ละครในราชสำนักสยามไปสู่ราชสำนักเขมร

[เพ็ญชมพู]

อีกรูปหนึ่งภาพจากหนังสือพิมพ์ฝรั่งเศส Le Petit Journal ฉบับวันอาทิตย์ที่ ๒๔ มิถุนายน ค.ศ. ๑๙๐๖ สมเด็จพระศรีสวัสดิ์ทอดพระเนตรนาฏศิลป์เขมรร่ายรำอยู่หน้านครวัดจำลองก่อนที่จะได้คืนเป็นทางการใน ค.ศ. ๑๙๐๗

[เพ็ญชมพู]

ปี ๑๙๐๖ ขณะที่ฝรั่งเศสจัดงาน Expo ดังกล่าว นครวัดยังเป็นของสยามอยู่ สมเด็จพระศรีสวัสดิ์เสด็จประพาสฝรั่งเศสอย่างเป็นทางการ มีการตรวจพลสวนสนามของกองทัพและให้ทอดพระเนตร การซ้อมรบใหญ่ที่ทุ่งลองชองป์, ดูงานโรงงานอุตสาหกรรม, ซื้ออาวุธสมัยใหม่, ขึ้นหอไอเฟล ฯลฯ ซึ่งเป็นการเลียนแบบการต้อนรับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งเสด็จประพาสฝรั่งเศสครั้งแรกใน ค.ศ.๑๘๙๗

จุดมุ่งหมายอีกข้อหนึ่งคือเพื่อให้ทันงาน Expo ซึ่งมีการจำลองนครวัดขนาดมหึมาไว้ในงาน เพื่อให้สอดคล้องกับแผนการที่จะได้นครวัดและเขมรส่วนในคืนจากสยาม ทันที่ที่สมเด็จพระศรีสวัสดิ์เสด็จกลับกรุงพนมเปญ ข้าหลวงใหญ่ฝรั่งเศสก็สั่งการให้ประติมากรชื่อธีโอดอร์ ริวีแอร์ หล่ออนุสาวรีย์รูปสมเด็จพระศรีสวัสดิ์ขึ้นเพื่อเป็นที่ระลึกในโอกาสที่เขมรจะได้ดินแดนคืนมาล่วงหน้า

อีกหนึ่งปีต่อมาในวันที่ ๒๓ มีนาคม ค.ศ. ๑๙๐๗ สยามจึงยอมยกดินแดนพระตะบอง เสียมราฐ ศรีโสภณคืนในเขมรในการปกครองของฝรั่งเศส เพื่อแลกกับดินแดนด่านซ้าย จังหวัดเลย และตราด พร้อมเกาะแก่งที่ตั้งอยู่ใต้แหลมสิงห์รวมทั้งเกาะกูด และคืนสิทธิสภาพนอกอาณาเขตให้ด้วย

อนุสาวรีย์สมเด็จพระศรีสวัสดิ์ที่ฝรั่งเศสปั้นให้

[เพ็ญชมพู]

มีชื่อท่ารำของเขมรชื่อหนึ่ง เชื่อว่าหลายคนคงไม่เคยได้ยินคือ Religions dance เป็นชื่อที่สมเด็จพระศรีสวัสดิ์เรียกคราเสด็จเมืองลังการะหว่างทางที่จะไปฝรั่งเศส

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ในพระราชหัตถเลขา "ไกลบ้าน" เกี่ยวกับ สมเด็จพระศรีสวัสดิ์ และ Religions dance ของเขมรที่เมืองลังกา ไว้ดังนี้

ศรีสวัสดิ์ทำยุ่มย่ามไว้มาก สำแดงว่าเปนผู้ทรงพระราชศรัทธาต่อพระสาสนากล้าหาญ เวลาขึ้นบกไปที่กวีนซเฮาส์ ขอตั้งเครื่องสักการบูชาพระพุทธบาท ว่ามีออลเตอซึ่งอยากจะซักที่สุด ว่ารูปร่างเปนอย่างไร แต่ดูมันจะจู้จี้หนักไป เลยเชื่อเอาเสีย ว่าที่จะเปนเครื่องนมัสการถึงโต๊ะทองทิศฤๅอะไร ตั้งหันไปทางพระพุทธบาทในกลางสนามหญ้า จุดธูปเทียนนมัสการแล้ว ในลครขึ้นไปสวดมนต์สิบสองคน พอสวดจบแล้วลุกขึ้นรำ "ริลิเยียสดานศ์" พ่อเถียงว่าไม่เห็นมีริลิเยียสดานศ์ของเรา เขาอ้อแลฦๅกันต่าง ๆ แล้วบอกว่าเห็นหน้าตาเคร่งเครียดทั้งนั้น ทีจะเปนด้วยลครอย่างเราหน้ามันบึ๊ดเฉย ๆ ไม่ยิ้มแห้งอย่างฝรั่ง ไปแกนดีก็ไปทำพิธีสักการบูชาอะไรใหญ่เหมือนกัน ชมกันว่าเคร่งครัดนัก

"ริลิเยียสดานศ์" ของสมเด็จพระศรีสวัสดิ์จะเหมือนกับภาพใน # ๖๐ หรือเปล่า

ไม่กล้าเดา

 

[เทาชมพู]

