ภาพและเรื่องสมัยรัชกาลที่๕ ได้มาใหม่จากเวปฝรั่งเศส

[เทาชมพู]

ถนนสายหนึ่งในพระนคร สมัยรัชกาลที่ ๕ จากหนังสือของปาวี
เขาบอกสั้นๆว่า Une rue à Bangkok   ไม่ได้บอกว่าถนนอะไร

[siamese]

นายปาวี บุคคลท่านนี้แสบมาก ทำวีรกรรมไม่ดีกับสยามประเทศไว้เป็นอย่างมาก ขออนุญาตเล่าประวัตินายปาวี คร่าวๆ ดังนี้..

"ม.ปาวี ไวซ์ กงสุลฝรั่งเศสประจำเมืองหลวงพระบางคนแรกผู้นี้ เดิมทีเป็นเสมียนโทรเลข เข้ามาในประเทศสยามกับนายช่างฝรั่งเศสที่เข้ามาสร้างสายโทรเลขระหว่างกรุงเทพ-ไซ่ง่อน เมื่อ ค.ศ.1884 ต่อจากนี้ ม.ปาวี ผู้นี้มีคุณสมบัติสำคัญ คือ ใคร่ต่อการศึกษายิ่งนัก ระหว่างที่ทำแผนที่อยู่ ณ ตำบลใดก็ได้ อุตส่าห์สอบสวนประวัติการ ของชาวภูมิประเทศนั้นๆ จนซึมทราบถึงฐานะความเป็นอยู่ของชนพวกนั้นได้เป็นอย่างดี สามารถแต่งหนังสือขนาดใหญ่เป็นทำนองเกล็ดพงศาวดารไทย ลาว เขมร ไว้หลายเล่ม

ใน ค.ศ.1886  เมื่อรัฐบาลฝรั่งเศสตั้งไวซ์ กงสุสขึ้นที่เมืองหลวงพระบาง ก็เลือกเอา ม.ปาวี เป็นผู้ทำการในตำแหน่งนี้ แต่มียศเป็นกงสุลชั้น 2 และเป็นหัวหน้าคณะข้าหลวงสำรวจดินแดนของฝ่ายฝรั่งเศส

ณ วันที่ 10 มิถุนายน ค.ศ. 1892 ม.ปาวีได้เข้ามาประเทศสยาม มีตำแหน่งเป็นราชทูตฝรั่งเศสประจำกรุเทพฯ การที่ ม.ปาวี ได้รับตำแหน่งเป็นราชทูตคราวหนี้ ต้องนับว่าเป็นพฤติการณ์ที่สำคัญสัมพันธ์อยู่กับประวัติกาลของชาติไทย เพราะม.ปาวี เป็นผู้ชำนิชำนาญ ได้เรียนรู้ถึงความเป็นไปแห่งท้องที่ บริเวณที่แก่งแย่งกันอย่างหลับตาเห็น

ฉะนั้นจึงเป็นกำลังทำให้รัฐประศาสโนบายของฝรั่งเศสก้าวหน้ายิ่งขึ้น"

คัดจากหนังสือสังเขปเอกสารประวัติศาสตร์ ร.ศ. ๑๑๒

[เพ็ญชมพู]

ในหนังสือ ชีวิต ๕ แผ่นดินของข้าพเจ้า โดย พลโทประยูร ภมรมนตรีว่าเขียนถึง ม. ปาวี ว่า

มองซิเออร์ปาวี อัครราชทูตเป็นตัวตั้งตัวตี โดยมองซิเออร์ผู้นี้ทางราชการได้จ้างมาทำแผนที่ในประเทศ เคยถูกพวกจีนฮ่อทำร้ายในเมืองหลวงพระบาง แต่เจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยได้ช่วยชีวิตไว้ เลยสนองพระคุณสำรวจดินแดนทำแผนที่ทั้งปวงให้แก่รัฐบาลฝรั่งเศสเป็นมูลฐานประกอบการยึดดินแดน

ที่ปารีส ภายหลังเหตุการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ ไปแล้ว ๑๔ ปี รัชกาลที่ ๕ ทรงได้พบ ม. ปาวี ตัวต่อตัว  ทรงเล่าไว้ในพระราชหัตถเลขาฯ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชนุภาพ พ.ศ. ๒๕๕๐ พิมพ์ในงานพระเมรุกรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร พ.ศ. ๒๔๙๑ ตอนหนึ่งว่า

