เรือนไทย
ยินดีต้อนรับ ท่านผู้มาเยือน
กรุณา เข้าสู่ระบบ หรือ ลงทะเบียน
ส่งอีเมล์ยืนยันการใช้งาน?
ข่าว: การแนบไฟล์ กรุณาใช้ชื่อไฟล์ภาษาอังกฤษเท่านั้นครับ
หน้า: [1]
  พิมพ์  
อ่าน: 6048 เรื่องฝ่ายในในรัชกาลที่ ๕
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


 เมื่อ 26 พ.ค. 10, 15:11

กระทู้นี้   เปิดกว้างสำหรับข้อมูลเกี่ยวกับประวัติบุคคล ชีวิตความเป็นอยู่  ตลอดจนเกร็ดเล็กๆ น้อยๆ ของบรรดาข้าราชการฝ่ายในในสมัยรัชกาลที่  ๕ 

ในเบื้องต้น  ใคร่ขอนำเสนอประวัติเจ้าจอมและ/หรือเจ้าจอมมารดาบางคน  ในสมัยรัชกาลที่ ๕    ถ้าผู้ใดมีข้อมูลดี  และเห็นว่าเป็นข้อมูลที่คนส่วนใหญ่ยังไม่ค่อยทราบ  เชิญนำมาลงไว้  จะเป็นที่ยินดียิ่ง   

หมายเหตุ  ส่วนถ้าใครมีข้อมูลเด็ดจะเอามาฟาดฟันก็ไม่ว่า   ยินดีเช่นกัน ตกใจ
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 1  เมื่อ 26 พ.ค. 10, 15:32

ประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ตอนที่ ๑


ประวัติของท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ที่จะเล่าต่อไปนี้  เก็บความจากหนังสือประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  พิมพ์เป็นที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ คุณท้าวท่านนั้น  ณ วัดมกุฏกษัตริยาราม เมื่อ ๒๑ มิถุนายน  ๒๔๙๔   

ประวัตินี้  คุณท้าวภัณฑสารฯ ได้จดเรียบเรียงเอง  เคยได้พิมพ์แจกเมื่อคุณท้าวอายุครบ ๗ รอบ เมื่อ ๒๔๘๔   และได้นำมาพิมพ์แจกอีกในงานศพของคุณท้าว  โดยคุณท้าวได้จัดพิมพ์เตรียมไว้แจกในงานศพท่านเอง  ตั้งแต่ท่านยังมีชีวิตอยู่  และได้สั่งหลานไว้ให้แจกหนังสือนี้ในงานศพท่านด้วย




ท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)

เกิด    เมื่อ ปีมะเส็ง จ,ศ, ๑๒๑๙  (พ,ศ, ๒๔๐๐)  ไม่ทราบวันเดือนที่แน่นอน 

คุณท้าวเล่าเรื่องต้นตระกูลฝ่ายบิดาของท่านว่า     พระพิพิธสาลี (สังข์)  ขุนนางตำแหน่งกรมนา  ในสมัยกรุงศรีอยุธยา    พระพิพิธสาลีมีบุตรธิดาหลายคน     กล่าวเฉพาะลำดับที่  ๔  ชื่อ ท่านนก  ซึ่งได้เป็นภรรยาจางวางวอน   จางวางในกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส    ท่านนกกับจางวางวอนมีบุตรคนหนึ่ง  ชื่อ นายยอด  ซึ่งได้เป็น  ขุนสมุทรสาคร  ในกาลต่อมา   ขุนสมุทรสาคร  (ยอด) นี้คือ บิดาของคุณท้าวภัณฑสารฯ

คุณท้าวเล่าเรื่องต้นตระกูลฝ่ายมารดาของท่านว่า    ขุนด่าน  (ไม่ทราบชื่อตัว)  เป็นน้องชายของพระยาศรีสรราช  (สน)  ขุนด่านมีธิดาคนหนึ่ง  ชื่อ ท่านสุด   ต่อมาได้เป็นภรรยาของพระยาวิเศษภักดี  (เถี้ยนจ่ง) สงขลา    ท่านสุดมีบุตรธิดาหลายคน   คนสุดท้องชื่อ  ท่านขำ  ได้รับราชการเป็นเสมียนพระคลังใน   ท่านขำ  นี้คือ  มารดาของคุณท้าวภัณฑสารฯ
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 2  เมื่อ 26 พ.ค. 10, 15:49

ประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ตอนที่ ๒


ในปีระกา  จ,ศ, ๑๒๒๓  คุณท้าวอายุได้ ๕  ขวบ   ท่านขำมารดา  ได้พาคุณท้าวไปหาคุณท้าววรจันทร์ (มาไลย)  เพื่อให้คุณท้าววรจันทร์นำเข้าเฝ้าฯ ถวายตัวเป็นข้าทูลละอองธุลีพระบาท  ในรัชกาลที่  ๔   

คุณท้าวเล่าว่า  เมื่อท่านเข้าเฝ้าฯ  ถวายตัวรับราชการนั้น    รัชกาลที่ ๔ ได้พระราชทานเงิน  ๕  ตำลึง  ผ้าลายกับแพรสี  ๒  สำรับ  และได้โปรดเกล้าฯ ให้คุณท้าวอยู่ในตำแหน่งละครในของหลวงสำรับเล็ก   คุณท้าวได้เป็นลูกศิษย์ทางละครของคุณโต  ที่รู้จักสมญากันว่า   แย้ม  อิเหนา    แล้วท่านได้ไปพำนักอาศัยอยู่กับมารดาที่เรือนคุณเลียบ  ทหารสตรีในพระบรมมหาราชวัง

ครั้นต่อมา   รัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพิธีครอบครูและไหว้ครูละครสำรับเล็กที่พระที่นั่งทรงธรรม   เมื่อไหว้ครูเสร็จแล้ว  คุณท้าวได้ออกโรงรำแสดงเป็น  สียะตรา  และได้รับพระราชทานเบี้ยหวัด  ๔  ตำลึง

ขึ้นปีจอ จ,ศ, ๑๒๒๔  คุณท้าวย้ายไปพำนักอาศัยกับหม่อมเจ้าสอิ้ง  ซึ่งเป็นญาติอยู่ร่วมเรือนกับคุณหนูมอญ   (ท้าวมอญ)  อันเป็นธิดาของเจ้าพระยาภูธราภัย  (นุช  บุณยรัตพันธุ์)  คุณท้าวเล่าว่า  ตอนนั้น  เวลาเช้าท่านต้องไปฝึกหัดรำละคร   ตกบ่ายต้องไปเรียนหนังสือกับคุณท้าวมอญ   การเรียนหนังสือนี้เอง  ทำให้คุณท้าวมีคุณวิเศษต่างจากเจ้าจอมในรุ่นเดียวกันบางคน  อันจะได้เล่าต่อไปข้างหน้า
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 3  เมื่อ 26 พ.ค. 10, 16:04

ประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ตอนที่ ๓


ในปีชวด  จ,ศ, ๑๒๒๖  รัชกาลที่ ๔  ได้เสด็จประพาสเมืองเพชรบุรี   โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีโสกันตืพระเจ้าลูกเธอ  พระองค์เจ้าพักตร์พิมลพรรณ  กับพระเจ้าลูกเธอ  พระองค์เจ้ามัณยาภาธร   คุณท้าวกับมารดาได้ตามเสด็จในครั้งนั้นด้วย  โดยได้ลงเรือท้าวทรงกันดาล  (ศรี) เดินทางไปร่วมงานพระราชพิธีโสกันต์นั้น    

คุณท้าวเล่าว่า   ในครั้งนั้น  รัชกาลที่ ๔ ได้โปรดเกล้าฯ ให้นางละครสำรับเล็กแต่งกายเข้าขบวนแห่เป็นนางสระ   กับตอนค่ำวันโสกันต์  ได้โปรดเกล้าฯ ให้ละครสำรับเล็กจัดแสดงละครถวายทอดพระเนตร ณ บนเขามไหสวรรย์  พอตกค่ำ  รัชกาลที่  ๔   ได้ทรงจุดโคมลอยปล่อยขึ้นท้องฟ้าเพื่อเป็นการเฉลิมฉลอง    โคมลอยนั้นตกลงบนโรงละคร  เกิดเพลิงไหม้แต่โชคดีช่วยกันดับได้ทัน  

เมื่อคุณท้าวกลับจากการตามเสด็จที่เมืองเพชรบุรีแล้ว    หม่อมเจ้าสอิ้งที่คุณท้าวไปพำนักด้วยทรงประชวรด้วยโรคบางประการ  คุณท้าวจึงได้ย้ายไปอาศัยอยู่ที่เรือนเจ้าจอมพร้อม  ซึ่งเป็นธิดาของพระยาสีหราชฤทธิไกร  (แย้ม)  ซึ่งเป็นญาติกัน
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 4  เมื่อ 26 พ.ค. 10, 16:14

ประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ตอนที่ ๔

ถึงปีฉลู  จ,ศ, ๑๒๒๗  รัชกาลที่  ๔ โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์  มีการสร้างเขาไกรลาส  ขบวนแห่ใหญ่  และมีการเกล้าผมสาวในขบวนแห่เป็นทรงกระโดง   ครั้งนั้นคุณท้าวได้ร่วมขบวนแห่ด้วย  โดยแต่งตัวเป็นนางเชิญเครื่องยศ


ต่อมา  ครั้งหนึ่ง  รัชกาลที่ ๔  โปรดเกล้าฯ ให้มีละครแสดงที่ปทุมวัน   คุณท้าวได้ตามเสด็จลงเรือม่านทองร่วมกับเจ้าจอมพร้อม   โดยทำหน้าที่ถือหีบหมากของเจ้าจอมพร้อม    และรัชกาลที่  ๔ ได้โปรดเกล้าฯ ให้ละครสำรับเล็กแสดงเรื่องอุณรุท   คุณท้าวได้แสดงเป็นทศมุข     และได้รับพระราชทานเบี้ยหวัดเพิ่ม เป็น  ๕ ตำลึง  (แสดงคุณท้าวแสดงได้เป็นที่พอพระราชหฤทัย  จึงทรงเพิ่มเบี้ยหวัด)

บันทึกการเข้า
เทาชมพู
เจ้าเรือน
หนุมาน
*****
ตอบ: 33585

ดูแลเรือนไทย วิชาการ.คอม


เว็บไซต์
ความคิดเห็นที่ 5  เมื่อ 26 พ.ค. 10, 20:17

ยินดีที่คุณหลวงเล็กมาเล่าเรื่องเจ้าจอมเพิ่ม   
ในกระทู้เก่าของเรือนไทย  เคยเล่าเรื่องนี้เอาไว้ก็จริง แต่ก็ยังหาข้อมูลได้ไม่ครบถ้วน   โดยเฉพาะตอนท้าย
http://www.reurnthai.com/index.php?topic=1913.0
มารอฟังคุณหลวงเล่าต่อค่ะ

บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 6  เมื่อ 27 พ.ค. 10, 08:43

ผมได้อ่านกระทู้เก่าตามที่คุณเทาชมพูได้ทำลิงก์มาให้แล้ว 
เห็นว่ากระทู้เดิมเมื่อ ๔ ปีก่อน  คุณเทาชมพูก็เล่าไว้ละเอียดเหมือนกัน 
โดยเฉพาะเรื่องโคลงที่เจ้าจอมเพิ่มแต่งตอบพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
ซึ่งผมอาจจะย่นย่อเรื่องนี้ให้สั้นกระชับลง 
เพื่อไม่ให้ซ้ำซ้อนกับที่คุณเทาชมพูได้เคยนำเสนอไปแล้ว
ถ้าผู้ใดสนใจรายละเอียดโคลงทุกบท
ขอให้ไปอ่านในกระทู้ตามที่คุณเทาชมพูได้ทำลิงก์มาให้นั้นเถิด ยิ้มเท่ห์
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 7  เมื่อ 27 พ.ค. 10, 09:14

ประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ตอนที่ ๕


ปีเถาะ จ,ศ,๑๒๒๙  โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีโสกันต์พระเจ้าลูกยาเธอ  พระองค์เจ้าทองกองก้อนใหญ่ (กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม)  พระเจ้าลูกเธอ  พระองค์เจ้าอรุณวดี   และพระองค์เจ้าศิริ  ในสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ  เจ้าฟ้ากรมพระบำราบปรปักษ์  (พระองค์เจ้าพระองค์นี้ ยังตรวจสอบข้อมูลไม่ได้  ใครมีข้อมูลกรุณาบอกด้วยนะครับ ฮืม)  ในครั้งนั้น  คุณท้าวภัณฑสารฯ ได้แต่งตัวอย่างฝรั่งขี้นก (แต่งตัวอย่างไรหนอ  อยากเห็นภาพ ฮืม)  เข้าร่วมขบวนแห่ด้วย   

