ไหว้สุนทรภู่ครูของฉัน เล่าเรื่อง นิทานคำกลอนเรื่อง โคบุตร

[Wandee]

       ตั้งใจค้นหา นิทานคำกลอนเรื่อง โคบุตร  ที่ กระทรวงวัฒนธรรม(วธ.) ได้สำรวจความคิดเห็นประชาชน ว่า

เป็นผลงานที่เป็นที่รู้จักมากรองมาจากพระอภัยมณี   ตามมาด้วย พระไชยสุริยา  ลักษณวงศ์ และสิงหไกรภพ

รองลงมาคือบทเสภา เช่นขุนช้างขุนแผน-กำเนิดพลายงาม


ได้สำรวจความคิดเห็นประชาชนจำนวน  ๖,๕๐๘ คน(มติขนวันนี้  หน้า ๒๒)


ไม่ทราบเลยว่า มีการพิมพ์เรื่อง โคบุตร ขึ้นใหม่ตั้งแต่เมื่อใด  เพราะเป็นหนังสือหายาก  ขาดตอน

ตกลงกันไม่ได้ว่า สุนทรภู่แต่งไว้กี่เล่มสมุดไทยกันแน่   ใครเป็นคณะชำระงาน


นักอ่านหนังสือเก่าตั้งใจจะมาเล่าเรื่องย่อ  และนำกลอนชมนกชมไม้มาเล่าเพื่อขอรับฟังความคิดเห็นของเจ้าของเรือน คุณเทาชมพู และ

มิตรสหายในเรือนไทย  เพื่อเป็นความรู้และเพลิดเพลินเจริญใจ

เป็นการแสดงความเคารพ สุนทรภู่  ครูของฉัน  ในวันสุนทรภู่ 

ขอความรู้จากเพื่อนๆในครั้งนี้ด้วย

[Wandee]

หนังสือที่อ่านมา คือ หนังสือวัดเกาะ   ฉบับโรงพิมพ์ราษฎร์เจริญ

       บาทขาดราคาเชิญมาซื้อ
ร้านหนังสือวัดเกาะเพราะหนักหนา
ราษฎร์เจริญโรงพิมพ์ริมมรรคา
เชิญท่านมาซื้อดูคงรู้ดี
ได้ลงพิมพ์คราวแรกแปลก ๆ เรื่อง
อ่านแล้วเปลื้องความทุกข์เป็นสุขี
ท่านซื้อไปอ่านฟังให้มั่งมี
เจริญศรีศิริสวัสดิ์พิพัฒน์เอย ฯ

[Wandee]

     หนังสือเรื่องโคบุตรเดิมมี ๒๗ เล่ม  แต่ไม่จบบริบูรณ์

ในปี ๒๔๙๕  ผู้แต่งเติม ใช้ชื่อว่า  จ. เสาวรส  แต่งตามคำขอร้องของท่านผู้อ่าน  แต่งขึ้นอีก ๓ เล่มจนจบ

ผู้ที่เขียนรูปใช้นามว่า "สาตะเคียน"   เขียนได้สวยและอ่อนช้อยมาก  พระนานาคานั้นส่วนหัวเป็นยักษ์  ตั้งแต่เอวเป็นคน

ครุฑนั้นหน้าเป็นกนก  ปีกแยกจากลำตัว  ร่างและบาทเป็นคน

ตัวนางห่มสไบลายดอกเล็กๆ และทรงมงกุฎพระบุตรี

รูปสัตว์ต่างๆวาดได้เหมือนจริง

     พยายามตามหา สาตาเคียน  มาหลายปีแล้วค่ะ   ยังไม่พบ

[Wandee]

     เชื่อกันว่า สุนทรภู่แต่ง โคบุตร เป็นเรื่องแรก ประมาณ พ.ศ. ๒๓๔๙   ตอนนั้นท่านอายุ ๒๐ ปี



จะขอนำเรื่องมาเล่าโดยการย่อเรื่องและคัดลอกกลอนที่ไพเราะหรือแปลกหู




                                                                       แต่ปางหลังครั้งว่างพระศาสนา

เป็นปฐมมตินิทานมา                                                ด้วยปัญญายังประวิงทั้งหญิงชาย

ฉันชื่อภู่รู้เรื่องประจักษ์แจ้ง                                          จึงแสดงคำคิดประดิษฐถวาย

ตามสติริเริ่มเรื่องนิยาย                                              ให้เพริศพรายพริ้งเพราะเสนาะกลอน ฯ


               โปรดอ่านฉบับต้นได้ในห้องสมุดเรือนไทย


     นางฟ้าอยากได้พระอาทิตย์เป็นสามี   จึงจุติเป็นมนุษย์อยู่ในดอกบัว        พระอาทิตย์ทราบ