...เธอคงอยากรู้เปนอันมาก ว่าฉันได้พูดกับอ้ายปาวีอย่างไร มันเจ้าก้า [นบนอบเป็นอย่างยิ่ง] เหลือสติกำลัง เข้ามารับอาสาเปนล่ามฉัน พูดกับลูกสาวเปรสิเดนต์ ฉันก็ออกจะไม่อยากพูดกับมัน จำใจต้องพูด ครั้นเวลาเลิก มันบอกว่ามันมีความยินดีที่การตกลงกันเรียบร้อย [เรื่องเมืองเสียมราฐและพระตะบอง] ฉันว่าข้าต้องการจะให้เรียบร้อยมานานนักหนาแล้ว มันเรียบไม่ได้ก็เพราะเจ้า ถ้าเจ้าพูดเสียตรง ๆ อย่างเช่นที่ได้ตกลงกันครั้งนี้ ที่ไนมันจะลำบากมาเปนสิบเอ็ดสิบสองปี ข้าไม่โทษคนอื่นโทษเจ้าทั้งนั้น มันหัวร่อเรี่ยมากจนหน้าแดง บอกว่ามีความเสียใจเปนอันมาก ที่จริงความที่วุ่นวายมากไป 'เพราะอังกฤษเข้าแทรก' ฉันเห็นพอแล้วก็เลยพูดเรื่องอื่นต่อไป...

 

[เพ็ญชมพู]

ฝรั่งเศสได้สร้างอนุสาวรีย์ของนายปาวีกำลังได้รับการกราบไหว้จากชาย-หญิงลาว ตั้งอยู่ในกรุงเวียงจันทน์ ซึ่งหลังจากประเทศลาวได้รับเอกราช อนุสาวรีย์ของนายปาวีได้ถูกแยกชิ้นส่วนนำไปทิ้งแม่น้ำโขง ต่อมาสถานทูตฝรั่งเศสประจำกรุงเวียงจันทน์ได้กู้นำไปเก็บรักษาไว้ที่สถานทูต ส่วนรูปหล่อชาย-หญิงลาว นำไปเก็บรักษาที่สนามหน้าหอพระแก้ว กรุงเวียงจันทน์



http://pavie.culture.fr/mediatheque.php?rubrique_id=32&lg=en#media171

 

[เทาชมพู]

รูปของปาวีที่นำมาลงในหน้าก่อน คงถ่ายสมัยอยู่ปารีส  ถ่ายในร้านถ่ายรูปเลยดูโก้หน่อย  แต่พอแกมาบุกป่าฝ่าดงอยู่แถวนี้  ก็หมดสง่าราศี เป็นคนละคน
ในรูปนี้ ปาวีคือคนที่สามจากขวา  ส่วนชาวเอเชียในภาพนี้เป็นล่ามเขมร ไม่ใช่คนสยาม  ฝรั่งอีกคนชื่อ Pierre Lefèvre-Pontalis

[เทาชมพู]

ย้ายพระรูปเจ้านายสยามจากค.ห. 164 ตามมาที่นี่   จำได้ไหมว่าพระองค์ไหนในรัชกาลที่ ๕

[เทาชมพู]

อนุสาวรีย์ของปาวี ที่ตั้งอยู่บนสนามหญ้า ในบริเวณสถานทูตฝรั่งเศสประจำประเทศลาว ในปัจจุบัน

[luanglek]

ตอบรูปในความเห็นที่ ๑๗๐

สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช 
ตอนนั้นน่าจะทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวง

[เทาชมพู]

ถูกต้องค่ะ

[NAVARAT.C]

เมื่อม.ปาวี ราชทูตฝรั่งเศสประจำกรุงเทพ ดำเนินการโดยพลการ สั่งให้เรือรบทั้ง๒ลำเดินทางเข้ามาทอดสมออยู่ในปากอ่าว เตรียมพร้อมที่จะตลุยเข้ามาในกรุงเทพนั้น  ในวันที่ ๑๑ กรกฎาคม เสนาบดีว่าการต่างประเทศของไทยได้มีโทรเลขไปยังอัครราชฑูตไทยประจำกรุงปารีส แจ้งเรื่องเรีอรบฝรั่งเศส จะเข้ามาขู่เข็ญไทย ขอให้นำความไปร้องเรียนต่อ ม.เดอ แวลล์ รัฐมนตรีว่าการต่างประเทศฝรั่งเศสโดยด่วน

