ฉากประทับใจในหนังเก่า SPOILER ALERT

[watanachai4042]

รอชมราโชมอนด้วยใจจดจ่อ

ตั้งคำถามกับตัวเองว่าถ้านึกถึงหนังเศร้า ดูแล้วร้องไห้ นึกถึงหนังของชาติไหน คำตอบแรกคือ หนังอินเดีย อาจารย์กับคุณศิลาและผู้ชมท่านอื่นคิดอย่างไรฮะ

[SILA]

          กลืนน้ำลาย(เอื้อก)ก่อนที่จะตอบอาจารย์ว่าจะ ลองพยายาม ครับ

          หนังอินเดียเป็นสิ่งที่ไกลตัวมากในเวลานี้ ตอนเด็กๆ เคยดูอยู่หลายเรื่องเหมือนกัน
ทั้งจอใหญ่ในโรง, จอกลางแปลง และจอโทรทัศน์ พอโตขึ้นมาก็ไม่ได้ติดตามดูอีกเลย
ขาดช่วงไปนานมาก
          เมื่อไม่นานนัก หนังอินเดียพยายามจะกลับมาเข้าโรงในบ้านเราอย่างเช่น หนังดังหนังใหญ่เรื่อง
อโศกา (มหาราช) แต่ก็ไม่อาจเรียกความนิยมกลับคืนมาได้เหมือนก่อน
          เคยคุยกับเพื่อนที่มีเชื้อสายชาวอินเดียทำให้ได้ทราบว่า เขามีการนำหนังอินเดียบางเรื่อง
มาฉายในโรงใหญ่เป็นรอบพิเศษสำหรับชาวเขาโดยเฉพาะ

คลิปหนังอินเดียในตำนานเรื่อง ธรณีกรรแสง Mother India ครับ

         

[เทาชมพู]

มาดึงกระทู้ขึ้นมาอีกครั้งค่ะ คุณศิลา

[SILA]

               Rashomon (1950)

              เมื่อยังเป็นเด็กได้รู้จักราโชมอนจากละครโทรทัศน์ซึ่งสร้างจากบทละครของอาจารย์คึกฤทธิ์
ออกอากาศทางช่องสี่ บางขุนพรหม จำได้ว่า คุณอาคม มกรานนท์ รับบทโจร และคุณสุพรรณ บูรณพิมพ์
เป็นภรรยาซามูไร
              ต่อมา เมื่อโตขึ้นเป็นนักเรียนก็เคยดั้นด้นไปดูละครเวทีเรื่องนี้ของคณะนิเทศ จุฬาฯ จัดแสดง
ณ หอประชุมเอยูเอ

               ราโชมอน ที่โด่งดังเป็นที่รู้จักไปทั่วเป็นภาพยนตร์ผลงานชิ้นเอกของบรมครูผู้กำกับชาวญี่ปุ่น
อากิระ คุโรซาวา

[SILA]

              สร้างขึ้นในปี  1950 ได้รับรางวัล Grand Prize จากเทศกาลภาพยนตร์เวนิซในปี 1951
และออสการ์ปี 1952 สาขา Best Foreign Language Film

           หนังเล่าเรื่องชายสามคน(พระ คนตัดฟืน และชายชาวบ้านไม่ระบุอาชีพ) ซึ่งติดฝนในราโชมอน
นั่งสนทนาถึงคดีฆาตกรรมและข่มขืนในป่า
             มีผู้ร่วมและรู้เห็นเหตุการณ์รวมสี่คน ได้แก่ ซามูไร(ผู้ตาย) ภรรยา(ผู้ถูกข่มขืน) โจร และ
คนตัดฟืน
           ทั้งสี่คนเล่าเรื่องราวที่มีรายละเอียดแตกต่างกันไป ประเด็นสำคัญคือมีคนที่รับว่าเป็นผู้ฆ่าถึงสามคน

[SILA]

           ราโชมอน  แต่เดิมเริ่มจากเรื่องสั้นของ  Ryunosuke Akutagawa ผู้แต่ง
ตามเค้าโครงเรื่องจาก Konjaku Monogatarishu - Anthology of Tales from the Past
ซึ่งรวมเรื่องเล่ากว่าหนึ่งพันเรื่องที่เขียนขึ้นตอนปลายยุคเฮอัน (Heian period - ช่วงระหว่างปี 794-1185)

Ryunosuke Akutagawa

[SILA]

