จะเขียนบทความเกี่ยวกับปลาโลมา รบกวนท่านที่เคยเห็นคำ โลมา ในวรรณคดีช่วยแนะนำด้วยครับ

[VesinaH]

เนื่องด้วยผมกำลังเขียนบทความเกี่ยวกับ โลมา อยากจะได้โลมาที่ปรากฏในวรรณคดี

ที่มีอายุในชั้น รัตนโกสินทร์ตอนต้น และสมัยอยุธยา กำลังเริ่มหา รบกวนท่านที่เคยอ่านผ่านตา

ได้โปรดชี้ตำแหน่งด้วยครับ

[Wandee]

พระอภัยมณีก็น่าจะพึ่งได้นะคะ

อิเหนาก็ไม่เลว    นึกถึงเพลงไทยเดิมบางเพลง

เท่าที่ชี้ตำแหน่งเล่ม ปีพืมพ์หรือหน้า  ส่วนมากเป็นการอ้างข้อมูลมาแลกเปลี่ยนกัน  หรืออาศัยพจนานุกรมพิเศษบางเล่ม  หรือพจนานุกรมโบราณ

ขนาดอยู่กองพลเดียวกันในเรือนไทยนี้  ปรึกษากันทำงานที่ได้รับมอบหมาย   เรายังไม่เคยเชื่อกันและกันเลยค่ะ     

[VesinaH]

นึกถึงอิเหนาอยู่ครับ เพราะว่าโลมามาจากภาษาชวา คงมีบ้าง แต่อิเหนาหนาเหลือเกิน

เลยแอบมาขอพึ่งที่นี่เป็นทางลัด แล้วผมจะไปดูต่อเอง ^^

**เพิ่งทราบว่ามีตู้หนังสือเรือนไทยด้วย ทำให้ง่ายต่อการสืบค้นมากลเยครับ**

[Wandee]

ตอนอิเหนาอุ้มนางวิยะดาขึ้นนั่งตัก

เพลงถอนสมอ  เถา


     ลมดีพระก็ใช้ใบไป             ภูวนัยอุ้มองค์ขนิษฐา

ขึ้นนั่งยังท้ายเภตรา                ชมหมู่มัจฉาในสาชล

    พิมทองล่องลอยแลคล่ำ        วาฬผุดพ่นน้ำเป็นฝอยฝน

ฉนากฉลามว่ายตามวน             โลมาหน้าคนนนทรี

    

[SILA]

จากเรื่องพระอภัยมณี อยู่กับนางผีเสื้อสมุทรจนกระทั่ง 

                 กับด้วยนางอสุรีนฤมิต       เป็นคู่ชิดเชยชมสมสมาน 
ต้องรักใคร่ไปตามยามกันดาร               จนนางมารมีบุตรบุรุษชาย

                 .................................

                วันหนึ่งนางอสุรีผีเสื้อน้ำ     ออกจากถ้ำเที่ยวหาภักษาหาร 
จับกระโห้โลมากุมภาพาล                   กินสำราญรื่นเริงบันเทิงใจ               

[เพ็ญชมพู]

คำบรรยายทิวทัศน์ทางทะเล เมื่อพ้นปากอ่าว   

กรุงกษัตริย์ตรัสชวนพระลูกแก้ว                          ให้ชมแถวที่ชลาคงคาใส
เหล่าละเมาะเกาะเกียนเหมือนเขียนไว้                    มีเขาไม้โขดคุ่มงุ้มชะเงื้อม
บ้างงอกง้ำน้ำท่วมถึงเชิงผา                               แผ่นศิลาแลลื่นคลื่นกระเพื่อม
เสียงดังโครมใหญ่ไม่กระเทื้อม                           เป็นไคลเลื่อมเลื่อมผาศิลาลาย
พอลมเรื่อยเฉื่อยชื่นคลื่นสงัด                             ให้แล่นตัดไปตามวนชลสาย
ชมมัจฉาสารพัดพวกสัตว์ร้าย                              เห็นคล้ายคล้ายว่าเคล้าสำเภาจร
ฝูงกระโห้โลมาขึ้นคลาคล่ำ                              บ้างผุดดำเคลื่อนคล้อยลอยสลอน
ทั้งกริวกราวเต่าปลาในสาคร                               เที่ยวสัญจรหากินในสินธู
ฝูงฉลามล้วนฉลามมาตามคลื่น                            ฉนากตื่นชมฉนากไม่จากคู่
ปลาวาฬวนพ่นฟองขึ้นฟ่องฟู                              ทั้งราหูเหราสารพัน

 

[VesinaH]

ขอบคุณมากครับ

[ohm md]

