นามสกุลจากราชทินนาม

[เพ็ญชมพู]

คำถามจาก fallen angelแห่งพันทิป

พ.ต. หลวงฉลาดสุนทรวาที เป็นต้นสกุล ฉลาดสุนทรวาที หรือไม่    

ไปเจอมาในเว็บนี้ค่ะ ว่าเป็นราชทินนาม  http://www.reurnthai.com/index.php?topic

เชื่อมือคุณหลวงว่าตอบได้

 

[Wandee]

อักขรากรมขุนนาง  อักษร ฉ   ใน พิพิธภัณฑ์สัพพะสยามกิจ  หน้า  ๘๖๕

แจ้งไว้ว่า

ฉลาดสุนทรวาที  หลวง   (เอี้ยง  แผ่วิชา)  นายพันตรี

อาจารย์วิชาสามัญ   

กรมยุทธศึกษาทหารบก

(สหายในเรือนไทย ๓ ราย  ก็ถือเอกสารฉบับนี้)

[เพ็ญชมพู]

ข้อความข้างล่างนี้มี คำอธิบาย ว่า เป็นของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ สมัยท่านเป็นพระธรรมไตรโลกาจารย์มอบให้ศิษย์ของท่านคือ "ครูเฮี้ยง แผ่วิชา" หรือ หลวงฉลาดสุนทรวาที ครูโรงเรียนเทพศิรินทร์ในอดีต ลงวันที่ ๘ เดือน ๘ ปี ๒๔๕๘

อ่านชื่อได้ว่า "เอี๊ยง" (ไม้ตรี)

 

[NAMO]

ช่วย ตรวจสอบ นาม สกุล

ความคิดเห็นที่ 26  เมื่อ 24 มิ.ย. 10, 17:08
 นามสกุลที่มาจากราชทินนาม ในคราว  ๔  สิงหาคม  ๒๔๘๕  ตอนที่ ๑


คนที่34


๓๔.นายร้อยตำรวจโท โสม  วิชารักส์(หมื่นวิทยารักส์) -วิทยารักส์

คำว่า รักส์  เป็น.. ส..  หรือ...  ษ...  กันแน่ครับ

[เทาชมพู]

สะกดว่า วิชารักส์   / วิทยารักส์
ที่ใช้ ส เสือ เพราะสะกดตามภาษาไทยยุค "วัธนธัม" ในสมัยรัฐบาลจอมพลป. พิบูลสงคราม ค่ะ    รัฐบาลสั่งให้ตัด ศ ษ ทิ้งไปจากพยัญชนะของไทย
เช่น คำว่า รักษา ในหนังสือต่างๆรวมทั้งเอกสารราชการก็เลยต้องเขียนว่า รักสา  ในยุคนั้น

[Anna]

ขออนุญาตยกกระทู้เก่ามาปัดฝุ่นอีกครั้งนะคะ

หลังจากเพลิดเพลินกับบรรดาราชทินนามอันเก๋ไก๋  ก็เกิดคำถามดังต่อไปนี้ค่ะ 

1. รัชกาลที่หกเป็นผู้คิดตั้งให้ทุกราชทินนามหรือคะ  หรือว่าท่านตั้งให้เพียงบางราชทินนามเท่านั้น ถ้างั้น หน่วยงานไหนมี
    หน้าที่โดยตรงกับเรื่องนี้คะ?

2. จับจุดได้ว่าราชทินนามจะเป็นตัวบ่งบอกงานในหน้าที่ของบุคคลนั้นๆ  อย่างมีคำว่า 'นิติ  เนติ' คือทำงานด้านกฏหมาย
    ที่เหลือก็เดาได้ไม่ยาก ยกเว้นที่มีคำว่า 'อภัย' คิดไม่ออกว่าเจ้าของราชทินทำงานด้านไหน?

[เทาชมพู]

รอคุณ V_Mee มาตอบนะคะ   คงได้รายละเอียด

[เพ็ญชมพู]

ระหว่างรอคุณวีมี ลองอ่านกระทู้ ขอความรู้เรื่องราชทินนามหน่อยค่ะ ไปก่อน 

[Anna]

ขอบพระคุณอาจารย์เพ็ญชมพู  เข้าไปอ่านตามที่แนะนำแล้วค่ะ แล้วก็เกิดคำถามเพิ่มขึ้นอีก

ถามตรงนี้เลยดีกว่า เมื่ออาจารย์V_Mee มาตอบ ท่านจะได้ตอบรวดเดียวไม่เสียเวลา (เกรงใจค่ะที่ถามเยอะ)