            คำว่า ราโชมอน หมายถึง ประตูเมืองของกรุงนาราและเกียวโต ราโชมอนในเรื่องสั้นนั้น
คือราโชมอนของเกียวโตซึ่งมีขนาดใหญ่โตโอ่อ่ากว่า
            ประตูนี้สร้างขึ้นในยุคเฮอันปี 789 ครั้นถึงศตวรรษที่สิบสองประตูนี้ก็ตกอยู่ในสภาพเสื่อมโทรม
กลายเป็นแหล่งหลบซ่อนตัวของทุรชนโจรผู้ร้าย ทั้งยังเป็นสถานที่ชาวเมืองใช้เป็นที่นำศพคนตายและ
ทารกเป็นๆ มาทิ้ง    

            ปัจจุบันนี้ ไม่มีทรากราโชมอนเหลือให้เห็น มีแต่เสาหลักปักบอกตำแหน่งว่าราโชมอน
เคยอยู่ตรงไหน

แบบจำลองราโชมอนในอดีต

[SILA]

           ผลงานเรื่องสั้นชิ้นนี้ออกตีพิมพ์ลงในนิตยสารวรรณกรรม  Teikoku Bungaku ในปี 1915
           คุโรซาวา หยิบชื่อเรื่อง และสารบางส่วนจากเรื่องสั้นเรื่องนี้มาใช้ในหนัง ราโชมอน นั่นคือ
ความคลุมเครือทางจริยธรรมเรื่องการลักขโมยเพื่อความอยู่รอด
            ในขณะที่พล็อตหนังนั้นคุโรซาวานำมาจากเรื่องสั้นอีกเรื่องหนึ่งของ Akutagawa (เช่นกัน)
นั่นคือเรื่อง -
          "In a Grove" ซึ่งมีเนื้อเรื่องกล่าวถึงคดีฆาตกรรมซามูไรในป่าไผ่ที่สืบสาวราวเรื่องได้
หลากหลายถึงเจ็ดแบบทำให้ผู้อ่านเกิดความสับสนสงสัยในขบวนการรับรู้และถ่ายทอดเรื่องราวความจริง

[SILA]

           ในปี   1959 Fay และ  Michael Kanin ได้นำบทหนังราโชมอนของคุโรซาวา
มาดัดแปลงเป็นละครบรอดเวย์
            เนื้อหาคงตามบทหนังเล่าเรื่องราวที่เกิดในนครเกียวโต ญี่ปุ่น ประมาณหนึ่งพันปีก่อน
มีการเพิ่มตัวละครจากในหนัง ได้แก่ Mother (น่าจะเป็นแม่ของภรรยาซามูไร) และปรับบทตัวละคร
ชายชาวบ้านไม่ระบุอาชีพให้เป็น  Wigmaker (คนทำช้อง) -
          ทั้งสองนี้ก็ได้มาปรากฏในบทละครราโชมอนของอาจารย์คึกฤทธิ์ที่จะกล่าวถึงต่อไป
                   
            ต่อมาทั้งสอง Kanin ยังเป็นผู้เขียนบทดัดแปลงราโชมอนให้เป็นหนังฮอลลีวู้ด
สไตล์ตะวันตก (western) ในชื่อเรื่อง 
 
                       The Outrage (1964)

[SILA]

          เล่าเรื่องราวคดีฆาตกรรมและข่มขืนจากผู้อยู่และรู้เห็นเหตุการณ์รวมสี่คน
สี่อย่างเหมือนกัน
          เคยได้ดูหนังเรื่องนี้ตอนมาฉายทางโทรทัศน์เมื่อนานมากจนจำไม่ค่อยได้แล้ว

  

[SILA]

          Paul Newman เป็นโจร  Laurence Harvey เป็นสามีที่เสียชีวิต
และ      Claire Bloom เป็นภรรยาที่ถูกข่มขืน            

[SILA]

          มาถึงไทยในรูปแบบละครเวทีแล้วสู่ทีวี -
                โดยอาจารย์คึกฤทธิ์ เรียบเรียง ราโชมอน ฉบับละครเวทีขึ้นเมื่อปี 2508

จากบทความ - อาจารย์คึกฤทธิ์กับราโชมอน ในสยามรัฐ โดย สมบัติ ภู่กาญจน์ -

          อาจารย์คึกฤทธิ์ เคยเล่าเรื่องความเป็นมาของการเขียนบทละครเวทีเรื่องราโชมอนให้ผมฟัง

