เจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์

[Kurukula]

สวัสดีครับ หลังจากไม่ได้โพสท์นาน ก็อยากจะทำให้บอร์ดมีชีวิตชีวาขึ้นมาบ้าง กำลังจะไปเที่ยวศรีสัชนาลัยปลายเดือนนี้หลังคริสต์มาส เลยเกิดอยากทราบขึ้นมาว่าเจดีย์พุ่มข้าวบิณฑ์ ที่เขาถือกันว่าเป็นเอกลักษณ์ของอาณาจักรสุโขทัยมีที่ไหนบ้าง จะได้รวบรวมให้เป็นหลักเป็นฐานเสียที เผื่อใครอยากทราบมาค้นจะได้ตามได้ง่ายๆครับ

อันเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์หรือทรงยอดดอกบัวตูมนี้ มีทฤษฎีของนักวิชาการต่างๆกล่าวถึงไว้มากมาย ถึงที่มาที่ไป เนื่องจากไม่เคยปรากฏเจดีย์ลักษณะเช่นนี้มาก่อน

บางท่านก็ว่ามาจากการรวมลักษณะของเจดีย์ในศิลปะต่างๆไว้ในที่เดียวกัน ทั้งปราสาทแบบเขมร การไม่มีบัลลังก์ที่องค์ระฆังแบบพม่า เป็นต้น

บางท่านก็ว่า เป็นการสร้างสัญลักษณ์ใหม่ให้กับรัฐใหม่ คือสุโขทัย ที่เกี่ยวข้องกับความพยายามสร้างศูนย์กลางการปกครอง (ทั้งทางโลกและทางธรรม) ขึ้นใหม่ โดยพญาลิไท

ส่วนตัวผมเอง เชื่อว่าน่าจะเกี่ยวข้องกับการพยายามทำองค์ระฆังให้เป็นรูปดอกบัว ซึ่งเกิดขึ้นในศิลปะอยุธยาด้วย เช่น วัดอโยธยา และวัดไก่เตี้ย เป็นต้น อาจจะเป็นความคิดร่วมกันของรัฐในดินแดนไทยในช่วงพุทธศตวรรษที่ 19 -20 

เนื่องจากมีผู้ทำวิจัยไว้มากแล้ว จึงไม่ขอกล่าวถึงรายละเอียดมากครับ ถ้าอยากทราบข้อมูลโดยละเอียด สามารถหาอ่านได้จากหนังสือเรื่องเจดีย์ ของศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม หรือวิทยานิพนธ์ เรื่อง
"การศึกษาเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ในสมัยสุโขทัย" โดยคฑา จันทลักขณา และ ของมณฑล ทิพยทัศน์ เรื่อง เจดีย์พุ่มข้าวบิณฑ์สุโขทัยครับ

[Kurukula]

ลายเส้นของเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ครับ อาจารย์สันติ เล็กสุขุม เสนอไว้ว่ามาจากส่วนประกอบของหลายๆศิลปะผสมกัน เช่น ฐานเขียงซ้อนกันแบบสุโขทัยเอง ถัดขึ้นไปเป็นฐานบัวลูกแก้วอกไก่ท้องไม้สูง แบบล้านนา

ถัดขึุ้นไปเป็นฐานบัวลูกฟักสามฐานแบบเขมร พร้อมเรือนธาตุ

ส่วนยอดเป็นกระุพุ่มคล้ายดอกบัวตูม ไม่มีบัลลังก์ อาจมาจากพม่า หรือไม่ก็เป็นการลบเส้นนอกที่เกะกะออก ต้องการให้องค์ระฆังออกมาเป็นรูปดอกบัว

[Kurukula]

เจดีย์ประธานวัดเจ็ดแถวครับ คล้ายกับเป็นมหาธาตุประจำเมืองศรีสัชนาลัย แหล่งรวมเจดีย์ที่งามที่สุดแห่งหนึ่งในไทย

ช่างมีฝีมือเท่าไรก็มาแสดงออกที่นี่ เจดีย์แต่ละองค์จึงไม่ซ้ำกันเลย คล้ายกับวัดมหาธาตุ ลพบุรี หรือวัดมหาธาตุ ชัยนาท

ว่ากันว่าอาจเป็นเจดีย์บรรจุอัฐิเจ้านายฝ่ายศรีสัชนาัลัย วงศ์วานหลวงศรียศ จึงได้มีเจดีย์น้อยใหญ่อยู่เป็นจำนวนมาก

[Kurukula]

อีกภาพหนึ่งครับ เป็นวัดหนึ่งที่น่าประทับใจมากๆในประเทศไทย ยังสวยสมบูรณ์และไม่มีผู้คนเข้าไปรบกวนมากนัก (เมื่อเทียบกับอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย)

[Kurukula]

วัดเจ็ดแถวมีเจดีย์น้อยใหญ่เป็นจำนวนมากเรียงต่อๆกัน อาจเป็นที่มาของชื่อวัด และใช้เจดีย์พุ่มข้าวบิณฑ์หรือยอดดอกบัวตูมเป็นประธาน ซึ่งเจดีย์รูปทรงนี้มีข้อเสียคือ รูปทรงชะลูดเพรียว แม้จะสร้างให้ใหญ่โตก็ไม่ให้ความรู้สึกอลังการอย่างปรางค์หรือปราสาทเขมร อย่างไรก็ตาม อาจเป็นความพยายามจากเหตุผลบางประการของชาวสุโขทัยที่เลือกใช้เจดีย์ทรงนี้เป็นประธานในหลายๆวัด

[virain]