     จะกล่าวถึงสุริยาทิพากร                                        เสด็จจรเลี้ยวเหลี่ยมพระเมรุมา

อรุณโรจน์โชติช่วงดวงจรัส                                          ส่องจังหวัดภาคพื้นพระเวหา

พิศเพ่งเล็งแลในโลกา                                               เห็นนางฟ้าอยู่ในพุ่มประทุมมาลย์

เพราะรักเราเจ้าต้องมาสิ้นชีพ                                       เกิดในกลีบบุษบงน่าสงสาร

จำจะช่วยให้อนงค์คงวิมาน                                          พระสุริยกาลโสมนัสสวัสดี

[Wandee]

     ท่านก็แบ่งภาคลงมา   เด็ดดอกบัวไปนั่งคุยกันใต้ต้นไทร

นางสวรรค์นั้นรักพระอาทิตย์อยู่แล้ว  แต่บ่ายเบี่ยง


ถึงดินฟ้าสาครภูเขาขุน                       เมื่อสิ้นบุญถึงกรรมทำไฉน

แต่ชาติก่อนใครห่อนประจักษ์ใจ             ระลึกได้หรือจะรู้ในเรื่องราว



พระอาทิตย์

นี่แน่เจ้าเยาวลักษณ์วิไลศรี                   เสียแรงพี่จงรักสมัครสมาน

อย่าพูดนักชักเยิ่นให้เนิ่นนาน                จะเสียการไมตรีที่เรียมวอน

       อ้าว!  ไม่เปิดโอกาสให้ตัดพ้อขอสัญญาอะไรเลยหรือนี่



บทอัศจรรย์ก็ตรงไปตรงมา

บรรดาฝูงเทพาวลาหก                        ก็ตื่นตกใจวิ่งไม่เหลียวหลัง

อึกทึกกึกก้องฆ้องระฆัง                       ด้วยกำลังพระอาทิตย์ฤทธิรงค์

[Wandee]

       โปรดคำนึงว่า สุนทรภู่  อายุเพียง ๒๐ เท่านั้น


ยังเขียนได้เรียบง่ายถึงเพียงนี้

[Wandee]

พระอาทิตย์แบ่งกำลังให้นางฟ้า   และพูดว่า อีกเจ็ดวันจะคลอดบุตร  และจะจุติไปสวรรค์ด้วยหรรษา

นางสวรรค์นั้นจะหรรษาไปตามที่พระอาทิตย์เข้าใจหรือ      นางคงอยากอยุ่เลี้ยงลูกกระมัง

สัญชาติญาณของแม่นั้นแม้เดรัจฉานย่อมมี  ธรรมชาติสอนมา



     ว่าแล้วพระอาทิตย์ก็รีบไปทำหน้าที่คือขับรถให้แสงสว่างแก่โลก

     ฝ่ายพระสุริยงผู้ทรงรถ                                  เที่ยวเลี้ยวรถส่องสัตว์จำรัสไข

ส่องตรีภพจบทวีปแล้วรีบไป                                 สว่างในภพโลกชมพูพลัน



พระอาทิตย์มาหานางทุกวันจนเจ็ดวัน         นางก็คลอดลูกด้วยความช่วยเหลือของนางเทพธิดา  เป็นชาย  ตัวเหลืองดังทอง

นางสวรรค์อุ้มลูกแล้วครวญว่า  ไม่ได้ให้นม

          เอ๊ะ!    ใครห้ามเธอจ๊ะ

นางสั่งพระอาทิตย์ให้ระวังลูกให้ดี

พระอาทิตย์เลยนำลูกชายผืวเหลือง(ก็อยู่ในท้อง ๗ วันเท่านั้น)ไปฝากครอบครัวราขสีห์ ๓ ตัวเลี้ยงไว้


พระอาทิตย์แวะมาอีกทีก็ สิบปีล่วงไปแล้ว        หนุ่มน้อยลูกเทวดายังไม่รู้เลยว่าตัวไม่ใช่สิงห์  พูดภาษาคนน่าจะไม่ได้


        เรื่องนี้ท่านครูสุนทรภู่ตั้งใจเล่าเป็นนิทาน        สนุกน่าดูชมเลย  แหะ ๆ      โทรทัศน์เคยเอาไปเล่นหรือเปล่าก็ไม่ทราบ

[Wandee]

เมื่อครบกำหนดสิบปีพระอาทิตย์แวะมาหา เนรมิตเครื่องแต่งกายให้ ที่เครื่องประดับทุกชิ้นเป็นอาวุธ

