ว่าด้วยเรื่อง ลูกมะมาด และ น้ำพริก มะหมากมาด

[atsk]

พอดีวันนี้เห็นคนข้างๆเค้าเถียงกันเป็นวรรคเป็นเวรเรื่อง น้ำพริกมะหมากมาด  
คนนึงว่า ต้องเรียก      หมากมะมาด
อีกคนนึงว่า ต้องเรียก        มะหมากมาด
คนที่สามว่า ต้องเรียก      มะหมาดมาด     บังเอิญว่าเกิดไม่ทันเลยไม่รู้จะไปเถียงสู้กับเขายังไง  เลยได้แต่ นิ่งเงียบ

ในพลันนั้น  ฉวยนึกขึ้นมาได้ว่า  เคยสงสัยมาหลายทีแล้ว จากที่ได้อ่าน ชีวิตในวัง ทั้งสองเล่ม มีเนื้อหาดังนี้

ชีวิตในวังเล่มหนึ่ง หน้า ๑๙๑  ความว่า

" ....... ลุกขึ้นมาพบพี่หละนั่งหน้าตาอิดโรยอยู่บนแคร่หน้าเรือน
ข้าพเจ้าจึงถามว่า  "อดนอน ทำไมไม่นอนให้เต็มอิ่ม"
พี่หละว่า      " นอนได้ที่ไหน ท้องเดินวิ่งขี้ทั้งคืน ......เมื่อคืนกินส้มตำลูกมะมาดกับข้าวตังทอด มันคงจะเผ็ดมากไป ทำให้ท้องเดินทั้งคืน"


ชีวิตในวังเล่มสอง หน้า ๙๙ ความว่า  (ตอนที่พากันอยากกิน ส้มตำกับข้าวตังปิ้ง)

" พวกเรามีตั้งหลายคนออกกันคนละหนึ่งสตางค์ เดี๋ยวก็ได้กินข้าวตัง แต่ข้าพเจ้าไม่ออกนะ เพราะไม่มีสตางค์เลย แต่จะออกแรงเป็นคนไปซื้อให้  แล้วจะเก็บลูกมะมาดต้นข้างกรงไก่มาใส่ส้มตำ เปรี้ยวดีนัก กินแล้วตาเหล่เชียว......."


แล้วก็มาพ่วงกันกับเรื่องน้ำพริกมะหมากมาด   ซึ่งเชื่อกันว่ามีต้นกำเนิดจากวังสวนสุนันทาเช่นกัน  โดยมาจากตำหนักพระราชชายา เจ้าดารารัศมี  ซึ่งได้นำ มะแขว่น หรือ มะหมากมาด อันเป็นเครื่องเทศของคนเหนือลงมาให้เป็นที่รู้จักของคนในวังที่บางกอก
จากที่เคยกินน้ำพริกมะหมากมาด  เห็นมีรสซ่าๆปลายลิ้น  กลิ่นหอม เพราะคั่วก่อนจึงนำมาโขลก   และ ไม่เคยได้ชิมลูกมะแขว่นสดๆเสียที จึงไม่ทราบว่า รสชาติจะเป็นอย่างไร



จึงทำให้เกิดข้อสงสัยว่า  ลูกมะมาด ของ คุณย่าเนื่อง  กับ น้ำพริกมะหมากมาด   คือพืชชนิดเดียวกันหรือไม่  

เพราะเคยถามใครต่อใคร เรื่องลูกมะมาด ก็ไม่มีใครรู็จัก ทั้งคนในเมืองบางกอก ทั้งคนต่างจังหวัด ที่เป็นคนเก่าคนแก่ เห็นจะได้ยินจากวังสวนสุนันทาเพียงที่เดียว

ส่วนน้ำพริกมะหมากมาด ก็เห็นมีแต่จากสวนสุนันทาเช่นกัน   เลยเกิดข้อสงสัยมานานนักหนา  

