สำนวนครูแจ้ง

[Wandee]

กำลังจะทำความสะอาดรอบโต้ะเขียนหนังสือแยู่

เห็นคนรู้จักคุยกันเลยไปลอกมาฝาก

มากกว่านี้ไม่ได้  เดี๋ยวโปลิศจับ


   
ความคิดเห็นที่ 9    

ความงามของสตรีนั้นต้องวัดระดับจากสายตาของผู้ชายของเธอ

สวย ไม่สวยก็แล้วแต่เจ้าของของเธอจะมอง

ดูได้จากนิราศต่างๆ

อ่าน ช้า ๆ  อาจจะเจอข้อความในในนิราศ ที่ถือกันว่าเป็นระดับเยี่ยมซื้อขายกันตั้งหลายร้อยบาท
ในเมื่อครอบครัว พระยาราชทูตใช้เงินปีละ ๒ ชั่งเท่านั้น

พูดถึงความคิดถึงว่าคิดถึง อะไร  กลัวใครมายืมไปใช้

หวังว่าคุณสแป๋มคงนึกออก  หมู่นี้ไม่ได้กระทำจุลยุทธนาการกันเลย  ดิฉันฝีมือตกไปถนัดใจ

จึงขอ ทำขวัญคุณสแป๋มด้วย พระไวยเข้าห้องนางสร้อยฟ้า  สำนวนครูแจ้ง  ที่ได้สูญไปแล้วอิฉันไปกู้กลับมา

"เสียดายนมกลมอ่อนอยู่เต็มอก          พี่วิตกจะฝานเสียการเปล่า
ทำตกใจไล่คว้าแต่เบาเบา             อย่าเจ้าอย่าทำมือกำไว้
นางสลัดปัดปิดแล้วบิดผัน               ไฮ้หม่อมอย่าเล่นเช่นนั้นฉันหมั่นไส้
โปรดปรานประทานมาเป็นข้าไทย        รับสั่งให้เป็นเมียเมื่อไรมี
ฉันไม่ยอมนะหม่อมจะจูบจับ             จะรับแต่ราชการเป็นทาสี
ขืนจะจูบลูบต้องที่ของดี                อย่ามาเฝ้าเซ้าซี้ให้เสียนวล"

จาก คุณ    : แสนอักษร

[Wandee]

เรื่อง ขุนช้างขุนแผน สำนวนครูแจ้งที่หาอ่านกันไม่ได้ก็คือ ตอนพระไวยแต่งงาน

และ พระไวยต้องเสน่ห์


เบาะแสที่มีอยู่คือ ครูแจ้งอยู่ที่ถนนอาจารย์   แต่ถนนอาจารย์ไม่มีใน สารบัญชี ราษฎรในจังหวัด

ถนน และ ตรอก  จ.ศ. ๑๒๔๕


พระไวยต้องเสน่ห์นี่  บรรดาพี่น้องเขาเนียซัวเปาะร้องโอ้กมาแล้ว  มิทราบจะไปทางทิศใด

ไม่ทราบคุณหลวงกระทรวงยุทธนา  เก็บใส่หีบเหล็กขึงพืดไว้ในห้องในหรือไม่
 

[Wandee]

   
       ครานั้นจึ่งโฉมพระหมื่นไวย                          ตั้งแต่ได้คู่ชมสมสมร

นำ้ใจช่วงราวกับดวงศศิธร                                  สถาวรเป็นสุขทุกเวลา

ครั้นสิ้นแสงสุริยงอัสดงดับ                                  ลบลับเหลี่ยมพระเมรุภูผา

พระจันทรจรแจ่มกระจ่างตา                                 ดวงดาราไพโรจน์จำรัสแพรว

เสียงเรไรหริ่ง ๆ นิ่งนอนวัน                                 เสนาะนักจักจั่นสนั่นแจ้ว

หิ่งห้อยพลอยพราววะวาวแวว                              เถือกที่แถวไม้กระถางวางเป็นทิว