เดอ แวลล์ตอบว่า รัฐบาลฝรั่งเศสไม่ได้เป็นผู้สั่งการให้เรือรบเข้าไปในกรุงเทพ ฯ  และรับรองว่าจะถอนคำสั่งเดิมเสีย
ในวันที่ ๑๓ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๓๖ เดอ แวลล์ ได้มีโทรเลขไปยังปาวี ราชฑูตฝรั่งเศสที่กรุงเทพ ฯ มีความว่าสำคัญว่า ให้บอกแก่กองเรือฝรั่งเศสทราบว่า รัฐบาลฝรั่งเศสตกลงยับยั้งไม่ให้เรือลำใดข้ามสันดอนเข้าไปก่อน โทรเลขฉบับนี้มาถึงสถานทูตฝรั่งเศส ได้รับในกรุงเทพเวลาเช้า ๑๐.๓๐น. ของวันเดียวกันนั้น

ปาวีอยู่ในกรุงเทพมานานพอที่จะรู้ระบบการทำงาน "หลับกลางวัน ทำงานกลางคืน" ของสยามดี  เขาจึงถ่วงเวลาที่จะนำโทรเลขนั้น  ไปแจ้งยังผู้บังคับการกองเรือ ที่กำลังรอปฏิบัติตามคำสั่งที่กำหนดไว้ว่า เมื่อน้ำขึ้นในตอนเย็น จะเป็นเวลาที่ลงลงมือปฏิบัติการ

อันที่จริง สำเนาโทรเลขนั้น กรมโทรเลขสยามก็ได้รับพร้อมๆกัน ไม่มีปัญหาอะไรที่เราจะให้เจ้าหน้าที่ไทย ลงเรือด่วนนำโทรเลขนั้น ไปแจ้งให้ผู้บังคับการทหารเรือฝรั่งเศสเสียเอง เพื่อยุติวิกฤต

แต่ทว่า จะหาผู้หลักผู้ใหญ่ฝ่ายไทยที่มีอำนาจสั่งการดังกล่าวสักคน ก็หาได้ไม่ เวลาล่วงเลยจน ๑๘.๐๕ น . เรือรบฝรั่งเศสจึงวิ่งเต็มฝีจักรช้ามสันดอนเข้ามากรุงเทพ

เจ้าพระยาอภัยราชาฯ (โรลัง ยัคมินส์) ที่ปรึกษาราชการของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวชาวเบลเยียม กล่าวไว้ในจดหมายที่เขียนถึงลูกชายเกี่ยวกับโทรเลขที่ฝรั่งเศสส่งมาไว้ว่า "ลูกอาจถามพ่อว่า ถ้าเราได้รับโทรเลขฉบับนั้นเวลา ๑๐.๓๐นาฬิกา ในตอนเช้าของวันที่ ๑๓แล้ว เหตุใดเราจึงไม่ติดต่อกับปาวีทันที โชคร้ายจริงที่เหตุผลเป็นเรื่องโง่เขลา ลูกก็ทราบนี่ว่า เสนาบดีสยามหลับตอนกลางวัน และทำงานตลอดจนประชุมกันในเวลากลางคืน เรื่องนี้ส่งผลให้เมื่อโทรเลขฉบับนั้นมาถึง จึงได้แต่รอกันเงียบๆ โดยไม่บอกให้พ่อรู้ด้วยซ้ำ จนกรมหลวงเทวะวงศ์ฯ ทรงตื่นจากบรรทม ซึ่งพระองค์ทรงตื่นขึ้นตอนที่มีคนได้ยินเสียงยิงปืนใหญ่ที่ปากน้ำนั่นแล้วด้วยซ้ำ"

ขออภัย ถ้าเริ่มเรื่องม.ปาวี ก็จะต้องท้าวความเรื่องนี้ด้วย พอดีผมจะไม่อยู่บ้านสักสัปดาห์หนึ่ง และคงไม่ได้เปิดเข้าเน็ทจนกว่าจะกลับ เลยยังเล่าไม่หมดว่า การเสียดินแดนครั้งนั้นน่ะ โทษนายปาวีได้ครึ่งเดียว อีกครึ่งหนึ่งต้องโทษความไม่พร้อมด้วยประการทั้งปวง ของคนไทยเราเอง
ระหว่างนี้ก็เชิญทุกท่านว่ากันต่อไปก่อนครับ

