ภาพพระราชพงศาวดาร สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช

[NAVARAT.C]

ปกติชาวเรือเมื่อล่องเรือมาถึงปากน้ำจะทอดสายดิ่งหยั่งความลึกของน้ำ
แล้วจะต้องรอจนกระทั่งวัน ๑๕ ค่ำก่อน
และรอน้ำขึ้นสูงสุดจึงจะเอาเรือข้ามสันดอนไป

กรณีพระยาจีนจันตุ เอาสำเภามาในช่วงไม่ใช่เวลาน้ำเกิด
และหนีเขามา จะได้ทอดสายดิ่งหยั่งน้ำดูหรือเราก็ไม่ทราบ
แต่พระยาจีนจันตุสามารถเอาสำเภาข้ามสันดอนปากแม่น้ำ
เจ้าพระยาด้วยการโล้จนลึกได้ในวัน แรม ๔ ค่ำ เดือน ๒
นับว่าเก่งมาก

อย่าลืมว่าพระยาจันตุเป็นจารชน ไม่ใช่พ่อค้าธรรมดาๆนะครับ เขาเข้ามาแล้วก็ต้องเตรียมทีหนีทีไล่ให้รอบคอบ เรื่องทิ้งดิ่งหาความติ้นลึกของสันดอนและแม่น้ำเจ้าพระยาตลอดเส้นทางนั้น ตัวคุณอาจจะไม่ทราบ แต่เขาต้องทำแน่นอน นายเรือทุกคนก็ต้องทำเช่นนั้นเป็นวิสัยอยู่แล้ว ไม่ต้องปกปิดเจ้าของประเทศด้วย

แผนการณ์หนีของเขาเมื่อข้อมูลครบ ก็ต้องกำหนดเวลาเรือออกให้พอดีจังหวะน้ำขึ้นน้ำลง น้ำหนักเรือและผู้คนข้าวของต้องเป๊ะ เรือต้องลอยข้ามสันดอนบริเวณปากอ่าวได้ไม่กินน้ำลึกมากเกิน ก็ไม่ได้เข้ามาค้าขายนี่นา จะแล่นเรือเปล่าๆออกไปก็ไม่ขาดทุนอะไร เดี่ยวถึงเมืองละแวกก็ได้รับปูนบำเหน็จตกเบิกอยู่แล้ว

[NAVARAT.C]

การที่สมเด็จพระนเรศวรให้กองเรือตามพระยาจีนจันตุมาถึงปากน้ำนั้น
คงจะคาดการณ์ไว้แล้วว่า สำเภาพระยาจีนจันตุจะข้ามสันดอน
ไปยังไม่ง่าย ถึงอย่างไรก็ก็อาจจะตามจับได้ที่สันดอนนั่นเอง
ซึ่งในระหว่างนั้น กองเรือของสมเด็จพระนเรศวรอาจจะกำลังรอ
ทัพเรือที่กำลังตามมาสมทบด้วย แต่ปรากฏว่าทัพเรือสมทบมาช้า
ไม่ทันการณ์ พระยาจีนจันตุ โล้ สำเภาพ้นสันดอนตกลึกไปแล้ว

ถ้าคุณหลวงลงทุนอ่านที่ผมเขียนไปแล้วซะหน่อยก็จะพบว่า ผมไม่ได้เชื่อที่พงศาวดารเขียนว่าสมเด็จพระนเรศวรมาทันพระยาจีนจันตุที่ปากน้ำเลย ผมสันนิฐานว่าน่าจะทันๆกันที่คุ้งบางกระเจ้า เพราะพอเข้าทางตรง เรือสำเภาก็จะได้ลมส่งท้ายวิ่งฉิวไปแล้ว เรือดั้งเรือกราบทั้งหลายไม่มีทางตามทัน ไม่ต้องไปรอถึงปากอ่าวดอก

ส่วนเรื่องสันดอนนั้น ถ้าเรือกินน้ำลึกเกินไป มันก็ติด ไม่ใช่เพราะแล่นใบแล้วเรือจึงจะติด เลยต้องใช้วิธีโล้ถึงจะกระเดือกดึ๊บๆไปได้

[NAVARAT.C]

ผมก็สงสัยอยุ่ว่า ถ้าโล้อย่างที่คุณNAVARAT.C ว่า
พระยาจีนจันตุ แกจะเอาสำเภาของแกข้ามสันดอน
ที่กินอาณาบริเวณกว้างเป็นหลายกิโลเมตร
ในช่วงน้ำขึ้นน้อยในเดือน ๒ ได้อย่างไร