             “เริ่มต้น ผมได้ดูหนังเรื่องราโชมอนครั้งแรกที่ฝรั่งเป็นคนทำ ซึ่งมันก็ทำอย่างที่ฝรั่งทำกันนั่นแหละ..
ยังบอกไม่ได้ว่าดีหรือไม่ดี ..แต่ด้วยความสนใจในเนื้อเรื่อง  จึงทำให้ผมขวนขวายที่จะหาบทที่เป็นต้นฉบับ
มาอ่าน ได้มาครั้งแรกเป็นบทหนังภาษาอังกฤษ  อ่านแล้วก็ยังไม่แน่ใจนักว่า ภาษาอังกฤษนั้นมันจะตรง
กับบทเดิมที่เป็นภาษาญี่ปุ่นนั้นมากน้อยเพียงใด  
             ต่อมา ผมได้รู้จักกับคนญี่ปุ่นที่ทำงานเป็นข้าราชการอยู่ในสถานทูตญี่ปุ่นที่กรุงเทพฯ ได้พูดคุยกัน
ถึงเรื่องนี้ ด้วยความที่เขาพูดและเขียนภาษาไทยได้ เขาก็รับอาสาว่าจะค้นบทเดิมของญี่ปุ่นแล้วแปลเป็นไทย
มาให้ผมดู แต่ก็ไม่ได้ทำถึงขั้นแปลทั้งหมด เพราะผมขอเพียงให้เขาเลือกแปลเฉพาะตอนที่สำคัญ ๆ

-------------
 
             อ่านแล้วอดข้องใจไม่ได้ตรงที่ อาจารย์คึกฤทธิ์ว่า ราโชมอน เป็นหนังซึ่งฝรั่งเป็นคนทำ
และยังมีความเห็นต่อหนังว่า - ยังบอกไม่ได้ว่าดีหรือไม่ดี
               (หรืออาจารย์คึกฤทธิ์จะหมายถึงราโชมอนฝรั่ง - The Outrage ?)
             และเนื่องจาก บทละครที่ท่านเขียนมีตัวละครเพิ่มเติมและมีการปรับตัวละครคือ
คนทำช้อง - wigmaker เหมือนบทละครบรอดเวย์ ทำให้น่าคิดว่า อาจารย์คึกฤทธิ์คงจะเขียน
บทละครราโชมอนจากบทละครบรอดเวย์(กับบทหนังของคุโรซาวา)

[SILA]

           จากขั้นนี้ จึงทำให้ผมเกิดความคิดที่จะเขียนบทละครเรื่องนี้เป็นภาษาไทยขึ้นมา
โดยมีเจตนาให้คงลักษณะของละครญี่ปุ่นเอาไว้เป็นหลัก  แต่ผมจะแทรกความคิดเล็ก ๆน้อย ๆ
บางประการที่เป็นไทยของผมเข้าไปด้วย มันก็เลยกลายเป็นละครราโชมอน ในไทยเวอร์ชั่นขึ้นมา

           ต่อจากนั้น ผมได้จัดการแสดงละครเรื่องนี้ ในรูปแบบของละครเวที  ที่หอประชุมใหญ่
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯและสมเด็จพระบรมราชินีนาถฯ เสด็จฯ
ทอดพระเนตรในรอบปฐมทัศน์ด้วย  ผมพยายามทำละครนี้ให้เหมือนละครเวทีญี่ปุ่น ผสมกับ
การแสดงแบบละครโทรทัศน์ แต่อยู่บนเวที  มีการเปลี่ยนฉากโดยไม่ปิดม่านแต่ใช้วิธีเปิดไฟ ดับไฟ
เป็นจุด ๆ ที่มุมต่าง ๆของเวที ตามเหตุการณ์ในท้องเรื่อง

              เริ่มตั้งแต่ฉากประตูราโชมอน หรือประตูผี-ซึ่งอาจารย์คึกฤทธิ์อธิบายว่า ราโชมอนแปลว่าประตูผี
มีความหมายคล้าย ๆ กับประตูผีที่สำราญราษฏร์ของกรุงเทพฯในยุคอดีตเช่นเดียวกัน-ซึ่งมีคนมานั่งพูดคุยกัน
ระหว่างหลบพายุฝนอยู่ที่บริเวณประตู

ภาพประกอบจากละครเวที ของคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อปี พ.ศ. 2514
หอประชุม AUA โดย แคน ไทเมือง (ผู้รับบทพระ)

http://www.oknation.net/blog/canthai/2010/12/02/entry-2

คุณจันทรา ชัยนาม รับบทภรรยาซามูไร

[SILA]

           จากนั้น ก็เป็นฉากป่า ฉากศาล ฉากการพิจารณาคดีที่ศาล ซึ่งเจตนาทำให้คนดูเป็นศาล
โดยตัวละครหันหน้าเข้าพูดให้การกับคนดู 
           ทั้งหมดนี้ ผมทำด้วยความตั้งใจให้เป็นของแปลกใหม่ และมีความรู้สึกว่ามันดูเข้าทีดี

