เมื่อคำถามมาครบ ๓๐ ข้อ ต้องมีคนตั้งคำถาม ถามผม ๑ ข้อ
ตามที่ได้ตกลงกันไว้ ก็ขอให้ใครก็ได้มาตั้งคำถามครับ
ไม่ทราบว่าอยู่ในกติกาของคุณหลวงเล็กหรือเปล่า
ขออนุญาตถามเรื่องรามายณะ ในความเห็นของคุณหลวง แต่งก่อนหรือหลังสมัยพุทธกาล 
หากคุณหลวงเล็กว่างจากปริศนารามเกียรติ์ภาค ๒ แล้ว
กรุณาพิจารณาคำถามนี้ด้วย
อยากทราบจริง ๆ นะเนี่ย
ไม่ลืมหรอก แต่ขอใช้เวลาตั้งคำถามไปให้ใกล้จบก่อนแล้วจะตอบ
อันที่จริงแล้ว มีฝรั่งเขาเสนอความเห็นไว้หลายคน ประเด็นหนึ่งที่น่าสนใจมาก
คือ มีคำประพันธ์บางบทในรามายณะไปซ้ำความและเหมือนกันกับคาถาบาลีในชาดกด้วย
นอกจากนี้ยังมีชาดกในพุทธศาสนาที่เป็นเรื่องย่อยจากรามายณะปรากฏอยู่ อย่างน้อย ๓ เรื่อง
อันเป็นที่มาที่ให้ฝรั่งสรุปว่า รามายณะน่าจะแต่งก่อนพุทธกาล
สำหรับผมแล้ว รามายณะคงไม่ได้แต่งเสร็จในระยะเวลาสั้นๆ
การแต่งอาจจะกินเวลาเป็นร้อยปี อาจจะอยู่ในรูปอาขยานหรือมุขปาฐะมาก่อน
จากสั้นแล้วค่อยๆ พอกยาวขึ้น แต่งเติมเข้าไปจนยาว
การจะกำหนดอายุรามายณะทำได้ไม่ง่าย แต่ไม่ร่วมยุคกับวรรณกรรมพระเวทแน่นอน
เพราะลักษณะฉันท์ที่ใช้ต่างกัน รามายณะเป็นวรรณกรรมช่วงต้นทางของยุคปุราณะ
อาจจะเก่าพอๆ กับปุราณะบางเล่ม ขอตอบเท่านี้ รายละเอียดเอาไว้ใกล้จบจะมาตอบอีกครั้ง