ตั้งใจไว้ว่า ถ้าได้ไปกราบคุณย่าเนื่องอีกเมื่อไหร่จะถามเสียให้สิ้นสงสัย  แต่ด้วยไม่มีบุญไม่ได้ไปเสียทีจนคุณย่าท่านไม่อยู่ให้ถามเสียแล้ว


อีกท่านที่พอจะนึกได้คือ คุณย่า ฉลวย  หรือ คุณครู อรุณี  ศิริสัมพันธ์  แต่ก็ไม่ทราบที่อยู่ท่าน และไม่ทราบว่าท่านยังมีชีวิตอยู่หรือไม่ ใครพอจะรู้จักท่านบ้างครับ


ขอรบกวนแต่เพียงเท่านี้ก่อน  ได้โปรดชี้แจงแก่ข้าพเจ้าผู้มีปัญญาน้อยด้วยเถิด จักเป็นพระคุณยิ่งแล้ว  

ขอบพระคุณครับ

[han_bing]

เรื่องมะมาดนี้ไม่รู้ว่าคนที่อื่นเรียกอย่างไร แต่ปกติคือพริกหอมที่ใช่ใส่ในกุ้งอบวุ้นเส้น ปกติกินแล้วมีเพียงรสแสบๆนิดๆ

อาหารทางเหนือใส่เยอะแยะ แต่ไม่รู้ว่าส้มตำมีใส่ด้วยหรือ

[han_bing]

ต่อ

มะแขว่นดิบนั้นปกติเป็นลูกเล็กพวงสีเขียว ทางภาคเหนือใส่ผลดิบ (หรือสด) ใส่ในแกงผักกาด หรือบางทีใส่แกงอ่อมไก่สีแดงๆ เคยฟังเพื่อนคนลาวที่เรียนอยู่ด้วยกันเรียกว่า "หมากมาด"

ภาษาไทยภาคกลางก็เรียกพริกหอม ภาษาเหนือก็เรียกมะแขว่น

พืชชนิดนี้นอกจากคนจีนจะชอบใช้ (จริงๆ ผ่านมาแล้ว โดยเฉพาะเสฉวน) ทางไทยตอนเหนือ และลาวตอนเหนือก็ชอบใช้กันมาก ยิ่งในลาวโดยเฉพาะเมืองหลวงพระบางยิ่งใช่ แต่โดยมานิยมใช้ผลแห้งๆ

ฟังดูเป็นไปได้ไหมว่าเป็นคำเรียกตามภาษาลาวหรือภาษาเหนือแบบสมัยก่อนได้เข้าสู่วังสวนสุนันทา ผ่านเจ้านายฝ่ายเหนือ

ปกติในภาษาลาว "หมาก" ใช้เรียกผลไม้ต่างๆ อาจเกิดการกร่อนเสียงก็ได้

อันนี้ถามมาจากเพื่อนชาวลาวเวียงจันทร์นะ

เรื่องราวของพริกหอมหรือมะแขว่น หรือหมากมาด อ่านได้จากเว็ปไซด์ดังต่อไปนี้

http://library.cmu.ac.th/ntic/lannafood/detail_ingredient.php?id_ingredient=220

ทางเหนือน่าจะมีขายแน่ แต่ทางกรุงเทพฯหรือภาคอื่นๆไม่ทราบเหมือนกัน

อนึ่ง หากสนใจวิธีทำอาจอ่านเว็ปไซด์นี้เช่นกัน

http://topicstock.pantip.com/food/topicstock/D2935509/D2935509.html

ขอให้โชคดี

ปล. ผู้เขียนชอบกินลาบเมืองใส่ผลมะแขว่นมาก แล้วก็แกงผักกาดแบบทางเหนือที่ใส่ผลมะแขว่นก็ชอบกิน ไม่นับยำจิ้นไก่ ที่ก็ใส่ผสมลงไปอีก

