ถ้าจิตรมีชีวิตอยู่จนถึงทุกวันนี้ มองเห็นเสรีภาพทางการเมืองที่เกือบจะไม่มีข้อจำกัด คุณเพ็ญชมพูคิดว่าเขาจะชื่นชมโสมนัสได้หรือยัง
ขออนุญาตคุณนวรัตน เดินตามคุณเทาชมพูเข้าซอยจิตร ภูมิศักดิ์ สักก้าว ๒ ก้าว
คำถามว่า ถ้าจิตรยังมีชีวิตอยู่ จะคิดอย่างไร จะทำอะไร เป็นคำถามซึ่งฮิตเสมอในหมู่ผู้สนใจประวัติของจิตร
เคยได้อ่านคุณ AntiSpam สหายคนหนึ่งจากพันทิป เธอวิเคราะห์วิจารณ์โดยอ้างหนังสือ "ถ้าจิตรยังมีชีวิตอยู่ - บทวิเคราะห์ปัญญาชนนักเขียน - นักคิดแห่งยุคสมัย" โดย วรศักดิ์ มหัทธโนบล ด้วยสำบัดสำนวนที่น่าติดตามยิ่ง
เธอว่าดังนี้
เมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ ที่ผ่านมา ข้าพเจ้าได้พบหนังสือเล่มหนึ่งคือ "ถ้าจิตรยังมีชีวิตอยู่ - บทวิเคราะห์ปัญญาชนนักเขียน - นักคิดแห่งยุคสมัย" โดย วรศักดิ์ มหัทธโนบล สำนักพิมพ์สามัญชน ดูจากชื่อ ข้าพเจ้าคาดหมายว่า จะได้อ่านเรื่องราวอันเป็นบทวิเคราะห์ของผู้เขียนถึงบทบาทของจิตรในวันนี้ ถ้าเขายังมีชีวิตอยู่
จากชื่อเรื่อง
ข้าพเจ้าคิดเรื่อยเปื่อย (เอาเอง) ตามประสาว่า
จิตรจะอยู่ข้างไหนนะ ระหว่างชินจังกับแป๊ะลิ้ม
(จิตรอาจจะไม่อยู่ข้างไหนเลย และ "เม้งแตก" ทั้งสองข้าง)
จิตรจะวิพากษ์ "ทุนนิยมสามานย์" กับ "ศักดินาล้าหลัง" อย่างไร
(แอบคิดต่อ แล้วจะด่าใครมันส์กว่ากัน)
จิตรจะเล่นพันทิปไหมหนอ
(เพื่อความยุติธรรม จิตรห้ามตั้งชื่อตัวเองว่า จิตร ภูมิศักดิ์ จิตรต้องคิดชื่อที่กิ๊บเก๋อย่างยิ่งยวดไม่แพ้นามปากกาอื่นๆ ของจิตร เพื่อความวิวาทะบันเทิงของคนดู)
ถ้าจิตรมาเล่นห้องภาษาไทย....ห้องนี้คงครึกครื้นน่าดู
(จิตรคงมีประเด็นที่น่าขบมากมาย แต่กลัวจิตรสนุกอยู่คนเดียวน่ะสิ เฮ่อ...)