ลมชวยรวยรินกลิ่นขจร                                      หอมเกสรบุบผามาเฉื่อยฉิว

เรณูฟูฟองละอองปลิว                                        พระไวยหวิวประหวัดถึงสองนาง

[Wandee]

ตอนพระไวยแต่งงานต้องค่อยๆเล่า  เพราะอาจจะต้องข้อหา บ่อนทำลายพระไวยได้



วรรณคดีที่มีหลายสำนวน  อ่านแล้วรื่นรื่นชื่นจิตกระไรเลย

อย่างเสภาความเก่า สำนวนที่สอง  ฉบับที่ถืออยู่คือ หนังสืออนุสรณ์  งานพระราชทานเพลิงศพ

อำมาตย์โท  พระยาวิสิษฐบรรณกรณ์(ชม  สุวรรณภา)  เมื่อ ๒๔๗๓



พระจันทรจรแจ่มจักรพาฬ                            ดาวตระการเด่นดูระดะดวง

ดูเดือนเสียดายกระต่ายแต้ม                         เดือนแรมดาวรายระรุบร่วง

เหมือนเจ้าช้างอิจฉาสุดาดวง                        ดาราร่วงเหมือนเรานิราสร้าง

คิดถึงเรื่องแล้วให้เคืองอารมณ์แค้น                 หนักแน่นอัดอั้นอางขนาง

มึงทำกูหมายว่ากูจะละวาง                           จะตามล้างให้ระยะจนหนำใจ


   ที่จริงขุนแผนคิดถึงลาวทอง   เพราะ...

แต่วันทองน้องรักดังแก้วตา                           เมื่อมึงปรารถนาก็ยอมให้

นี่ลาวทองของกูได้มาไว้                               ยังล่อให้ต้องติดอยู่ในวัง

[Wandee]

ขุนแผนไปลานางทองประศรี  นางทองประศรีห้าม  ขุนแผนไม่ฟัง



ซึ่งมันทำให้พลัดกับลาวทอง                     ลูกจะขอตอบต้องให้ตามบท

จนห้ามเฝ้ามิได้เฝ้าพระทรงยศ                  ก็เพราะไอ้คนคดมันคิดความ

เจ็บอกลูกหนักแล้วนะมารดา                    โปรดเกศาเถิดแม่อย่าหักห้าม

ลูกไม่ย่อท้อต่อสงคราม                          ไอ้ขุนช้างคิดตามก็ไม่เกรง



หน้าไอ้ตุ่นขุนช้างนี้นะแม่                         มันจะแร่อาจตามไปถึงไหน

มีแต่จะกอดหมอนนอนร้องไป                    ตีอกร่ำไห้กว่าจะตาย

[Wandee]

บทเสภาขุนช้างขุนแผน   ตอนขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง     ๒๔๗๑  โสภณพิพรรฒธนากร


สำนวนที่ ๑    นางแก้วกิริยา


...........................................                          ถึงห้องนารีหนึ่งดูพึงชม

นอนอยู่บนเตียงกระจ้อยร่อย                                       เอวบางร่างน้อยดูสวยสม

น้อยแน่งผิวเนื้อนวลนม                                             ไรผมขำคมอยู่ในที

ดวงหน้าละม้ายคล้ายหน้าเทศ                                     นวลแก้มการเกศลออศรี

หน้าเจ้าคล้ายวันทองน้องรักพี่                                     หลากนักนางนี้จะเป็นใคร

วงศวารว่านเครือไอ้ขุนช้าง                                        หรือญาติข้างวันทองเป็นไฉน

จะว่าเมียขุนช้างก็ผิดไป                                            นวลเจ้ายังไม่ต้องมือชาย

จำจะปลุกให้เจ้าลุกขึ้นไต่ถาม                                      จึงจะแจ้งเนื้อความดังใจหมาย

สั่งพรายพรายก็วางให้นางคลาย                                  พลางร่ายมนต์เป่าเคล้าคลึงชม