ก็ไม่รู้ว่าเอาที่ไหนมาสงสัย ผมว่าไว้เมื่อไหร่ว่าพระยาจีนจันตุโล้เรือสำเภาข้ามสันดอน โธ่เอ๋ย ก็เรือมันแปลว่ายานพาหนะที่ต้องวิ่งบนน้ำ ไม่ใช่จะวิ่งบนเลนได้ ถ้าแล่นใบมาแล้วติดสันดอน ก็ต้องรอน้ำขึ้นสถานเดียวให้เรือหลุดจากโคลน ลอยขึ้นมากับน้ำนั่นแหละ ถึงจะไปต่อได้  ไม่ใช่ใช้วิธีโล้ให้เรือวิ่งไปบนเลนจนกว่าจะพ้นสันดอน นั่นมันหนังการ์ตูนมั๊ง

ถ้ายังข้องใจไม่อยากจะจบ ก็เชิญปุจฉาต่อนะครับ

[luanglek]

ระดับน้ำที่คุณหามานั้น ไม่ได้หมายความว่า ระดับที่สันดอนจะต้องสูงเท่านั้นด้วยสักหน่อย  ที่ทั้งสันดอนนั้นสูงเป็นหลังเต่า  
มีบันทึกว่า  ขนาดน้ำขึ้นสูงแล้วยังสูงจากสันดอนไม่เท่าไร
ขนาดว่าทูตฝรั่งที่เข้ามาสยามสมัยกรุงศรีอยุธยา
มาเรือกำปั่นที่ไม่ได้บันทุกอะไรหนักหนา  
ยังทอดสมอเอาเรือไว้นอกสันดอน  


ที่สำคัญ  คุณตอบได้ไหมว่า  ช่วงที่พระยาจีนจันตุหนีไปนั้น
น้ำขึ้น หรือน้ำลง


ผมสงสัยว่า  สำเภาปกติกินน้ำลึกเท่าไร
และถึงไม่ได้บันทุกสินค้า  แต่ก็ต้องบันทุกเสบียง
คน  (ไม่ต่ำกว่า  ๕๐  คนแน่นอน)  โดยเฉพาะน้ำจืด
และจากปากน้ำเจ้าพระยา พระจันจันตุจะไปถึงท่าที่ใด
ถ้าไปปากน้ำโขง   คงใช้เวลาเดินพอสมควร
เพราะเมืองละแวกอยู่ในแผ่นดินเขมร

เว้นเสียแต่ว่าพระยาจีนจันตุจะไปจอดเรือที่เมืองอื่น

[NAVARAT.C]

ระดับน้ำที่คุณหามานั้น ไม่ได้หมายความว่า ระดับที่สันดอนจะต้องสูงเท่านั้นด้วยสักหน่อย ที่ทั้งสันดอนนั้นสูงเป็นหลังเต่า
มีบันทึกว่า ขนาดน้ำขึ้นสูงแล้วยังสูงจากสันดอนไม่เท่าไร

ก็เขาวิ่งเรือขึ้นไปบนหลังเต่าที่ไหนละครับ

ทุกปากแม่น้ำในโลกนี้ตรงจุดที่เรียกว่าสันดอนนั้นจะมีร่องน้ำตามธรรมชาติ สมัยที่ยังไม่มีการขุดลอกสันดอนปากน้ำเจ้าพระยา เขาก็วิ่งเรือตามร่องน้ำ โดยมีผู้รับจ้างที่ชำนาญพื้นที่ “นำร่อง”ให้

เอารูปร่องน้ำธรรมชาติที่ไหลผ่านสันดอนมาให้ดูพอให้เข้าใจ (ไม่ใช่รูปแแม่น้ำเจ้าพระยานะครับ ขอบอก)

[NAVARAT.C]

ขนาดว่าทูตฝรั่งที่เข้ามาสยามสมัยกรุงศรีอยุธยา
มาเรือกำปั่นที่ไม่ได้บันทุกอะไรหนักหนา
ยังทอดสมอเอาเรือไว้นอกสันดอน

เรือทูตเดินสมุทรมาจากยุโรประวางขับน้ำแค่ไหน(แปลว่าใหญ่แค่ไหน+กินน้ำลึกแต่ไหน) เรือพระยาจีนจันตุเป็นสำเภาที่หากินในน่านน้ำแถวนี้ไกลอย่างมากก็กวางตุ้ง เรือไม่ต้องใหญ่เท่าเรือที่ต้องอ้อมแหลมกู๊ดโฮป ผมเขียนไปแล้วว่าเมืองละแวกอยู่ในแม่น้ำ ลึกเข้าจากปากอ่าวพอๆกับกรุงศรีอยุธยา เรื่อวิ่งในแม่น้ำกับวิ่งเลียบฝั่งใกล้ๆได้ มันจะไปใหญ่โตเท่าเรือทูตได้อย่างไร

[NAVARAT.C]

