได้เล่าถึงการเสด็จชะวา ร.ศ. ๑๑๕ ว่า........

จากการเสด็จประพาสชะวาครั้งนี้ ได้มีสิ่งที่งอกงามได้เร็จตามเข้ามายังกรุงเทพพระมหานครด้วย คือ

๑. ต้นไม้ชนิดหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงนำเมล็ดเข้ามาเพาะ ปรากฏว่าขึ้นงอกงามเร็ว มีกิ่งก้านแตกสาขาออกไปมาก จึงพระราชทานชื่อให้ใหม่ว่า "ต้นก้ามปู" ขณะนี้มีอยู่ทั่วประเทศ ใช้เป็นประโยชน์ นอกจากให้ความร่มเย็นแล้ว ยังเป็นที่สำหรับปล่อยตัวครั่งเป็นอย่างดี

(มีอีก ๓ อย่างที่นำเข้ามาพร้อมกับต้นก้ามปูคือ ผักตบชวา, ปาล์มขวด และกวางดาว)

ถ้าจามจุรีต้นแรกของคุณไซอามีสปลูกก่อน พ.ศ. ๒๔๓๙ จริง ก็น่าจะเป็นต้นแรกจริง

 

[เพ็ญชมพู]

ถามอาจารย์ทวีว่า เรื่องนี้จริงหรือไม่

ต่อมาคุณหลวงสมานวนกิจพบว่าเป็นไม้ใหม่ยังไม่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์เลยให้ชื่อ Enterolobium saman

เห็น คุณวิกกี้ บอกว่า

The original name, saman - known in many languages and used for the specific name - derives from zamang, meaning "Mimosoideae tree" in some Cariban languages of northern Venezuela.

 

[bthawees]

ถามอาจารย์ทวีว่า เรื่องนี้จริงหรือไม่

ต่อมาคุณหลวงสมานวนกิจพบว่าเป็นไม้ใหม่ยังไม่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์เลยให้ชื่อ Enterolobium saman

จามจุรีเป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองของประเทศที่อยู่ทางตอนเหนือของอเมริกาใต้ จากโคลัมเบีย ลงมาถึงบราซิล และมีการตั้งชื่อวิทยาศาสตร์เอาไว้ตั้งแต่ปี 1800s แต่ชื่อวิทยาศาสตร์ที่ยอมรับกันในปัจจุบันคือ Samanea saman (Jacq.) Merr. ดังนั้นที่กล่าวว่าคุณหลวงสมานวนกิจพบว่าเป็นไม้ใหม่ยังไม่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์เลยให้ชื่อ Enterolobium saman จึงน่าจะคลาดเคลื่อน ที่ถูกน่าจะเป็น "เป็นไม้ใหม่ที่เข้ามาในประเทศไทย และหาชื่อวิทยาศาสตร์ได้เป็น Enterolobium saman

[V_Mee]

มีพันธุ์ไม้อีกชนิดที่ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๕ ทรงนำเข้ามาปลูกคือ มะฮอกกานี  ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ  ไกรฤกษ์) เป็นผู้เพาะขยายต้นพันธุ์  เมื่อล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖ พระราชทานที่ดินสวนกระจังเป็นสถานที่ก่อสร้างโรงเรียนมหาดเล็กหลวง  เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรีได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตต้นมะฮอกกานีจากพระยาบุรุษรัตนฯ มาปลูกที่สองข้างถนนหน้าโรงเรียนตลอดแนวคลองเปรมประชากร  เพื่อให้เข้าคู่กับต้นมะขามที่ปลูกอยู่ริมถนนพระรามที่ ๕  แต่ไม่พบหลักฐานว่า เมื่อพระราชทานที่ดินตำบลปทุมวันให้โรงเรียนข้าราชการพลเรือนฯ นั้น  เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรีได้ขอพระราชทานต้นมะฮอกกานีไปปลูกหรือไม่?