มีอีกเพลงนะคับ
เหราเล่นน้ำ
ใช้บทร้องจากกากี
เวลาค่ำน้ำค้างลงพร่างพร้อย แพน้อยลอยซัดมาเท้งเต้ง
ลมกระพือพาคลื่นเสียงครื้นเครง  ให้วังเวงเปลี่ยวเปล่าเศร้าอุรา
เหลียวหลังฝั่งฝาก็ห่างหาย  เหนแต่ฝูงปลาว่ายทั้งซ้ายขวา
ฉนากฉลามกระโห้โลมา  เหราปลาวาฬขึ้นพ่นน้ำ

อ่านแล้วพวกปลาก็คล้ายๆเรื่องอิเหนาเหมือนกัน คนสมัยก่อนคงคุ้นเคยกับบรรยากาศปากอ่าวนะครับ
เพราะสัตว์ที่บรรยายก็เป็นพันธุ์ที่อาศัยอยู่ตามบริเวณที่น้ำจืดชนนำเค็มทั้งนั้น
ปลาฉนากนี่มีในวรรณคดีเก่าๆตลอด และมีหลักฐานเป็นตัวเป็นตนอยู่ตามศาลเพียงตาแถวจังหวัดสมุทรสาคร สมุทรสงคราม
แต่ทุกวันนี้ไม่พบในเมืองไทยแล้วครับ

ข้อสังเกตอีกอย่าง เพลงไทยที่เกี่ยวกับทะเลๆเนี่ย  มักจะมีกลอนเพลงคล้ายๆกัน บันไดเสียงคล้ายๆกัน
ก็น่าศึกษานะครับ ทั้งเพลงบังใบเถา ทางฟากโน้น เพลงถอนสมอ เรื่องชมสมุทร

[Wandee]

ในหนังสือ  "พระอภัยมณีมาจากไหน?"   ของ ดร.ทศพร  วงศ์รัตน์   ราชบัณฑิต  หน้า ๓๑

ได้ลงชื่อสัตว์น้ำที่มีใน พระอภัยมณี     ดร.ทศพรใช้ เล่มพิมพ์ครั้งที่ ๑๓ พ.ศ. ๒๕๑๔


เรื่องโลมา        ท่านแจ้งว่ามีอยู่ในหน้า  ๒๑,  ๑๓๔,  ๑๖๓,  ๒๐๐,  ๒๐๑,  ๒๗๕,  ๑,๐๕๗   ๑,๑๑๘


น่าใช้เป็นคู่มือค่ะ


       ที่จริงดิฉันหยิบหนังสือเล่มนี้ออกมาตั้งแต่แรก  แต่วางผิดที่ไป   เพิ่งไปพบเข้าเมื่อครู่เองค่ะ

[VesinaH]

ขอบคุณมากครับ เรื่องเพลงกล่อมเด็กน่าสนใจมาก คำว่า กระโห้โลมา เป็นคู่คำที่คล้องกัน แต่ความเป็นจริง

ผมร้สึกว่ามันแปลกๆ ท่าจะมีต้นฉบับซักอัน แล้วกวียืมๆสำนวนกันมา หรือไงซักอย่าง แต่ผมไม่มีความรู้เลย

หนังสือ พระอภัยมณีมาจากไหน? เคยอ่าน แต่คืนผู้แต่งไปหมดแล้ว ผมเขียนเป็นบทความเล็กๆในบล็อกน่ะครับ

[เทาชมพู]

กระโห้โลมา มีเสียงสอดคล้องกัน เหมาะกับเขียนสัมผัสในในแต่ละวรรคกลอน    เลยเข้าคู่กันบ่อย  กวีไทยคำนึงถึงวรรณศิลป์มากกว่าสนใจสายพันธุ์ของมัน   
ปลากระโห้กับโลมาคงไม่ค่อยได้เจอว่ายคู่กันบ่อยนัก   เพราะกระโห้เป็นปลาน้ำจืด  ส่วนโลมาส่วนใหญ่อยู่ในทะเล    แม้ว่าอยู่ได้ในน้ำกร่อยและน้ำจืด แต่ก็พบน้อยกว่าในทะเล

หน้าตาปลากระโห้



ส่วนเหรา ในบทกลอนและเป็นชื่อเพลงไทย   ไม่ใช่แมงดาทะเลเปลือกแข็งอย่างในรูปนี้   



แต่เป็นสัตว์น้ำในจินตนาการชนิดหนึ่ง  รูปร่างเหมือนนาคแต่มีตีน



สรุปว่าในวรรณคดีไทย   กวีท่านปนปลาน้ำจืด น้ำเค็ม  เต่า  และสัตว์ในวรรณคดีไว้ในฉากเดียวกัน