คุณท้าวเล่าว่า  เมื่อตอนแห่ขบวนจวนจะถึงประตูราชสำราญ  เกิดมีฝรั่ง  ๒ คนเดินฝ่าตัดขบวนแห่นางสระใหญ่เพื่อผ่านไปทางวังสวนกุหลาบ   บรรดานางสระใหญ่ นางสระเล็ก  และนางฝรั่งขี้นก  ต่างกลัวฝรั่ง  ๒  คนนั้น   วิ่งหนีเบียดเสียดเข้าไปในประตุราชสำราญเสียงดังเซ็งแซ่  ไม่เป็นขบวน ตกใจ

พ้นการพระราชพิธีโสกันต์ครั้งนั้น  คุณท้าวอายุได้  ๑๑  ขวบ  ถึงเวลาโกนจุก   บรรดานางในที่อายุรุ่นราวคราวเดียวกับท่านดำริว่าจะกราบบังคมทูลลาออกไปทำพิธีตัดจุกที่บ้านตน   แต่มีอันต้องเลื่อนไปก่อน  เพราะทุกคนต้องถูกเกณฑ์เข้าขบวนแห่ในพระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ  เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี  (กรมพระจักรพรรดิพงษ์)
บันทึกการเข้า
overhaul
อสุรผัด
*
ตอบ: 63


ความคิดเห็นที่ 8  เมื่อ 27 พ.ค. 10, 16:40

หากสนใจเรื่องนี้กัน ผมขอแนะนำหนังสือเรื่อง หญิงมอญ, อำนาจ และราชสำนัก ของคุณองค์ บรรจุน
หนังสือเล่มนี้ปรับปรุงมาจากปริญญานิพนธ์ของ ม.ศ.ว. ซึ่งแสดงข้อมูลของหญิงมอญในราชสำนักฝ่ายใน และเกี่ยวข้องกับฝ่ายหน้าอย่างคับแก้วครับผม ยิ้มกว้างๆ
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 9  เมื่อ 27 พ.ค. 10, 20:44

หนังสือเล่มที่คุณ overhaul  แนะนำนั้น เป็นเล่มที่ควรอ่านอย่างยิ่ง  เชื่อว่าคงมีคนอ่านกันมากพอสมควร
ขอบคุณครับที่ช่วยแนะนำ ยิ้ม
บันทึกการเข้า
luanglek
นิลพัท
*******
ตอบ: 2894


ความคิดเห็นที่ 10  เมื่อ 27 พ.ค. 10, 21:07

ประวัติท้าวภัณฑสารนุรักษ์  (เจ้าจอมเพิ่ม  ในรัชกาลที่ ๕)  ตอนที่ ๖


คุณท้าวภัณฑสารฯ  เล่าต่อไปว่า  เจ้าจอมบุนนาก  ธิดาของพระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (เจ้าพระยามหินธรศักดิ์ธำรง (เพ็ง))
ซึ่งเป็นญาติของคุณท้าว  ได้ขอคุณท้าวของท่านขำมารดาของท่านไปดูแลเลี้ยงดู   ท่านขำยินดีมอบคุณท้าวแก่เจ้าจอมบุนนาก
นับแต่นั้น  คุณท้าวจึงไปอาศัยอยู่กับเจ้าจอมบุนนาก   โดยเจ้าจอมบุนนากได้สอนหนังสือและฝึกหัดละครให้ท่านด้วย   
ส่วนท่านขำ  เนื่องจากได้ไปเฝ้ากราบทูลข้อราชการแด่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  เจ้าฟ้ามหามาลา  กรมพระยาบำราบปรปักษ์
ที่วังหน้าพระลานเป็นเนืองนิตย์   เจ้านายพระองค์นั้นจึงได้โปรดให้ท่านขำได้ออกไปอยู่อาศัยที่ตึกแถวหน้าวังของพระองค์

คุณท้าวรับราชการฝ่ายในในสมัยรัชกาลที่ ๔ ได้ ๘ ปี  พอถึงปีมะโรง จ,ศ, ๑๒๓๐ รัชกาลที่ ๔ สวรรคต
บันทึกการเข้า
หน้า: [1]
  พิมพ์  
 
กระโดดไป:  

Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006, Simple Machines
Simple Audio Video Embedder

XHTML | CSS | Aero79 design by Bloc หน้านี้ถูกสร้างขึ้นภายในเวลา 0.039 วินาที กับ 19 คำสั่ง