เพื่อนเล่าว่าคำว่า ปัว นี้มีบางคนสงสัยว่าจะอาจจะมาจากคำภาษาอังกฤษว่า poor
หากจะต้องการความหมายของคำว่า “พัว” หรือ “ปัว” แล้วนั้น จะกล่าวไว้อยู่สองประการ คือ
ประการที่หนึ่ง เมื่อยึดตามตัวอักษรแล้ว คือ เมื่อเทียบเคียงกับอักษรไทย คือ พัว โดยที่ออกเสียงเป็น ปัว ตามเสียงไทยวน และภาษาไทดำ ก็ออกเสียงคล้ายปัว เพียงแต่ต่างกันที่โทนเสียงวรรณยุกต์ที่จะผิดแผกกันไปบ้าง ก็คือคำว่า พัว ในภาษาไทย อันแปลว่า ติดกัน ส่วนมากจะพบเป็น พัวพัน อันแปลคล้าย ๆ กันคือ ต่อเนื่องกัน
ฉะนั้นเมืองปัว ใน ณ ที่นี้ก็แปลได้ว่า เมืองที่ติดกัน หรือเกี่ยวเนื่องกัน หากจะพิจารณาตามตำแหน่งของเมืองแล้ว ก็อาจจะตีความว่า เป็นเมืองที่ติดกันกับเมืองย่างก็ได้อีกทางหนึ่ง ด้วยคราวทางไม่ห่างกันมากนัก ดังปรากฏในหนังสือคราวทางเมืองน่านว่า “...ย่างไปฅว่าง ๕๐๐๐ ฅว่างไปพัว ๓๐๐๐...” โดยที่เมือง ฅว่างนั้นสร้างในสมัยพระญาผานองที่สร้างให้กับเจ้าอามป้อม
ประการที่สอง คือเป็นคำเก่าแก่ของดินแดนแห่งนี้ ทั้งเป็นชื่อแม่น้ำ และเป็นชื่อเมืองในภาษาตระกูลไทแล้ว อาจยังเป็นคำของ กลุ่มไทกาว ก็เป็นได้ ด้วยกลุ่มไทกาว นั้นเป็นชนพื้นเมืองของเมืองน่านไปตลอดถึงหลวงพระบาง โดยตำนานต่างเมืองก็มักจะเรียกผู้ปกครองเมืองปัวตลอดถึงเมืองน่านว่าพระญา กาว อันกลุ่มไทกาวนี้ในเมืองน่านได้สูญหายและผสมกลมกลืนไปกับกลุ่มชาวไทยวนไป ทั้งหมดทั้งสิ้น อันจะเหลือแต่ท่วงทำนองซอล่องน่านที่สืบเนื่องมาถึงปัจจุบัน และอาจจะรวมถึงคำว่า “ปัว” อีกคำหนึ่งก็เป็นได้ ถ้าหากเป็นคำในกลุ่มไทกาวแล้ว ก็นับว่าควรจะรักษาไว้เป็นอย่างยิ่งเพราะทุกวันนี้นอกจากที่กล่าวมาแล้วนั้น ก็ไม่มีอะไรจะสืบไปถึงไทกาวน่านแต่ดั้งเดิมได้อีกแล้ว
เมืองปัวนี้เป็นเมืองดี โดย สลุงเงิน
http://www.pua108.com/smf/index.php?topic=1022.0
ก่อนที่จะมีบทความเรื่องนี้ ก็ทำเอาผมจี้ดขี้นมาเหมือนกันครับ เมื่อได้ข่าวว่า จะเปลี่ยนชื่ออำเภอของผม .... แต่ก็มีกระแสต่อต้านเยอะมาก ...
พูดถึงอีกอำเภอหนึ่ง ... ที่เขียนแล้วอ่านตลกๆ คืำอ อำเภอบ้านโฮ่ง ... ดูแล้วเหมือนกับว่า อำเภอนี้มีแต่เสียงหมาเห่า
ทั้งนี้เพราะ คำว่า โฮ่ง และ โห้ง ในภาษาไทยมาตรฐานออกเสียงเหมือนกัน และคำว่า โห้ง ไม่มีความหมายในภาษาไทยมาตรฐาน
แต่พอมองในของท้องถิ่น สองคำนี้ ออกเสียงคนละเสียง ความหมายคนละอย่าง
คำว่า โห้ง แปลว่า ที่ลุ่มต่ำ พื้นที่ที่เป็นแอ่ง ตามลักษณะภูมิประเทศของอำเภอนี้
ผมก็หวังว่า ความถูกต้องจะกลับคืนมาสู่อำเภอนี้เป็น อำเภอบ้านโห้ง แต่ก็ไม่รู้ว่าเมื่อไหร่