ที่สำคัญ คุณตอบได้ไหมว่า ช่วงที่พระยาจีนจันตุหนีไปนั้น
น้ำขึ้น หรือน้ำลง

จะน้ำขึ้น หรือน้ำลง หรือน้ำตาย ไม่ใช่ประเด็น ประเด็นคือน้ำในร่องน้ำขณะนั้นลึกเท่าไหร่ ท้องเรือจะติดไหมถ้าวิ่งไปตามร่องน้ำโดยไม่ต้องมีนำร่อง
ตรงนี้พระยาจีนจันตุต้องเตรียมตัวมาอย่างดีแล้ว

[NAVARAT.C]

ผมสงสัยว่า สำเภาปกติกินน้ำลึกเท่าไร

เรือสำเภาที่ใช้วิ่งเลียบชายฝั่งอ่าวไทย ขนาดเรือในภาพที่หากินในอ่าวกวางตุ้งนี่ ตัวเรือเปล่าๆก็ไม่น่าจะกินน้ำลึกเกินเมตรครึ่ง ทั้งนี้ย่อมขึ้นอยู่กับขนาดของเรือด้วย มันมีมาตรฐานซะเมื่อไหร่ว่าเรือสำเภาจะต้องใหญ่เท่านั้นเท่านี้

[NAVARAT.C]

และถึงไม่ได้บันทุกสินค้า แต่ก็ต้องบันทุกเสบียง
คน (ไม่ต่ำกว่า ๕๐ คนแน่นอน) โดยเฉพาะน้ำจืด

ผมว่าเอามาทำไมตั้ง๕๐  เอามาทำอะไร เปลืองข้าวสุก ดีไม่ดีพระเจ้าแผ่นดินเห็นเอาคนมามาก ก็ให้ไล่ออกไปเลยก็ได้

คนในเรือสัก๑๐คนก็มากเกินพอที่จะมาทำงานเฉพาะกิจ เสบียงก็ไม่ได้มากมาย น้ำจืดก็เรื่องเล็ก ถ้าเพื่อไว้ดื่มกินก็โอ่งเดียวพอ จุดจอดเรือมีตลอดทาง ม้าเร็วจากกรุงศรีอยุธยาไม่มีทางควบทันเพื่อแจ้งข่าว

ถ้าเรือเบาลมดีๆ เพียงสองสามวันก็เข้าเขตเขมรไปลึกแล้ว

[NAVARAT.C]

และจากปากน้ำเจ้าพระยา พระจันจันตุจะไปถึงท่าที่ใด
ถ้าไปปากน้ำโขง คงใช้เวลาเดินพอสมควร
เพราะเมืองละแวกอยู่ในแผ่นดินเขมร
เว้นเสียแต่ว่าพระยาจีนจันตุจะไปจอดเรือที่เมืองอื่น

อันนี้ผมยังไม่ศึกษา จึงไม่อยากสันนิฐานไปมั่วๆ

เชิญถามอีกได้ครับ อะไรที่ตอบได้ผมจะพยายามตอบ อะไรที่ไม่รู้ผมก็จะบอกว่าไม่รู้ 

[CrazyHOrse]

เอาข้อมูลมาแจมสนุกๆนะครับ

แรมสี่ค่ำเดือนยี่ พระจันทร์ขึ้นราวสามทุ่ม ตกสายๆราว ๙ นาฬิกา แรมสี่ค่ำนี่พระจันทร์ค่อนข้างสว่างนะครับ เพิ่งจะผ่านวันเพ็ญไปแค่สี่วัน

วันแรมสี่ค่ำ น้ำจะขึ้นสูงสุดที่สันดอนปากแม่น้ำเจ้าพระยาในราว ๗-๙ นาฬิกา

[CrazyHOrse]

กลับมาดูอีกที ปล่อยไก่อีกแล้ว ขออภัยครับ แรม 4 ค่ำ ไม่ใช่ขึ้น 4 ค่ำ

เรื่องน้ำนั้น ข้างแรม หรือ ข้างขึ้น ไม่ต่างกัน

แต่พระจันทร์ ขึ้นสี่ค่ำ พระจันทร์ขึ้นเอา ๙ นาฬิกาตอนเช้า ตกตอนสามทุ่มครับ กลับกับข้างแรม ดังนั้นช่วงนั้นหลังสามทุ่มไม่เห็นพระจันทร์ครับ

[NAVARAT.C]

ช่วงเวลาน้ำที่ขึ้นสูงสุด หรือลงต่ำสุดของวันใดก็ตาม สมมติว่าเป็นวันแรม๔ค่ำก็ได้ จะไม่ตรงกันทุกปีหรอกครับ แต่จะเหลื่อมกันประมาณ๑ชั่วโมง+หรือ-ในวันนั้นของปีถัดไป ต้องอาศัยการคำนวณจึงจะทราบ