กระทู้วิ่งเร็วจี๋ แทบเปิดหน้าตามไม่ทัน

ไปค้นยูทูป ใช้คำว่า khmer Classical Dance เผื่อเจอการแสดงแบบดั้งเดิม    แต่ยังไม่เจอ
เจอโขนเขมรตอนหนุมานจับนางสุพรรณมัจฉา   เขมรเรียกเธอว่า Sovan Macha (อ่านคำท้ายแล้วนึกถึง พิม มาช่า) หางปลาสวยเชียว
เห็นท่ารำที่ยกเท้าสูง ได้ถนัด และหมุนขยับตัวบนขาข้างเดียวด้วย   ทรงตัวยากเอาการ
หนุมานของเขมรเครื่องทรงไม่แพรวพรายอย่างของไทย แต่ก็ดูออกว่าเป็นหนุมาน  หัวโขนฝีมือช่างเขมร เห็นจะพัฒนาเป็นแบบของตัวเอง ไม่ได้จำลองแบบไทย
ส่วนทำนองเพลง  ยังฟังเป็นไทยอยู่ค่ะแม้เนื้อร้องเป็นเขมร

[เทาชมพู]

"ริลิเยียสดานศ์" ของสมเด็จพระศรีสวัสดิ์จะเหมือนกับภาพใน # ๖๐ หรือเปล่า
ไม่กล้าเดา

 

รูปในคห. ๖๐  เหมือนมโนห์รานะคะ  มีปีกมีหางด้วย

[เพ็ญชมพู]

ประมวลภาพนาฏศิลป์ในราชสำนักเขมรสมัยสมเด็จพระศรีสวัสดิ์



 

[เทาชมพู]

^
เป็นคณะที่สืบทอดมาจากคณะละครผู้หญิงของม.จ.ฉวีวาดหรือเปล่าหนอ?
ในคลิปบอกว่าราวๆ  ค.ศ. 1920 = พ.ศ. 2463   5 ปีก่อนสิ้นรัชกาลที่ 6
ห่างจากพ.ศ.ที่ม.จ.ฉวีวาดหนีไปเขมร 46 ปี  นางละครชุดแรกน่าจะล้มหายตายจากกันไปเกือบหมดแล้ว

[เพ็ญชมพู]

^
^
นาฏศิลป์ในราชสำนักเขมร ต้นศตวรรษที่ ๒๐

[เทาชมพู]

^
^
นาฏศิลป์ในราชสำนักเขมร ต้นศตวรรษที่ ๒๐

เป็นชุดภาพซึ่งน่าจะถ่ายในยุคเดียวกัน

[เพ็ญชมพู]

เอ ทำไมเราไม่เห็นหนอ

 

[เทาชมพู]

มันเป็นข้อความที่ขึ้นมาสั้นๆ แล้วหายไปเมื่อภาพเปลี่ยนค่ะ   ต้องดักดูให้ดี

[siamese]

ท่ารำของเขมรที่ยกเท้าสูงๆ ทำให้นึกถึงท่ารำโนราของชาวปักษ์ใต้
หรือว่ามีที่มาแหล่งเดียวกัน  

มีท่ารำบางท่าของเขมร ทำให้นึกถึงโนราปักษ์ใต้เช่นกัน     โดยเฉพาะท่ายกเท้าสูงมาก จนรองรับศอกหรือท่อนแขนทีเดียว

ภาพนางรจนา - เจ้าเงาะ ภาพถ่ายสมัยรัชกาลที่ ๕ ยกเท้าสูงเช่นกันครับ ภาพนี้เป็นของคณะละครเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง

[NAVARAT.C]

พระราชวงศ์เขมรที่เข้ามาอยู่ในกรุงรัตนโกสินทร์ ภายใต้ร่มพระบารมีพระเจ้าแผ่นดินไทยนั้น ถึง ๓ รุ่นด้วยกัน ตั้งแต่รุ่นปู่ คือ นักองเอง (สมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดี) รุ่นลูก ๒ องค์ คือ นักองจันทร์ (สมเด็จพระอุทัยราชา) ขึ้นครองราขย์ก่อน จึงถึงอนุชาคือนักองด้วง ที่ประทับอยู่เมืองไทยแต่ทรงพระเยาว์ จนพระชนษาสี่สิบเศษ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯจึงโปรดให้เสด็จกลับมาตุภูมิพร้อมกับกองทัพไทย ที่เจ้าพระยาบดิทรเดชาเป็นแม่ทัพ ยกไปขับไล่ญวนออกจากแผ่นดินเขมร แล้วให้ทำพิธีราชาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์ เฉลิมพระนามว่า สมเด็จพระหริรักษ์รามาธิบดี

เมื่อเสด็จสวรรคต พระราชโอรสของพระองค์ที่ได้ขึ้นครองราชสมบัติต่อคือ นักองราชาวดี ทรงพระนามว่าสมเด็จพระนโรดม พรหมบริรักษ์ 
ในภาพทรงพระมหามงกุฏที่พระราชทานไปจากกรุงเทพฯ โดยผู้แทนพระองค์พระมหากษัตริย์ไทย เป็นผู้ทูลเกล้าฯถวาย

[NAVARAT.C]

ว่ากันว่า นักองด้วงนั้น ทรงโปรดละครไทยขนาดหนัก ถึงกับขอพระราชทานครูนาฏศิลป์ไทยไปสอนละครให้คนของพระองค์นั้นก็แล้ว พระราชโอรส สมเด็จพระนโรดมองค์นี้ยิ่งหนักเข้าไปอีก ทรงโปรดละครเป็นชีวิตจิตใจ น่าจะเป็นพระองค์ที่รับหม่อมเจ้าฉวีวาดไว้


ในภาพ ยามที่ทรงชราภาพมากแล้ว ยังโปรดที่จะเฝ้านางละครอยู่ตลอดเวลา เป็นที่รู้กัน

[NAVARAT.C]

นาฏศิลป์เขมรดังในรูป ที่เรียกว่าละครหลวง ไม่ดูเป็นลิเกดังที่ท่านอาจารย์คึกฤทธิ์เล่าเป็นตุเป็นตะ ที่ฝรั่งถ่ายรูปไว้จะออกในแนวนี้