[Diwali]

เข้ามาลงชื่อครับ คุณครูทุกๆท่าน
เสียดายมาตอบช้า มัวแต่เพลิดเพลินจากเทศกาลวันหยุดยาวช่วงปีใหม่ ต่อเนื่องจนเกือบปลายเดือน

รูปชุดแรกๆ ที่กระทู้ถาม ผมดันมีสำเนาติดมือเก็บอยู่กับตัว
เป็นหนังสือประมวลภาพฯโดยคุณไกรฤกษ์ นานา ครับ

เห็นภาพปุ๊บ จำได้ปั๊ป  พลิกดูอีกครั้งก็พบว่าเป็นหนังสือ L'Illustration  21 Janvier, 1905  หน้า 44-45 คอลัมภ์ "เพื่อนบ้านของเรา"สยาม"
กะว่าจะเข้ามาตอบ  แต่คุณครูใหญ่ตอบไปแล้ว

บทความ ก็เป็นการบรรยายแนะนำประเทศสยามแบบคร่าวๆ
แต่ภาพประกอบพร้อมคำบรรยาย ไม่ได้สอดคล้องกับบทความแต่อย่างใด
คำบรรยายภาพ ก็เป็นการบรรยายแบบลวกๆ อย่างที่คุณครูหลายท่านว่าไว้แหละครับว่า
เป็นการจับภาพเหตุการณ์ต่างๆ มาตัดแปะแล้วบรรยายแบบหยาบๆ

ส่วนภาพอื่นๆนั้น ในชุดต่อมา
บางภาพ ผมเคยผ่านตาว่ามีปรากฎอยู่ในหนังสือรวมเล่ม,รวมภาพ กระจัดกระจายหลายๆเล่ม
ของคุณเอนก นาวิกมูลที่ไปค้นมาจากหอจดหมายเหตุฯบ้าง แหล่งอื่นบ้าง ฯลฯ

ดังนั้น ผมขออนุญาต นั่งอ่านอยู่เงียบๆ ต่อไปนะครับ
 

[เทาชมพู]

คุณนวรัตนยังไม่กลับขึ้นเวที   ดิฉันมาคั่นโปรแกรมหน้าม่าน ดึงกระทู้ขึ้นมาก่อนตกจอ
คุณ Diwali พอจะสแกนภาพมาให้ชมกันบ้างไหมคะ?
********************
ข้อความต่อไปนี้นำมาจากกระทู้เก่า  เจ้าพระยามหิธร  เป็นเหตุการณ์ร.ศ. ๑๑๒ ตอนฝรั่งเศสปิดปากอ่าวไทยพอดี   ทางกรุงเทพชุลมุนวุนวายมากขนาดไหน ลองอ่านดู

ในวิฤติการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ เมื่อฝรั่งเศสเอาเรือรบมาปิดปากอ่าวไทย   นายลออ(หมายถึงเจ้าพระยามหิธร) เป็นเสมียนโท ได้มีโอกาสรู้เห็นบรรยากาศตึงเครียดติดต่อกันหลายวันหลายคืน   ในพระบรมมหาราชวัง

มีเกร็ดเล็กๆน่าขำที่นายลออจำได้ก็คือ ตอนเกิดเรื่องที่เรือรบฝรั่งเศสรุกล้ำอ่าวไทย  เข้ามาจอดลอยลำถึงหน้าสถานทูตฝรั่งเศส   
ผู้บัญชาการทหารเรือไทยในตอนนั้นเป็นผู้เชี่ยวชาญชาวเดนมาร์คที่ไทยจ้างมาฝึกทหารเรือ  ได้รับบรรดาศักดิ์เป็นพระยาชลยุทธโยธี  ได้รับรายงานเรื่องนี้ก็เดือดดาลมาก    ถือว่านอกจากฝรั่งเศสดูถูกคนไทยแล้วยังเป็นการสบประมาทถึงเดนมาร์คด้วย