อันนี้ไม่ได้กินมาตั้งแต่เกิดเพราะเป็นคนอีสาน แต่คนเพื่อนชาวเหนือทำให้กินจนชอบกิน

เลยคิดเล่นๆว่าความอร่อยแบบทางเหนือคงเข้ามาสู่ราชสำนักไทยได้ไม่ยากนัก ถ้าทำแล้วเกิดอร่อยเป็นที่นิยม ภายหลังคงนำมาประยุกต์ให้เข้ากับลักษณะของคนไทยภาคกลาง

แล้วนางในจากแดนเหนือก็มีใช่น้อย เพราะนอกจากพระราชชายา แล้วยังมีน้องสาวท่าน เรื่อยไปถึงลูกเจ้าเมืองน่านเข้ามาเป็นนางใน

[atsk]

ขอบคุณ คุณ han_bing มากครับ

เรื่องมะแขว่นหรือ พริกหอมนั้นทราบแล้วครับผม ต้นก็เคยเห็น ผลแห้งเป็นช่อเป็นพวง ใส่แกง ใส่น้ำพริก ก็เคยกิน   เพียงแต่ไม่เคยกินผลดิบที่เขียวๆ เท่านั้น


จุดประสงค์หลักในการตั้งกระทู้นี้คือ อยากทราบเรื่องลูกมะมาดครับ  ว่ามันคือต้นอะไร หน้าตาแบบไหน มันถึงเปรี้ยวใส่ส้มตำได้ 
ถามใครก็ไม่มีใครรู้จัก   

แล้วก็ได้ยินจากชีวิตในวังนี้ที่เดียว     และประจวบเหมาะกับ ตำราน้ำพริกมะหมากมาด หรือ น้ำพริกหมากมะมาด  ก็ได้ยินจากสวนสุนันทาเช่นกัน เลยอยากทราบว่า มันคือต้นเดียวกันหรือไม่ ถ้าไม่ใช่ต้นเดียวกัน แล้วเจ้าต้น ลูกมะมาดนี้มันคือต้นอะไร ต้นเล็กใหญ่แค่ไหน และมันยังอยู่ที่สวนสุนันทาหรือโดนโค่นทิ้งไปแล้ว กรงไก่เล็กฮอร์น ของพระวิมาดาเธออยู่ตรงไหน จะได้ไปดูให้เห็นกับตา

เพราะคิดทบทวนหลายตรลบ ก็ไม่น่าจะใช่ต้นเดียวกัน เพราะมะแขว่นไม่เปรี้ยว แต่มะมาดเปรี้ยวจนตาเหล่ 


วานคุณ han_bing ช่วยด้วยนะครับผม จักเป็นพระคุณยิ่ง

คุณ han_bing เป็นคนที่ไหนครับ  ผมก็คนร้อยเอ็ด  แต่คุ้นปากที่จะเรียกตัวเองว่า เป็นคนลาวและพูดลาว มากกว่าที่จะเรียกตัวเองว่าเป็นคนอิสาน พูดอิสานครับ 

อาหารเหนือผมไม่ค่อยถนัดนัก  แต่ถ้าเป็นอาหารใต้ล่ะก็  กิน ชิม ทำ ลงประกวดได้เลยครับ (เอาสวิงมาจับแมงโม้หน่อยครับ บินให้ว่อนเชียว)

[han_bing]

อันนี้ไม่ทราบเหมือนกัน

ผลพริกหอมรสเผ็ดร้อน แสบนิดๆ แต่แต่ผลดิบสีเขียว เป็นช่อ รสชาติเป็นฉันใดไม่ทราบเหมือนกัน เคยเห็นแต่ไม่กล้ากิน เพราะไม่ใช่คนชอบกินผัก... ถึงจะลอยใส่แกงมาก็ตาม ผมว่าทางที่ดีคงต้องถามว่าใครกัดผลพริกหอมดิบๆกินบ้าง เคยอ่านในตำรายาไทยบอกว่ารสสุขุม