สำนวนที่สอง  เข้าห้องนางแก้วกิริยา

       ขุนแผนจึงแวะเข้าไปดู                                       เห็นม่านน้อยห้อยอยู่ประตูต้น

แล้วมีฉากพับสลับบน                                               จงกลอัจกลับวะวับวาม

เปิดม่านเอามือถือค้างไว้                                           ทนงใจอาจจิตต์ไม่คิดขาม

พิศดูเครื่องห้องลอองงาม                                           ขันน้ำตั้งพานกระบวยลอย

หีบนากเครื่องคู่กระโถนเคียง                                       บนม้าเรียงแหนบควบทั้งไม้สรอย

กระจกใหญ่ฉายเฉิดคันฉ่องลอย                                    พานน้อยเครื่องแป้งนั้นปริกทอง

ราวเช็ดหน้าหีบผ้าเข้าวางแอบ                                      ด้วยที่แคบรู้การไม่กีดห้อง

หมอนข้างวางเคียงบนเตียงรอง                                    ก็เปิดมุ้งเห็นน้องขึ้นนั่งชม

[Wandee]

สำนวนที่ ๑     

พอพระพายชายโชยโรยริน                                  ฟุ้งกลิ่นมาลาที่หน้าต่าง

ริ้วริ้วปลิวชายสไบนาง                                        จันทร์แจ่มกระจ่างอยู่พรายพราย

เรื่อเรื่อไรไรอยู่ในเมฆ                                         ดาวช่วงดวงเอกรับเดือนหงาย

ดาวฤกษ์เบิกเมฆอยู่คล้ายคล้าย                              พระพายเยือกเย็นเป็นลมลาง

หอมระรินกลิ่นแก้มแกมกลิ่นดอกไม้                          กอดจูบลูบไล้ไม่ไกลข้าง

รสรักแล่นทั่วสรรพางค์                                        ต่างคนต่างมีผาสุกใจ  ฯ



สำนวนที่  ๒

พระพายพัดคันธรสมารวยรื่น                                 เหมือนชวนชื่นเชยชิดในเชิงสม

ภุมเรศร้อนประเวศวงเวียนชม                                ก็เชยฉมบุษบงประจงชวน

ฟุ้งหอมกลอมกลั้วกันกลิ่นแก้ม                               แกมกลีบเกสรตระหลบหวล

ถนอมชมกอดชิดสนิธนวล                                    อุ่นอุ่นเหมือนจะชวนให้หลงชม  ฯ

[Wandee]

แต่งงานพระไวย  สำนวนครูแจ้ง

       ครั้นเวลาดึกกำดัดสงัดหลับ                                   คนระงับเงียบสิ้นทั้งเคหา

น้ำค้างย้อยเยือกเย็นเส้นโลมา                                       บุษบาเบิกกลีบระบัดใบ

เหล่าภุมรินก็บินร่อน                                                  เอาเกสรประทุมมาลย์บานไสว

ฝูงสัตว์สงัดเงียบสงบใจ                                              พระไวยนอนคำนึงถึงสร้อยฟ้า

ป่านฉะนี้แก้วพี่จะหลับใหล                                            ฤาจะไม่หลับนอนนั่งคอยถ้า

หน่อยว่าพี่นี้ไม่นำพา                                                  อนิจจาจะละห้อยน้อยใจ

ประเดี๋ยวนี้แหละพี่จะไปหา                                            ดูท่วงทีกิริยาจะเป็นไฉน

จะดีจริงเหมือนไทยหรือคลายไป                                     คงจะได้สอบตำราเวลานี้....