[bthawees]

ประวัติของต้นจามจุรีที่นำเข้าในประเทศไทย มีอยู่หลายเวอร์ชั่น

เวอร์ชั่นที่สาม มาจากหนังสือ เรื่องปกิณณกะในรัชกาลที่ ๕ โดย นายแพทย์นวรัต ไกรฤกษ์ ในเรื่อง "เสด็จประพาสชะวา"

เจ้าคุณพ่อเล่าให้ฟังว่าท่านประสบโชคดี ได้ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประพาสชะวา ๒ ครั้ง คือเมื่อ ร.ศ. ๑๑๕ (พ.ศ. ๒๔๓๙) ขณะที่ท่านมีบรรดาศักดิ์เป็นนายสุจินดา หุ้มแพร และเมื่อ ร.ศ. ๑๒๐ (พ.ศ. ๒๔๔๔) ขณะที่ท่านเป็นเจ้าหมื่นสรรพเพ็ธภักดี

ท่านได้เล่าถึงการเสด็จชะวา ร.ศ. ๑๑๕ ว่า........

จากการเสด็จประพาสชะวาครั้งนี้ ได้มีสิ่งที่งอกงามได้เร็จตามเข้ามายังกรุงเทพพระมหานครด้วย คือ

๑. ต้นไม้ชนิดหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงนำเมล็ดเข้ามาเพาะ ปรากฏว่าขึ้นงอกงามเร็ว มีกิ่งก้านแตกสาขาออกไปมาก จึงพระราชทานชื่อให้ใหม่ว่า "ต้นก้ามปู" ขณะนี้มีอยู่ทั่วประเทศ ใช้เป็นประโยชน์ นอกจากให้ความร่มเย็นแล้ว ยังเป็นที่สำหรับปล่อยตัวครั่งเป็นอย่างดี

มีข้อมูลที่เป็นพระราชหัตถเลขาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน ร.ศ. 128 ที่ทรงเรียก จามจุรี ในสมัยนั้นว่า "ต้นกุ้งก้ามกราม" และทรงสั่งให้ปลูกริมถนนพญาไท ในปี 2452 (วารสารจามจุรี ปีที่ 12 ฉบับที่ 1 มกราคม-เมษายน 2553 หน้า 46-51 โดย บัณฑิต จุลาศัย และรัชดา โชติพานิช)

[siamese]

ประวัติของต้นจามจุรีที่นำเข้าในประเทศไทย มีอยู่หลายเวอร์ชั่น

เวอร์ชั่นของคุณไซอามีส อยู่ในเรื่องเล่าของ คุณวิกกี้

ต้นจามจุรีต้นแรกในประเทศไทยปลูกอยู่ภายในโรงเรียนอัสสัมชัญ โดยบาทหลวงรอมิเอล ซึ่งเป็นนักบวชที่อยู่ในวัดอัสสัมชัญ เป็นผู้นำพันธุ์มาจากเมืองไซง่อน ประเทศเวียดนาม ต่อมาภายหลังก็เป็นที่แพร่หลายและนิยมนำมาปลูกเป็นต้นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่เพื่อให้ร่มเงา

สำหรับภาพนี้ผมนำมาจากหนังสือ ๑๐๐ โรงเรียนอัสสัมชัญ พิมพ์ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๘ ระบุว่าเป็นต้นจามจุรีต้นแรกในประเทศไทย (ซึ่งแก่กว่าวิกกี้ หลายปี   )
จากตึกเรียนด้านหลังนั้นได้ถูกวางศิลาฤกษ์ โดยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมงกุฎราชกุมาร เมื่อวันที่ ๑๕ สิงหาคม ๒๔๓๐ ดังนั้นการปลูกต้นจามจุรี ก็คงปลูกหลังจากนี้ไม่นาน

[เพ็ญชมพู]

มีพันธุ์ไม้อีกชนิดที่ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๕ ทรงนำเข้ามาปลูกคือ มะฮอกกานี  ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ  ไกรฤกษ์) เป็นผู้เพาะขยายต้นพันธุ์  