           พอเสร็จการแสดงหน้าที่นั่ง – มีข้อสังเกตว่าอาจารย์คึกฤทธิ์ใช้คำว่าหน้าที่นั่ง ,ไม่ใช่หน้าพระที่นั่ง,
ซึ่งอาจารย์ยืนยันว่าเป็นการใช้ภาษาที่ถูกต้องที่สุดแล้ว - ครั้งนั้นแล้ว  ผมก็เอาไปทดลองแสดงอีกครั้ง
ทางโทรทัศน์เพื่อเปรียบเทียบว่าจะเป็นอย่างไร 
           ผลออกมาว่า ...คราวนี้เชยแหลกเลยครับ... เพราะละครโทรทัศน์มันก็ละครโทรทัศน์
มันคนละอารมณ์กับละครเวที หรือการดูแบบละครเวที ”

[SILA]

        อาจารย์คึกฤทธ์ เปิดฉากละครเรื่อง ราโชมอน ด้วยลายลักษณ์อักษรดังนี้

         บทละครเรื่อง ‘ราโชมอน’ หรือ ‘ประตูผี’

        จากนิยายเก่าแก่พันปีของญี่ปุ่น โดย ริวโนสุเกะ อากิตางาวะ (ริวโนสุเกะ อากิตางาวะ แต่งขึ้นจากนิยายเก่า)

        ทำบทโดย คึกฤทธิ์ ปราโมช

                                องก์ที่หนึ่ง

          ฉาก   ประตูผีที่เมืองเกียวโต  ที่เรียกเป็นภาษาญี่ปุ่นว่า ราโชมอน เวลาเมื่อพันปีมาแล้ว
เสียงเพลงญี่ปุ่นบรรเลงจากค่อยไปจนดังแล้วกลืนเข้ากับเสียงลมและฝน ขณะที่แสง สว่างขึ้นที่ประตูผี
อันเป็นประตูเมืองเก่าๆ ผุพังเพราะขาดการบำรุงรักษา หัวมังกรทำด้วยไม้อันหนึ่งซึ่งเคยประดับอยู่เบื้องบน
ซุ้มประตู ร่วงหล่นลงมาวางอยู่ข้างล่างตรงมุมหนึ่งข้างเสาประตู ชาดที่เคยทาอยู่ที่หัวมังกรนั้น ลอกไป
ตามอายุและมีมูลนกกาจับอยู่เต็มตามซอกหินซึ่งเป็นฐานประตู มีหญ้าขึ้นรก

          เสียงลมดังขึ้นอีก ในเวลาใกล้ค่ำ

          ใต้ซุ้มประตู ตรงมุมแห้งที่สุด มีพระญี่ปุ่นนั่งอยู่บนพื้นหิน มีกองไฟเล็กๆ กองหนึ่งอยู่ตรงหน้า
ข้างตัวมีย่ามใส่อัฐบริขาร และมีไม้เท้ายาวๆ พิงไว้ที่เสาประตู พระญี่ปุ่นรูปนี้อยู่ในวัยสามสิบ แต่ดูแก่กว่าอายุ
เพราะเป็นผู้ที่พ่ายแพ้ และเหนื่อยหน่ายต่อชีวิต พระนั่งอยู่อย่างสงบ เอามือรวบเสื้อสีแก่เข้ามาพันตัว
เพื่อให้อบอุ่น นัยน์ตามองออกไปข้างหน้า

        สักครู่หนึ่ง คนตัดฟืนวิ่งกระหืดกระหอบเข้ามา มีขวานเหน็บอยู่ที่เข็มขัด คนตัดฟืนวิ่งขึ้นไปบนประตู
เหลียวซ้ายแลขวา หยุดชะงักอยู่ครู่หนึ่งเมื่อเห็นพระ แล้ววิ่งไปคุกเข่าตรงหน้าพระ ลงกราบแบบญี่ปุ่น

        คนตัดฟืน – ขออภัยครับท่านครับ ผมวิ่งมาจากในเมือง (ชี้ไปที่ทางเข้า) เขาพูดกันว่า ท่านทิ้งวัดเสียแล้ว
จะไปอยู่ที่อื่น ผมไม่เชื่อ ผมบอกเขาไปว่า ไม่จริงกระมั้ง ท่านอาจจะแค่ไปธุระชั่วคราว แล้วก็คงกลับมาอีก
(มองดูที่ย่ามพระ) เอ.....หรืออาจจะจริง อย่างที่เขาว่าก็ไม่รู้ ท่านจะไปจริงๆ หรือครับท่านครับ