คำว่า 'พิลึก' ในสมัยก่อนคงไม่ได้มีความหมายแย่ๆใช่ไหมคะ  เพราะเห็นมีในราชทินนาม
 

[V_Mee]

ตอบคุณ Anna

1. รัชกาลที่หกเป็นผู้คิดตั้งให้ทุกราชทินนามหรือคะ  หรือว่าท่านตั้งให้เพียงบางราชทินนามเท่านั้น ถ้างั้น หน่วยงานไหนมี
    หน้าที่โดยตรงกับเรื่องนี้คะ?
ตอบ  ทรงคิดบางราชทินนามเท่านั้นครับ  เช่น เมื่อกระทรวงศึกษาธิการขอพระราชทานเลื่อนพระปรีชานุสาสน์ (ม.ล.ทสทิศ  อิศรเสนา) เป็นพระยาทศทิศ  อิศรเสนา กมีพระราชกระแสว่า ไม่มีธรรมเนียมอาชื่อนามสกุลมาเป็นราชทินนาม  แล้วก็ทรงคิดะระราชทานใหม่ว่า พระยาภะรตราชา  หรือราชทินนามในกรมมหาดเล็กก็ทรงคิดเพิ่มจากราชทินนามเดิมที่มีในทำเนียบเดิมอยู่แล้วอีกหลายสิบชื่อ  แต่ราชทินนามส่วนใหญ่กระทรวงเจ้าสังกัดจะเป็นผู้เสนอขอแต่งตั้งตามราชทินนามที่มีสังกัดอยู่ในหน่วงวานนั้นมาแต่เดิมแล้ว  เช่น มหาเทพกษัตรสมุห  มหามนตรีศรีองครักษ์สมุห พิเรทรเทพ อินทรเทพ นี้เป็นราชทินนามสำหรับกรมพระตำรวจหลวง  หรือไพศาลศิลปสาตร ก็เป็นราชทินนามสำหรับกระทรวงศึกษาธิการ  ส่วนที่ลงท้ายว่า ราชสภาบดีนั้นเป็นรานราชทินนามสำหรับผู้พิพากษา  ถ้าจะต้องคิดใหม่ก็มักจะโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพนักงานพระอาลักษณ์เป็นผู้คิดแล้วนำขุ้นทูลเกล้าฯ ให้ทรงเลือก  ซึ่งอาจจะมีที่ทรงแก้ไขบ้าง

2. จับจุดได้ว่าราชทินนามจะเป็นตัวบ่งบอกงานในหน้าที่ของบุคคลนั้นๆ  อย่างมีคำว่า 'นิติ  เนติ' คือทำงานด้านกฏหมาย
    ที่เหลือก็เดาได้ไม่ยาก ยกเว้นที่มีคำว่า 'อภัย' คิดไม่ออกว่าเจ้าของราชทินทำงานด้านไหน?
ตอบ ราชทินนามที่มีคำว่าอภัยนั้นต้องดูสร้อยประกอบ เช่น เจ้าพระยาอภัยราชมหายุติธรรมธร  นี้เป็นราชทินนามของผู้ทีทำงานด้านกฎหมายหรือกระบวนการยุติธรรม เช่น เจ้าพระยาอภัยราชา (โรลังค์  ยัคมินทร์) ท่านนี้เป็นที่ปรึกษาราชการแผ่นดินและเป็นที่ปรึกษากฎหมาย  เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร (ม.ร.ว.ลพ  สุทัศน์) ท่านนี้เป็นเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม  หรือหลวงอภัยวานิช นั้ก็ดูจากสร้อยราชทินนามว่า วานิช แสดงว่ามีหน้าที่เดี่ยวข้งกับการค้าจึงเป็นราชทินนามสำหรับกรมท่า
ในระยะหลังที่มีข้าราชการมากขึ้นก็มักจะนิยมนำชื่อตัวมารวมกับตำแหน่งหน้าที่ราชการ เช่น หลวงเดชสหกรณ์

คำว่า "พิลึก" ในราชทินนามนั้นน่าจะหมายความว่า เป็นผู้มีความสามารถที่เหนือกว่าผู้อื่น  เช่น ในดุสิตธานีมีถนนชื่อ พิลึกฤทธิ์ไทย  ความหมายหมายคือ ประเทศไทยมีอิทธิฤทธิ์เหนือชาติอื่นในเอเชียจึงได้ชื่อว่าเป็นชาติชนะสงครามโลกครั้งที่ ๑

[Anna]

ขอบพระคุณอาจารย์อาจารย์V_Mee ค่ะ