มะฮอกกานีคงได้มาจากเมื่อคราวเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่สอง ร.ศ. ๑๒๖ เป็นมะฮอกกานีพันธุ์ใบใหญ่ Swietenia mocrophylla King ซึ่งเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เนื้อแข็งมีกลิ่นหอม ผู้รับสนองพระบรมราชโองการจัดหาเมล็ดพันธุ์มะฮอกกานีใบใหญ่ และนำมาพร้อมกับพระองค์คราวเสด็จกลับจากการเสด็จประพาสยุโรป คือพระสารสาสน์พลขันธ์ (ยี อี เยรินี) ดังปรากฏในพระราชนิพนธ์ไกลบ้าน ว่า

...ส่วนพืชพันธุ์นั้น ต้องไปเอาพระสารสาสน์ (เยรินี) มาขอให้ช่วยเป็นผู้จัดการได้ตกลงกันว่า ไม้ที่ปลูกด้านหัวกำลังเป็นฤดูอยู่ ในเวลานี้จะให้สั่งหัวเข้าไปก่อน เม็ดที่ควรจะได้ก็ให้สั่ง แต่ไม้ที่ต้องเอาต่อกิ่งเข้าไป ซึ่งเป็นฤดูส่งจะได้ต่อเดือนตุลาคมนั้น จะไว้คอยส่งลงเรือเมล์ที่พ่อจะกลับที่เดียวจะได้ดูแลรักษาไปได้ ส่วนไม้ที่จะส่งล่วงหน้าไปก่อนนั้น พ่อสั่งให้แกพูดโดยตรงกับกรมดำรงฯ เมื่อได้ส่งอะไรมาบ้าง จึงบอกให้รู้

 

[NAVARAT.C]

ภาพตึกคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ในปัจจุบันครับ

ต้นไม้เปลี่ยนไปจากเมือสมัยผมเข้าเรียนในปี๒๕๐๙มากมาย
ที่เห็นเป็นป่าจามจุรีข้างสระน้ำหน้าคณะ ตอนนั้นพวกนั้ยังวัยรุ่นอยู่ ไม่ใหญ่โตดังในภาพ ถนนหน้าคณะเคยเป็นหางนกยูง ในภาพนี้ดูไม่ออกว่ายังใช่อยู่ หรือเป็นจามจุรีไปแล้ว

อีกฝั่งหนึ่งของถนน ติดกับตึก เคยเป็นตะแบก หรือเสลาไม่แน่ใจ ถ้ายังใช่อยู่ก็คงเป็นต้นมโหฬาร แคฝรั่งปลูกอยู่แถวมุมตึก ได้ข่าวว่ายังคงอยู่ น่าจะแก่แล้ว

[NAVARAT.C]

ดูภาพนี้แล้ว เห็นตะเบบูญ่า หรือชมพูพันธุ์ทิพย์มาแจมอยู่ด้วย
เขาคงเห็นว่าต้นนี่ออกดอกเป็นสีชมพูมั้ง เลยเอามาปลูกหน้ามหาวิทยาลัย

[เพ็ญชมพู]

            ถึงที่นี่จะมีหางนกยูงอยู่            ไหนจะสู้ชงโคบานลานอักษร
          ถึงริมโขงจะเป็นบ้านเมืองมารดร    ให้อาวรณ์หรือจะเท่าเจ้าพระยา
                                                       ประยอม ซองทอง  ศิลปินแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๘

          ในแดนดินถิ่นงามจามจุรี             ยังมีที่ไม้พรรณอื่นยืนอาศัย
          หางนกยูงงามดอกออกร่มใบ        ดุจสายใยสายสัมพันธ์อันมั่นยืน
  

                                          

[NAVARAT.C]

ต้นแคที่หน้าตึกสถาปัตย์ไม่ได้เรียกว่าแคฝรั่งครับ ที่ถูกคือแคแสด

[เพ็ญชมพู]

ดอกบัวงามในสระน้ำหน้าเสาธง

[เพ็ญชมพู]

ฤๅจะสู้นวลอนงค์ชาวจุฬา

[NAVARAT.C]

ดูดุจัง