       จะนำ สำนวนครูแจ้งมาลง  สลับไปเท่าที่ทำได้ตามความเหมาะสม

[Wandee]

เนื่องจากคุณหลวงยกบัตร(เล็ก  ณ สนามหลวง)  ถือบวชอีกหนึ่งอาทิตย์  

นักอ่านหนังสือเก่ามีความสุขใจมากเพราะไม่มีคนห้ามปราม     จึงนำความรักอมตะของขุนแผนนางวันทอง

มาเล่าให้สะเทือนใจผู้รักวรรณคดีเรื่องนี้   หลายคนน้ำตาตกเพราะไม่เคยอ่านสำนวนเก่ามาก่อน

(ท่านที่เคยผ่านตาบ้างแล้ว  เชิญอ่าน สำนวนครูแจ้งตอนแต่งงานพระไวย  เทอญ   ลักลอบนำมาลงเพียงเล็กน้อยพอเป็นน้ำจิ้ม)


สำนวนเก่าที่ ๒
ขุนแผน      
..............................................                เจ้าเงยหน้าทักพี่บ้างเป็นไร

หรือเห็นว่าข้่าคนอนาถา                                     ไม่ผินผันหันหน้ามาปราไสย

เพราะเจ้ามีเงินทองกองสัดสนัดใจ                           ไม่อาไลยเพื่อนยากที่จากเลย

เราพูดกันที่ใต้ต้นกระทุ่มเตี้ย                                 นั้นลืมเสียสิ้นแล้วหรือน้องเอ๋ย

ชั่งไม่จำให้แม่นยำบ้างเลย                                   ลืมเกยกะเฌอนอนต่างหมอนรอง

ลืมสิ้นกินน้ำด้วยใบบอน                                     ลีมนอนใบไม้มากั้นห้อง

อาภัพหลับไปไม้ไผ่รอง                                       หมากซีกสองผ่าออกสู่กัน

อนิจจาคราวรวยพี่มาหา                                      แต่จะแลดูหน้ามิอยากผัน

มิหนำซ้ำช่างปลุกสั่นกัน                                      จะให้ตื่นขึ้นมาฟันด้วยดาบเพ็ชร

ชิจิตต์ชะใจเจ้าวันทอง                                         นิจจาน้องช่างตัดพี่ขาดเด็ด

รักขุนกินโคนจนหมดเม็ด                                     ตัดเด็ดยวกปลีไม่ใรใย

ถึงคราวบินเจ้าไม่ผินมาดูหลัง                                จะคิดถึงเรามั่งหามีไม่

สงสารแขนซ้ายบ้างเป็นไร                                    จะคอดขาดเสียเพราะให้เจ้าหนุนนอน ฯ

[Wandee]

วันทองพยายามจะปลุกขุนช้างแต่ไม่สำเร็จ


วันทอง

คิดมาอนึ่งก็น่าแค้น                                        คิดหายหึงส์แค่นน่าใคร่หัว

ให้น่าอายเปนชายอยู่ทั้งตัว                                ชั่งไม่กลัวที่เขาจะไยไพ

คราวโมโหโวหารทยานฮึก                                 อีวันทองมึงอย่านึกหารักใคร่

ไม่ขออ้อนวอนมึงอีกต่อไป                                 ก็นี่ใครเล่าไปเชิญให้เจ้ามา

ชะมิเสียทีที่พ่อนี้เปนชาย                                   ไม่เสียดายความสัตย์ที่ตัวว่า

แต่เราเปนผู้หญิงจะดีกว่า                                   ที่จะเสียวาจาอย่าพึงนึก  ฯ

[Wandee]

ขุนแผน

พี่ยังจำคำสัตย์ที่ไร่ฝ้าย                                สู้ตายมิได้ร้างภิรมย์ขวัญ

คงจะอยู่เคียงให้เที่ยงธรรม์                            อันตัวนั้นไม่คิดเปนสองใจ

ถึงชายอื่นลอยฟ้าลงมาแล้ว                           ถ้านอกจากหม่อมแก้วหารักไม่

นี่นิ่งให้มันก่ายด้วยอันใด                              หากไม่ลุกได้ในทันที




วันทอง

เปนความสัตย์เถืดเจ้าอันจิตต์ข้า                       ถึงจะว่าก็หาเห็นจริงด้วยไม่