โน่นนี่นั่นนู่น
ที่สำคัญกว่า ถ้าจิตรยังมีชีวิตอยู่ เราจะรู้จักเขาดังเช่นที่เราได้รู้จักในวันนี้หรือไม่ เขาอาจจะเป็นคนที่ไม่น่าสนใจเลยสำหรับข้าพเจ้า
วรศักดิ์อ้างถึงคำพูดของ สุชาติ สวัสดิ์ศรีว่า "โชคดีที่จิตรตายก่อน"
อ่าว ทำไมล่ะ
(เปิดหนังสืออ่านเพราะเครื่องหมายคำถาม ทำไมล่ะ ทำไมล่ะ ทำไมหนอ)
นิสัยจิตรนั้น ปฏิเสธไม่ได้ว่าเป็นคนดื้อและเชื่อมั่นในความคิดของตนอย่างที่สุดคนหนึ่ง
ถ้าจิตรยังไม่ตาย ไปถึงภูพาน และไปถึงประเทศจีน การไปถึงของจิตรน่าจะเป็นช่วงก่อนเกิดปฏิวัติวัฒนธรรมไม่นานนัก หรืออาจจะไปถึงในช่วงนั้นพอดี
จิตรจะเป็นอย่างไร จิตรจะอยู่ดีกับศูนย์กลางของขบวนการคอมมิวนิสต์อย่างจีนหรือไม่ หรือ ความคิดในเชิงวิชาการของจิตรจะถูกปฏิเสธอย่างสิ้นเชิงจากจีน
วรศักดิ์ กล่าวว่า แนวคิดปัญญาชนไทยหลายต่อหลายประการทีเดียวที่ถูกมองว่าเป็นลัทธิแก้ ไม่สอดคล้องกับอุดมการณ์ของพรรค (แม้แต่เสกสรรและปัญญาชนไทยในยุคหลังก็เผชิญกับสภาพเช่นนี้) และถ้าจิตรไม่สามารถสมานฉันท์กับจีน และ พคท. ได้ จิตรจะเป็นอย่างไร จะถูก "วิพากษ์" จนเสียผู้เสียคนตามที่วรศักดิ์กล่าวไว้หรือไม่ ในทางกลับกัน ถ้าจิตรเกิดเออออไปกับแนวคิดการปฏิวัติวัฒนธรรมเข้าจริงๆ สวัสดิภาพของจิตรก็อาจจะไม่ดีนัก ดังเช่นซ้ายไทยที่เห็นด้วยกับแนวทางปฏิวัติวัฒนธรรมคนอื่น ๆ
ถ้าจิตรไม่ตาย....จิตรอาจถูกลดบทบาท และจากไปอย่างเงียบๆ โดยที่เราอาจจะไม่ได้รู้จักเขาดังเช่นวันนี้
วรศักดิ์ให้ความเห็นว่า จิตรอาจจะไม่แน่ใจบทบาทของ พคท. ทำให้จิตรเลือกที่จะฝากต้นฉบับ "ความเป็นมาของคำฯ" ไว้กับสุภา ศิริมานนท์ และนับเป็นการตัดสินใจที่ถูกต้อง เพราะมันอาจจะเป็นไปได้วา พคท. ไม่เห็นค่างานชิ้นนี้ของจิตร และอาจจะไม่ใส่ใจอีกเลยหลังจากที่จิตรสิ้นชีวิตไปแล้ว
คำถามนี้ชวนให้คิดต่อถึงว่า ถ้าจิตรยังไม่ตาย และเข้าสู่ขบวนการซ้ายไทยในประเทศไทย จิตรจะรุ่งหรือจิตรจะร่วง นั่นก็ยังให้ต้องคิด
"การออกจากป่า" กลายเป็นปริญญาสำหรับนักการเมืองยุคนี้ไปเสียแล้ว จิตรที่เคยผ่านทั้งคุกทั้งป่า ถือเป็นดุษฎีบัณฑิตในกระบวนการวีรบุรุษต้านอำนาจเถื่อนอย่างจิตรจะเป็นอย่างไรในวันนี้
จิตรจะกลายเป็นนักวิชาการด้านภาษาและนิรุกติศาสตร์ที่มีบทบาทสูงในมหาวิทยาลัย หรือเป็นที่ปรึกษาบริษัทยักษ์ใหญ่อย่างที่คนอื่น ๆ เขาเป็นกัน
หรือจิตรจะแปลงกายเป็นเสี่ยจิตร (อันนี้นึกไม่ออกอย่างแรง)
หรือจิตรจะเข้าสู่วงการเมือง และวุ่นวายกับการหาเสียงเข้าพรรคเหยง ๆ ดั่งเช่นคนที่เราเชื่อว่าดีและเสียคนไปแล้วเรียบร้อยเพราะการเมือง
ถ้าจิตรยังมีชีวิตอยู่.......
จิตร ภูมิศักดิ์ : เขาตายเหมือนไร้ค่าแต่ต่อมาก้องนาม ผู้คนไถ่ถามอยากเรียน ความคิดเห็นที่ ๘๙-๙๑
http://topicstock.pantip.com/library/topicstock/2007/05/K5378590/K5378590.html#89 