พระยาชลยุทธฯก็ไม่รอช้า  ถือว่าถึงขั้นรบกันก็ต้องรบ   ออกคำสั่งให้ติดไฟเรือพระที่นั่งมหาจักรีซึ่งเป็นเรือรบที่มีอานุภาพมากที่สุดของไทยในตอนนั้น  เตรียมพร้อมรบเต็มกระบวนศึก
แล้วท่านก็แต่งเครื่องรบเต็มที่ รีบลงเรือกรรเชียงจากฝั่งไปขึ้นเรือกลางแม่น้ำ เพื่อจะบัญชาการรบ

พอถึงเรือมหาจักรี   พระยาชลยุทธฯใจร้อนเผ่นจากเรือกรรเชียงขึ้นบันไดเรือรบ    บังเอิญคืนนั้นมืดมากมองอะไรไม่เห็น   ท่านก็เลยพลาดบันไดเรือ หล่นตูมลงในแม่น้ำเจ้าพระยาทั้งชุดเครื่องรบ  ทำให้ทหารเรือไทยต้องโดดน้ำตามลงไปช่วยผู้บัญชาการกันจ้าละหวั่น  ฉุดเอาตัวขึ้นมาได้ 
การตกน้ำแทนที่จะทำให้พระยาชลยุทธฯใจเย็นลง กลับทำให้โกรธมากขึ้น 

เคราะห์ดีก่อนเรือมหาจักรีจะออกไปยิงกับฝรั่งเศส   เจ้าพระยาอภัยราชา(โรแลง ยัคมินส์) ที่ปรึกษาราชการแผ่นดินซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญชาวเบลเยี่ยม   ได้รับรายงานเข้าเสียก่อน 
เห็นว่าถ้าถึงยิงกันจะเกิดเรื่องลุกลามใหญ่โต  จึงรีบนำความขึ้นกราบบังคมทูล ขอให้มีพระบรมราชโองการห้าม  พระเจ้าอยู่หัวก็ทรงห้ามเสียทัน  พระยาชลยุทธฯจึงไม่ได้รบกับฝรั่งเศส

อย่าง ไรก็ตาม  เหตุการณ์ในช่วงนั้นไม่มีใครขำออกเลย    เพราะมีแต่ความตึงเครียดไปทั้งเมืองตั้งแต่พระบรมมหาราชวังถึงชาวบ้านร้านถิ่น   
ภายในพระบรมมหาราชวัง มีการลากปืนใหญ่เข้าประจำที่   หัดทหารกันทั้งวันทั้งคืนและเกณฑ์ทหารใหม่เข้าเพิ่มเผื่อรับมือ   พระเจ้าอยู่หัวและเสนาบดีเข้าประชุมกันตลอดทั้งวันทั้งคืน  ไม่มีใครกลับบ้าน  ออฟฟิศหลวงเปิดตลอด ๒๔ ชั่วโมง    ข้าราชการประจำรวมทั้งนายลออต้องมาประจำหน้าที่ไม่ได้กลับบ้านติดต่อกันหลายวัน   กินนอนกันอยู่ในออฟฟิศนั่นเอง

พอ ตกกลางคืน  เจ้านายสำคัญๆและเสนาบดีชั้นผู้ใหญ่ที่มาปรึกษางานกันเคร่งเครียดตลอดวันก็เอาที่นอนหมอนมุ้งไปปูนอนกันตามระเบียงพระที่นั่งจักรี 
ตอนดึก พระเจ้าอยู่หัวบรรทมไม่หลับ  เสด็จออกมา  เจ้านายและเสนาบดีก็ลุกจากมุ้งไปเข้าเฝ้า ประชุมกันต่อไม่เป็นอันหลับนอนจนเช้า

ส่วน เจ้านายฝ่ายในตลอดจนบรรดาข้าหลวงทั้งหลาย  ออกมาประชุมปะปนกับผู้ชายไม่ได้ก็จริง แต่ก็รวบรวมข้าวของและเงินทอง เตรียมพร้อม ทูลเกล้าฯถวายเพื่อเป็นค่าซื้อปืนสู้กับฝรั่งเศส 
ในเหตุการณ์นี้เองที่ได้มีการดำริตั้งสภาอุณาโลมแดงขึ้น  ซึ่งต่อมาคือสภากาชาดไทย  สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีพระบรมราชินี(หรือสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรม ราชินีนาถ)ทรงเป็นนายกสภา  เพื่อจะได้ช่วยรักษาพยาบาลทหารที่บาดเจ็บจากสงคราม