ตารางน้ำขึ้นน้ำลงที่เรียกว่ามาตราน้ำที่ผมlinkให้นี้ เป็นหน้าที่ของกรมอุทกศาสตร์ทหารเรือที่จะต้องคำนวณออกมาในแต่ละวัน ของทุกเดือน ของแต่ละปี ของแต่ละสถานีวัดน้ำทั้งในแม่น้ำ และทะเลตลอดน่านน้ำไทย แจกให้กับทหารเรือ และขายให้กับประชาชน เมื่อก่อนผมต้องไปซื้อทุกปี ปีละครั้ง เพราะมีหน้าที่การงานเกี่ยวข้องกับน้ำขึ้นน้ำลงอยู่หลายปี

ไม่ทราบว่าเวลาที่คุณม้ากล่าวถึง เป็นสมัยสมเด็จพระนเรศวรก็จริง แต่ถ้ารู้วันที่และพ.ศ.แน่นอน และมีสูตรคำนวณอยู่ในมือ ก็ไม่เหลือวิสัยที่วิศวกรคนหนึ่งจะคำนวณได้
ด้วยความเคารพ(ขอโทษ ไม่ได้เหวงนะครับ) คำถามก็คือคุณม้าได้ตัวเลขที่ว่ามาอย่างไรครับ

[เทาชมพู]

ไม่ได้อ่านด้วยตาตัวเองก็ไม่อยากจะเชื่อ      ขอนำไปอวดคนภายนอกว่าในเว็บเรือนไทย  มีผู้สามารถนั่งยานเวลากลับไปดูน้ำขึ้นน้ำลงในคืนพระยาจีนจันตุ ลงเรือหนีสมเด็จพระนเรศวรได้    ถ้าไม่เชื่อให้มาพิสูจน์ในกระทู้นี้   
เสียดายที่ฝรั่งไม่ได้บอกวันเดือนปี ที่ทูตโปรตุเกสจากมะละกาพานักโทษโปรตุเกสในอยุธยาหนีจากพระเจ้าทรงธรรม  ออกอ่าวไทยไปได้โดยเรือหลวงจ้ำฝีพายตามไม่ทัน   (ในกระทู้โปรตุเกสเข้าเมือง)  ไม่งั้นคงได้นั่งยานเวลากลับไปดูกันอีกฉาก

ตอนที่เล่าถึงเหตุการณ์ที่สอง   ดิฉันอดคิดไม่ได้ว่า สันดอนแม่น้ำคงข้ามไม่ยากเย็นนักละมัง  เรือสำเภา(หรือกำปั่น?) จึงสามารถแล่นหนีออกสันดอนปากอ่าวไปได้ไม่ติดขัด   แม้ว่าเป็นการหนีแบบฉุกละหุก   เพราะทูตโปรตุเกสคงไม่ได้คำนวณล่วงหน้าว่าจะหนีตอนคืนไหนน้ำขึ้นมากเท่าไร    เพียงแต่เห็นท่าไม่ดีว่าพระเจ้าทรงธรรมเปลี่ยนพระทัย ทำท่าจะยึดนักโทษกลับเข้าคุก   ก็หนีเอาชีวิตรอดเลยในตอนนั้น  แล้วก็หนีสำเร็จเสียด้วย  ทหารเรือหลวงตามไม่ทัน

[CrazyHOrse]

ขออภัยที่ไม่ได้อ้างที่มาที่ไปครับ 

ใช้ข้อมูลจากกรมอุทกศาสตร์กองทัพเรือเหมือนกันครับ เดี๋ยวนี้เขามีแจกบนเว็บแล้วครับ ผมเคยได้ใช้บริการข้อมูลนี้มาหลายครั้งแล้วครับ ขอขอบพระคุณไว้ ณ ที่นี้ด้วย

เรื่องน้ำขึ้นน้ำลง ถ้าเป็นในทะเล ก็จะคำนวณเอาจากแรงดึงดูดของดวงจันทร์เป็นหลัก เสริมด้วยแรงจากดวงอาทิตย์ ประเภทดาวเคราะห์เรียงตัวกัน 7-8 ดวงนี่ไม่ต้องครับ 

แต่ในแม่น้ำลำคลอง มีเรื่องฝนฟ้าเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย น้ำขึ้นลงสูงสุดแค่ไหนจึงต้องบวกลบเผื่อไว้ด้วยดังที่คุณ Navarat.C กรุณาชี้แนะไว้ครับ

ระดับน้ำย้อนหลังไปนานๆก่อนที่จะมีบันทึกไว้ จึงทำได้ในระดับการดูสถิติย้อนหลังอ้างอิงเอาครับ