ตั้งชื่อว่า    โคบุตร

ชี้ทางให้กุมารไปทางตะวันออกเพื่อหาเนื้อคู่อยู่เมืองพาราณสี

อย่าลืมว่าตอนนี้เด็ก ๑๐ ขวบที่ไหนจะคิดถึงหาเนื้อคู่

ราชสีห์ให้ยาที่เคี้ยวแล้วพ่นคนตายกลับฟื้น




ทางเมืองพาราณสี  พรหมทัตเป็นกษัตริย์  พระมเหสีชื่อประทุมทัศ  พระธิดาชื่อ มณีสาคร  พระโอรสชื่อ อรุณ
ปุโรหิตชิงบัลลังก์          มณีสาครอายุ ๑๐ ขวบ  อรุณ ๗ ขวบ  หนีไปในป่า  ไปดื่มน้ำ แช่ตัวในสระ และหักฝักบัว  ในสระที่มียักษ์ ๔ ตนเฝ้าอยู่
โคบุครช่วยไว้       และพาไปชิงราชสมบัติ์คืน   ชุบชีวิตพระบิดามารดาด้วย


โคบุตรพาอรุณไปเที่ยวป่า  ผจญภัยเล็ก ๆ น้อย ๆ

การผจญภัยที่ตื่นเต้น สมควรเล่าก็คือ ปราบ ยักษ์ชื่อ หัศกัณฐมัจฉา  แน่นอนต้องอยู่ในน้ำ     ตัวเป็นยักษ์  ร่างกายส่วนล่างเป็นปลา  รูปร่างใหญ่โตมีมือ ๒๐ มือ   นครยาว ๑๙​โยชน์
เมื่อโดนฆ่า  ร่างจะเกิดขึ้นใหม่ ๗ ร่าง        ต้องไปตามลิงมาช่วย

[Wandee]

ในตอนนี้มีกลอนชมธรรมชาติ  ที่สุนทรภู่ดูแต่งได้งดงามมากแทบทุกเรื่อง


ยังไม่เคยเห็นท่านผู้ใดเอ่ยไว้ที่ไหน   นิทานที่ กระทรวงวัฒนธรรมกล่าวว่าเป็นที่รู้จักดี         จึงขอลอกลงมาว่า


พระบอกนามตามชื่อสกุณา                 สาลิกาจับกิ่งตะโกวัน

โน่นน่ะเจ้าเขาไฟนั่นไก่ป่า                   นกกระทาจับต้นกระทิงขัน

ฝูงกาลิงจับกิ่งแสลงพัน                      ที่ต้นจันทน์นกตะขาบคาบมะปริง

จัตุบาทผาดผยองลำพองโผน               กิเลนโจนไล่นางนรสิงห์

กระต่ายเต้นเล่นหลอกกับลูกลิง              หมู่มหิงส์แรดช้างเสือกวางทราย       


     ตอนนี้เป็นตอนยักขินีพาโคบุตรเข้าเมืองเนรมิต

[Wandee]

                      ในอีกตอนหนึ่งใกล้ ๆ  กัน



ดูไม้ตั้งดังดัดมาจัดปลูก                         บ้างมีลูกสุกห่ามงามระหง

ระยะยอดสอดแซงแกล้งบรรจง                  เหมือนไม้องค์ท้าวไทในพระโรง

ที่ไม้โกร๋นยอดโอนมีต่อแอบ                     ใบแฉลบลับพุ่มปุ่มตะโขง

กาฝากแฝงกล้วยไม้ขึ้นในโพรง                  ที่กิ่งโกงยอดเกี่ยวประกับกัน

พฤกษาโศกยูงยางที่กลางชัฎ                    วายุพัดกิ่งแกว่งดังกังหัน

ที่ไม้พุ่มรุ่มรกเถาวัลย์พัน                         เป็นฉัตรชั้นช่อดอกออกระคน

มะเดื่อดกนกจับจิกผลสุก                         ต้นมะดูกเต็งรังมะสังสน

กันเกราไกรกร่างกรวยริมห้วยชล                ใบร่มต้นราบลื่นเหมือนพื้นทราย

โศกระบัดผลัดใบละอออ่อน                       ใบแก่ก่อนหล่นหลามมาตามสาย

เห็นงูเหลือมเลื่อมแลดูหลายลาย                 กระหวัดกายกอดโศกดูโงกงัน

[Wandee]

       สัตว์เลี้ยงที่ โคบุตร โปรดมาก คือ ลูกนกสาลิกา

สุนทรภู่ครูของฉัน ใช้คำว่า  สาลิกา กับ ขุนทองสลับกัน       สัตว์ทั้งสองอยู่ในตระกูลเดียวกัน

http://www.vet.ku.ac.th/library-homepage/db_directory/poultry/bird/lbird/hill_mana.htm