ทางฝ่ายราษฎรใน เมืองหลวงก็ไม่ประมาท   พวกผู้หญิงพากันคั่วข้าวตากทำเป็นเสบียง  เตรียมตัวพร้อมจะอุ้มลูกจูงหลานหลบหนีเข้าป่าเผื่อข้าศึกบุกเข้ามาถึงเมือง
ส่วนผู้ชายก็คึกคักพร้อมรบ  ไม่กลัวฝรั่งเศส   นัดยกพวกแห่กันไปริมแม่น้ำใกล้เรือรบ ด่าว่าท้าทายต่างๆจนฝรั่งเศสไม่กล้าลงจากเรือรบ  ยันกันอยู่อย่างนั้น

http://www.reurnthai.com/index.php?topic=1190.msg20842;topicseen#msg20842

[เทาชมพู]

ไปค้นรูปสงครามไทย-ฝรั่งเศส ร.ศ. 112  ในเว็บฝรั่งเศส  เจออยู่หลายรูปที่เกี่ยวกับสยาม
รูปนี้  มีคำบรรยายว่า    1866-garde-royale    
ดูอีกที  โขลน น่ะเอง

[เทาชมพู]

ช้างศึกสมัยรัชกาลที่ ๕

ทหารสยาม

       

ขอคุณนวรัตนและคุณหนุ่มสยาม  โปรดสังเกตว่าทหารทั้งสองรูป สวมรองเท้าหนังแท้ แต่ไม่ใช่หนังเท้า อย่างรูปก่อนๆในกระทู้นี้  ไม่รู้ว่ายศชั้นไหนหรือกรมกองอะไร

[siamese]

"เคราะห์ดีก่อนเรือมหาจักรีจะออกไปยิงกับฝรั่งเศส   เจ้าพระยาอภัยราชา(โรแลง ยัคมินส์) ที่ปรึกษาราชการแผ่นดินซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญชาวเบลเยี่ยม   ได้รับรายงานเข้าเสียก่อน  
เห็นว่าถ้าถึงยิงกันจะเกิดเรื่องลุกลามใหญ่โต  จึงรีบนำความขึ้นกราบบังคมทูล ขอให้มีพระบรมราชโองการห้าม  พระเจ้าอยู่หัวก็ทรงห้ามเสียทัน  พระยาชลยุทธฯจึงไม่ได้รบกับฝรั่งเศส"

ผมได้อ่านหนังสือประมวลภาพ ร.ศ. ๑๑๒ ของ อ.ไกรฤกษ์ นานา ระบุไว้ในเนื้อหาเรื่องนี้แต่เป็นรายละเอียดปลีกย่อย คือ หากเห็นว่าสยามเพลี่ยงพล้ำแก่เรือข้าศึกแล้ว จะใช้วิธีการสุดท้ายคือ การขอพระบรมราชานุญาตนำเรือพระที่นั่งมหาจักรี นำเข้าพุ่งชนให้เรือรบฝรั่งเศสจมในท้องน้ำเจ้าพระยา ซึ่งภายหลังได้มีพระบรมราชานุญาตห้ามไว้ทัน จึงมิได้มีเหตุการณ์ใหญ่โตขึ้นไปมากกว่านี้

ก่อนที่เรือรบจากฝรั่งเศสจะลุยเข้ามายังปากน้ำเจ้าพระยาและนำมาจอดทอดสมอที่หน้าสถานกงสุลฝรั่งเศส ก่อนจะยื่นคำขาดมายังราชสำนัก ยื่นข้อเรียกร้องต่างๆ หากไม่กระทำการที่ประสงค์แล้ว เรือรบพร้อมจะนำล่วงเข้าสู่หน้าพระบรมมหาราชวัง และจะยิงถล่มในอีกไม่นาน บรรยากาศบ้านเมืองคงเงียงเหงา ประตูเมืองพระนครปิดสนิท ทุกคนหวาดกลัว ข้าราชการทุกคนล้วนมุ่งตรงมายังพระบรมมหาราชวัง ศูนย์กลางแห่งพระราชอำนาจ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ทรงมีพระราชดำรัสมายังเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี เพื่อปลุกใจทหารและข้าราชการของพระองค์ และทรงวางพระหัตถ์ที่บ่าของเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี พร้อมกับทรงเอ่ยว่า "ไม่เขา ก็เรา"