[VesinaH]

ผมแค่มองว่า กระโห้ อาจจะมาจากชื่ออื่น เหมือนที่โบราณว่า กะพง มาจากภาษาชวา

ลองค้นกับ webster กะพง(Snapper) ได้คำว่า kakap ในภาษาอินโดนีเซียเดี๋ยวนี้

ไม่ทราบว่าจะใช่คำเดิมของกะพงในภาษาไทยหรือไม่

ถ้า กระโห้ มาจากคำอื่นก่อนที่เสียงใกล้ๆกับคำกระโห้ในภาคกลาง ก็อาจเลื่อนมาเป็นกระโห้นี่ก็ได้

แต่ผมยังไม่เจอความเชื่อมโยงนั้น ก็เลยได้แค่คิดเล่นๆ จากความรู้สึกว่ามันต่างกันเกินกว่า

จะจับมารวมเพราะเสียงสัมผัสกันครับ  

[ohm md]

คุณ vesinaH ค้นเรื่องปลาอย่างเดียวเหรอคับ จะเขียนลงที่ไหนคับอยากติดตามอ่าน
สนใจเรื่องนกในวรรณคดี หรือเมืองไทยโบราณมั่งมั้ยอ่ะคับ เพราะผมแอบสงสัยว่า มีนกอยู่ตัวนึง
เขียนอยู่ในตูลายทองสมัยอยุธยา บานประตูรัตนโกสินทร์ตอนต้น
รูปร่างเหมือนนกเลขานุการ ที่ตอนนี้พบแต่ในแอฟริกา ไม่รู้สมัยก่อนมีในเมืองไทยป่าว
เพราะตั้งแต่หลังรัชกาลที่ ๕ ลงมา การเปิดพื้นที่ปลูกข้าวทำให้สัตว์หลายๆอย่างหายไปจากเมืองไทย
มีสายพันธุ์ต่างถื่นมากขึ้น ผมแอบคิดเล่นๆว่า บรรยากาศทุงหญ้าภาคกลางสมัยอยุธยา คงไม่เหมือนสมัยนี้
คงไม่มีหญ้าพม่ารกรุงรัง ผักตบเต็มแม่น้ำ

อ่อ อีกอย่างคับ ในกาพย์ชมนกเจ้าฟ้ากุ้งมีนกแก้วหลายสายพันธุ์มาก บางพันธุ์ไม่พบในเมืองไทย ไม่รู้ว่าท่านได้มาจากพ่อค้าต่างชาติ หรือว่ามันเคยมีอยู่ในเมืองไทยเราจริงๆกันแน่คับ

[hobo]

มาแย้งเรื่อง snapper กับกะพงครับ
snapper ที่ Australia New Zealand คลีบหางปลายแฉก
ขณะที่เคยกินในเมืองไทย กะพงมีคลีบหางกลมมน
snapper ตกได้จากทะเลใหม่ๆ สีแดงสด
เนื้อแน่นกว่ากะพงไทย ที่นุ่มและค่อนข้างฟู

[VesinaH]

จริงอย่างคุณ hobo ว่า เรื่องเทียบศัพท์ไทยไปฝรั่ง กลับชวา เป็นข้อบกพร่องใหญ่ของผมเลยครับ

บางทีจะเป็นจุดอ่อนระหว่างการสื่อสาร เทียบศัพท์อยู่ เลยเป็นได้แค่สมัครเล่น ไม่อาจเทียบนักวิชาการใหญ่ได้

คุณ  ohm md ผมไม่แน่นเรื่องนกเลยครับ เคยสนใจขวนขวายอยู่สามสี่ปีก่อนแต่คืนป่าไปแล้ว

ถ้าจะเขียนต้องสะสมความรู้ใหม่ บางทีจะเป็นทำนองเดียวกับที่คนสมัยก่อนวาด

ระมาดมีเกล็ด(สัตว์หิมพานต์ - ส.พลายน้อย) ได้ไม๊ครับ ผมพอมีภาพตู้พระธรรมวัดเชิงหวายอยู่บ้าง

แต่ไม่แน่ใจว่าเป็นนกตัวไหน หมอบุญส่งเคยเขียนบทความเรื่องนกวายุภักษ์(bird of paradise)

ที่ไม่มีในไทย แต่อาศัยสั่งขนหางขนปีกจากพ่อค้าอินเดียมาประดับหมวกในกรุงสยาม

จินตนาการของกวีหรือจิตรกรท่านก็อาจจะไปถึงก็ได้นะครับ

แนบรูป ikan kakap ไว้ประกอบ