ทุกวันฉันวันทองเปนสองใจ                             ยังอาไลยคิดถึงคนึงครวญ

แต่ข้างเจ้าอีกได้นางลาวทอง                            ไม่มีคิดถึงน้องเลยสักส่วน

เป็นด้วยผลกรรมมาจำกวน                              จะรีรวนลำเลิกกันทำไม

ที่ไร่ฝ้ายนั้นข้าให้สัตย์เจ้า                                 ก็ใครเล่าว่าหาทิ้งขว้างข้าไม่

จึงเก็บของวันทองลอบให้ไป                             ไม่นึกได้หรือที่ทำสินสอด

ไม่หลงลิ้นเล่ห์ลมที่ไร่ฝ้าย                                ฝ่ายชายหรือจะได้วันทองกอด

เอาเงินตัวให้ผัวทำสินสอด                               คราวพี่ทีกอดสิจึงกัดสนัดใจ   ฯ

[ลุงไก่]

อ่านกระทู้ของคุณชูพงศ์ เรื่องพระปฐมสมโพธิกถา มีกี่สำนวน ใจก็พาให้คิดถึงสำนวนเสภาของครูแจ้งในขุนช้างขุนแผน ที่ว่าสะเด็ดนัก แต่ถูกเซนเซอร์โดยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
เกิดอยากจะหาอ่านขึ้นมา

อากู๋ เอ๋ย ... ช่วยลุงไก่ด้วยเถิด โอม ... เพี้ยง

"ถามถึงโจโฉ โจโฉก็มา" ยกสำนวนของคุณประภัสสร เสวิกุล จาก "ลอดลายมังกร" มาใช้สักหน่อย

กระทู้เก่าของอาจารย์ Wandee นี่เอง

ผมคิดว่ายังมีอีก ...

ผมจะไม่ปาดกระทู้อีกแล้วครับ

.....

น้องเอ๋ยเพราะน้อยหรือถ้อยคำ
หวานฉ่ำจริงแล้วเจ้าแก้วเอ๋ย
เจ้าเนื้อหอมพร้อมชื่นดังอบเชย
เงยหน้ามาจะว่าไม่อำพราง

ได้ชมชิดเข้าสนิทอย่างนี้แล้ว
ขอเชิญแก้วกิริยาเมตตาบ้าง
พี่จะมอบเสน่ห์ไว้ที่ในนาง
อย่าระคางข้องแค้นระคายเคือง

ถ้าพี่ลวงน้องให้หมองสัตย์
จงวิบัติเกิดเข็ญให้เป็นเนื่อง
สารพัดวิชาสง่าเปลือง
เจ้าเนื้อเหลืองดังทองมาทาบทับ

ว่าพลางทางเปลื้องเครื่องคาด
แขวนพาดฉากลงประจงจับ
อุ้มนางวางตักสะพักรับ
ก็ทอดทับระทวยลงดังท่อนทอง

พระพายชายพัดบุปผชาติ
เกสรสาดหอมกลบตรลบห้อง
ริ้วริ้วปลิวชายสไบกรอง
พระจันทร์ผันผยองอยู่ยับยับ

พระอาทิตย์ชิงดวงจันทร์เด่น
ดาวกระเด็นใกล้เดือนดาราดับ
หิ่งห้อยพร้อยไม้ไหวระยับ
แมลงทับท่องเที่ยวสะเทือนดง


ครานั้นนางแก้วกิริยา
เสน่หาปลื้มใจใหลหลง
ความรักให้ระทวยงวยงง
เอนแอบอ่อนลงด้วยความรัก

สะอึกสะอื้นอ้อนแล้วถอนใจ
น้ำตาไหลซกซกลงตกตัก
แค้นใจที่มาไล่ข่มเหงนัก
แล้วจะลักวันทองไปเที่ยวไพร

ตัวท่านสำราญระริกรื่น
ข้านี่นับคืนคอยละห้อยไห้
เพลินป่าพ่อจะมาต่อปีไร
ขุนช้างก็จะไล่พาโลตี

(ขุนแผนขึ้นเรือนนางแก้วกิริยา / สำนวน ครูแจ้ง)