^
ตรงนี้ ผมไม่ทราบจริงๆ
แต่ไฟไหม้ตั้งแต่ทุ่มเศษ เจ็ดทุ่มถึงจะเริ่มเกณฑ์คนมาดับไฟหรือครับ
จากนั้น มีอะไรเป็นเหตุผลที่ไม่ทรงออกจากสถานกงศุล เพื่อให้สถานการณ์คลี่คลายลงโดยเร็ว
ก็ทรงยังเป็นห่วงความปลอดภัยของพระองค์เองน่ะซีครับ ทรงอยากให้บุคคลที่๓ ในที่นี้คือ ผู้แทนรัฐบาลอังกฤษเข้ามารับรู้ เป็นสักขีในคำรับรองของพระเจ้าอยู่หัวในคำขอประนีประนอม
ผมเชื่อว่า กรมพระราชวังบวรฯท่านมิได้มีส่วนรู้เห็นกับการที่นายนิวแมนกับนายการ์ยิเนได้เข้าเฝ้าเสนอความเห็นให้แบ่งสยามออกเป็น๓ส่วน ให้พระเจ้าอยู่หัว กรมพระราชวังบวรฯ และสมเด็จเจ้าพระยา ปกครองกันคนละส่วน ซึ่งเป็นการทะลึ่งเกินหน้าที่มาก
ที่ผมเชื่อว่ามิได้ทรงรู้เห็นเพราะหากว่าอยู่ในความคิดของพระองค์แล้ว ก็น่าจะจับแนวได้จากข้อเรียกร้อง๑๐ประการที่ทรงตอบการขอประนีประนอม ปัญหาของท่าน ล้วนเป็นที่ทรงคับพระทัยอยู่เดิมๆทั้งนั้น ไปๆมาๆก็เวียนไปเรื่องเงินที่ไม่พอใช้เลี้ยงดูทหารและข้าราชการวังหน้า มีข้อ๑๐ข้อเดียวที่ท่านกล่าวถึงอังกฤษ ที่จะขอให้เขาเป็นคนกลางในข้อประนีประนอม๙ข้อข้างบน ไม่ใช่มาหนุนท่านแยกแผ่นดิน
เรื่องนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯก็ทรงแก้ไขที่ต้นเหตุได้อย่างถูกต้องสมบูรณ์ ทรงถือโอกาสปฏิรูปกองทัพของสยามใหม่ เลิกระบบทหารวังหน้า วังหลวง (วังหลังเลิกไปนานแล้ว) มาจัดใหม่เป็นกองทัพแห่งชาติขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์พระองค์เดียว เป็นการตัดเชื้อของสงครามกลางเมืองที่เคยมีมาตลอดในประวัติศาสตร์ครั้งกรุงศรีอยุธยา เมื่อลดภาระทางการเงินออกไป วังหน้าก็ไม่เดือดร้อนในรายได้ซึ่งถึงแม้จะน้อยลงมากเมื่อเทียบกับแผ่นดินก่อน แต่ยังพอที่จะทรงบำรุงศิลปวัฒนธรรมที่เป็นรสนิยมของพระองค์ กระทู้โน้นจึงคุยกันเรื่องหุ่นกระบอกวังหน้าซะครึ่งค่อนเรื่อง
เรื่องที่นายนิวแมนกับนายการ์ยิเนเข้าไปเฝ้าเสนอให้แบ่งแยกแผ่นดินนี้ น่าจะไม่ได้ถูกเปิดเผยในสมัยโน้น นอกจากวงในจริงๆแล้วคงจะไม่มีใครทราบเลย ขอประทานโทษ ผมไม่มีเวลาไปศึกษาว่าเรื่องดังกล่าว ใครเป็นผู้นำมาเปิดเผย และเมื่อไหร่ อย่างไรก็ดี ผมยอมรับว่าเนื้อหานี้แหละที่เปิดแผล ทำให้กรมพระราชวังบวรฯดูไม่ดีในสายตาของคนทั่วไป คล้ายๆกับว่าท่านเกือบทำให้อังกฤษและฝรั่งเศสใช้อำนาจถือโอกาสแบ่งแยกสยาม เพื่อจะได้ฮุบทีหลังได้ง่ายเข้า เข้าข่ายขายชาติทีเดียว
ความจริงทั้งนายนิวแมนกับนายการ์ยิเนเป็นเจ้าหน้าที่ชั้นผู้น้อยที่ทูลเสนอความเห็นส่วนตัวโดยพลการ ผมคิดว่าถ้าทั้งรัฐบาลอังกฤษและฝรั่งเศสทราบและสั่งให้กงศุลกระทำไปดังกล่าว คงจะต้องแสดงพลังอำนาจอย่างใดอย่างหนึ่งหนุนด้วย มิฉะนั้นฝ่ายไทยก็จะเพียงแต่ปัดข้อเสนอตกโต๊ะไปอย่างที่ปรากฏนั้น เสียหน้ามหาอำนาจทั้งสองประเทศยับเยินแน่ๆ