ไม่กล้าตอบว่าเปรี้ยวหรือฉันใด

ทั้งนี้น้ำพริกดังกล่าวหากมีในวังสวนสุนันทา น้ำพริกหมากมะมาดเป็นน้ำพริกที่ใช้พริกหอมตำ เมื่อมีพริกหอมให้ใช้ตำในวัง ผมคิดว่าอาจจะมีต้น แล้วเดิมเขาจะเรียกว่าพริกหอม หรือเรียกว่ามะแขว่น หรือเรียกว่าหมากมาด (ตามภาษาลาวเวียงจันทร์) ผมก็ไม่แน่ใจ แต่คิดไปชื่อใกล้เคียงกันมาก ผมคิดว่าน่าจะสันนิษฐานได้ว่าเป็นมะมาด เป็นหมากมาด หรือมะแขว่น หรือ พริกหอม  แล้วแต่ว่าจะเรียกชื่อว่าอะไร

ผมเลยสันนิษฐานว่า "มะมาด" น่าจะเป็นพริกหอม แต่ตอนใช้ประกอบอาหารใช้ผลดิบมาประกอบแทน รสชาติอาจเปรี้ยวจนตาเหล่

เรื่องกรงไก่ในวังผมเกรงว่าจะไม่อยู่ เพราะหม่อมหลวงเนื่องท่านไปท่านบอกอะไรอะไรต่อมิอะไรหายไปมากมาย ท่าน้ำพี่หล่อก็ไม่มีแล้ว ตำหนักรักษาต่างๆก็หายไปหลายตำหนัก หวั่นใจว่ากรงไก่จะไม่เหลือ

ชอบชีวิตในวังเหมือนกัน อ่านมาตั้งแต่เด็ก

ผมเป็นคนชัยภูมิครับ แต่ว่าเกิดและโตที่กรุงเทพฯ เคยมีแฟนเป็นคนลำปาง คบกันนานหลายปีจนชอบอาหารเหนือ ทำได้และทำเป็น พอประกวดกับเขาได้เหมือนกัน

นี้...แมงโม้ก็บินว่อนไม่แพ้กัน

สวัสดี

[atsk]

ขออนุญาต แปะลิ้งค์ครับ   


ช่วยชมตรงนาที ที่เก้าเป็นต้นไปหน่อยครับ    อาจารย์ท่านพูดถึงมะมาด  ว่า ลูกเหมือนพริกไทยแต่ใหญ่กว่าหน่อย และเปรี้ยวจี๊ดเลย   


ลูกเหมือนพริกไทย   ชวนให้นึกว่าคงจะเป็นมะแข่วน    แต่ เปรี้ยวจี๊ด  นี่สิ   

[เพ็ญชมพู]

อาจารย์ท่านพูดถึงมะมาด  ว่า ลูกเหมือนพริกไทยแต่ใหญ่กว่าหน่อย และเปรี้ยวจี๊ดเลย  

ลูกเหมือนพริกไทย   ชวนให้นึกว่าคงจะเป็นมะแข่วน    แต่ เปรี้ยวจี๊ด  นี่สิ    

มะแขว่น มีอีกหลายชื่อคือ มะแข่น, มะข่วง, หมักข่วง, หมากมาศ, ลูกระมาศ, พริกหอม, กำจัดต้น มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Zanthoxylum rhetsa (Roxb.) DC. [ชื่อพ้อง Zanthoxylum limonella (Dennst.) Alston] (ข้อมูลจาก กลุ่มงานหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้)  มะมาดนอกจากอาจหมายถึง มะแขว่น อาจเป็นพืชอีกชนิดหนึ่ง  

พืชในสกุล (genus) Zanthoxylum อยู่ในวงศ์ (family) Rutaceae สมาชิกในวงศ์นี้ผลมีรสเปรี้ยวเช่น ส้ม มะนาว

ลองค้นใน คลังปัญญาจุฬาเพื่อประเทศไทย (Chulalongkorn University Intellectual Repository - CUIR) พบว่า มีพืชที่เรียกว่า "มะมาด" อีกชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Zanthoxylum acanthopodium DC. ผลมีรสเปรี้ยวเช่นกัน

ภาพผลมะมาดโดยการเอื้อเฟื้อของ คุณวิกกี้