สาลิกาคือ common myna       แต่ขุนทองคือ hill myna


นกสาลิกานี้พูดได้  ช่างฉอเลาะ  เป็นที่รักของ โคบุตร  มเหสีทั้งสอง  และ พระอรุณน้องเมีย



     ยังมีบุตรสาลิกาปักษาสัตว์                       ขนระบัดพึ่งขึ้นพอบินได้

จิตคะนองลองปีกจะบินไป                             เหยี่ยวตะไกรโฉบฉาบจะคาบกิน

สาลิกาก็ถลาแถลบหลบ                               เหยี่ยวประจบจับพลัดสะบัดดิ้น

พอถึงพระองค์ทรงฤทธิ์บนคิริน                        นกน้อยดิ้นสิ้นกำลังถลามา

สองปีกป้องร้องจ้อคุณพ่อช่วย                         เหยี่ยวจะฉวยลูกรักเป็นภักษา

ก็โผนลงตรงพักตร์พระราชา                           เหยี่ยวถลากลับหันไปทันใด

[luanglek]

เมื่อครบกำหนดสิบปีพระอาทิตย์แวะมาหา เนรมิตเครื่องแต่งกายให้ ที่เครื่องประดับทุกชิ้นเป็นอาวุธ

ตั้งชื่อว่า    โคบุตร

สงสัยทำไมตั้งชื่อว่า  โคบุตร   

[Wandee]

โคบุตรเดินทางไปจนถึงเมืองกาหลง   พระเจ้าแผ่นดินชื่อ หลวิราช  พระธิดาชื่อ อำพันมาลา

นกสาลิกาเป็นสื่อ

โคบุตรได้นางอำพันมาลาเป็นชายา

หลวิราชสั่งให้ผูกพยนต์จับชายชู้พระธิดาเพราะสังเกตว่านางมีราคี

โคบุตรพานางอำพันมาลาหนีไปเมืองพาราณสี

ท้าวพรหมทัตเสียดายโคบุตรอยากได้เป็นลูกเขย    เรียกนางมณีสาครมาพบ  ให้ไหว้นางอำพันมาลา   นางไม่ไหว้

ท้าวพรหมทัตเป็นผู้ใหญ่ที่น่านับถือมาก  ได้ปลอบนางอำพันมาลาต่างๆ

โคบุตรเพิ่งเห็นนางมณีสาครสวย  แต่ก่อนเห็นเป็นเด็ก  จึงทูลท้าวพรหมทัตไปว่าพอใจนางมณีสาครเหมือนแก้วตาข้างขวา

ที่จะยกเมืองให้ไม่ต้องการจะผ่านไปให้พระอรุณ

ตนเองจะเชิญพระบิดามาสร้างเมืองให้ และจะแต่งงาน  ไม่ต้องเดือดร้อนประชาชน
(ไม่เคยบอกว่าตนคือลูกพระอาทิตย์)

   กลอนว่า

       พรหมทัตฟังสารสำราญสุด                              รู้ว่าบุตรจะได้เป็นฝ่ายขวา


นิทานเรื่องนี้ตรงไปตรงมามาก   อ่านแล้วสนุก  อดหัวเราะไม่ได้

[Wandee]

อ่า......

รับประทานคอย ๓ วัน เพื่อท่านผู้รู้ตำราจะผ่านมาบ้าง



นิทานเรื่องนี้น่าอ่านมาก  คุณหลวงคงผ่านตามาบ้างกระมัง

[Wandee]

อภิเษกโคบุตรและนางมณีสาครและนางอำพันมาลาที่เมืองปราการบรรพต


เมื่อแรกสร้าง เมืองนี้เคลื่อนเข้ามาใกล้เมืองพาราณสีได้ เพราะ จะได้เดินทางสะดวกตอนแต่งงาน
แต่ที่จริงเมืองอยู่ห่าง การเดินทางใช้เวลา ๑๕​วัน


ครูสุนทรภู่ล้ำยุคจริงๆ


ในตอนส่งตัวนั้น พระมเหสีประทุมทัศได้สั่งสอนพระธิดาอย่างยืดยาว  ขอถอดมาเพียงส่วนหนึ่งว่า

ผัวเคียดแม่อย่าเคียดทำโกรธตอบ                          เอาความชอบมาดับให้สูญหาย
ถึงท้าวรักก็อย่าเหลิงละเลิงกาย                             ครั้นระคายแล้วมักมีราคีคาว
ความลับแม่อย่าแจ้งแถลงไข                               จงกล้ำกลืนกลบไว้อย่าให้ฉาว