นายสง่า มยุระ ผู็ให้กำเนิดพู่กันของไทย

[yutthana]

นายสง่า  มยุระ เกิดเมื่อวันที่ ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๕๒ ที่ อ. ศรีประจันต์ จ. สุพรรณบุรี ศึกษาวิชาสามัญที่โรงเรียนวัดสัปรสเทศ พร้อมกับฝึกวิชาวาดเขียนมาตั้งแต่เด็กกับอาจารย์อู๋  ที่วัดมะนาว อ. บางปลาม้า จ. สุพรรณบุรี ต่อมาได้มาอยู่กับอาจารย์ม้วนที่วัดสุวรรณาราม  คลองบางกอกน้อย ธนบุรี  จึงได้มีโอกาสเรียนวาดเขียนกับครูสอิ้งที่อยู่ข้างวัดนั้น  ครูสอิ้งพาไปช่วยเขียนลายรดน้ำที่หน้าต่างพระวิหารวัดพระเชตุพนฯ  ต่อมาได้ไปสมัครทำงานเขียนพานแว่นฟ้ากับคุณผิน และเขียนตู้พระมาลัยที่วัดมหาธาตุ

สง่า มยุระ ได้รู้จักกับหลวงเจนจิตรยง ช่างเขียนอันลือชื่อในสมัยนั้น  ท่านชวนให้ไปช่วยเขียนลายบนโถกะยาคู โดยเอาฟักทองมากลึงให้เหมือนโถและจะต้องให้เสร็จในวันเดียว  มิฉะนั้นฟักทองจะเหี่ยว ทั้งสองท่านช่วยกันเขียนจนเสร็จ หลวงเจนจิตรยงชมฝีมือว่าดี  จึงชวนให้ไปช่วยเขียนที่วัดสุวรรณคีรีในคลองบางกอกน้อย โดยมอบหมายให้เขียนลายรดน้ำที่บานประตูหน้าต่างโบสถ์  ตอนนั้นหลวงเจนฯ  ท่านชราภาพมาก เมื่อเห็นว่าเขางานแข็งดีจึงมอบหมายให้เขียนทั้งหมด  นายสง่าต้องใช้เวลาเขียนถึงสี่เดือนจึงเสร็จ

ต่อมา ได้รับเหมาเขียนพานแว่นฟ้าและตู้พระมาลัยให้นายอู๊ด  ช่างหล่อ  และส่งขายที่ร้านแถวเสาชิงช้า  ระยะนี้ต้องทำงานหนักมาก  โดยเริ่มลงมือทำการเขียนตั้งแต่เช้าตลอดไปจนดึกดื่นจึงวางมือ เมื่อเขาอายุครบบวช  มารดาจึงจัดการบวชให้  โดยจำพรรษาที่วัดสุวรรณาราม  ธนบุรี

ในระยะ ที่บวชสองพรรษานั้น นายสง่าได้มีโอกาสเข้าไปเขียนภาพรามเกียรติ์ที่พระระเบียงวัตพระศรีรัตน ศาสดารามโดยมีพระเทวาภินิมมิต (ฉาย เทียมศิลป์ไชย) เป็นผู้อำนวยการเขียนภาพที่นั่น เขาได้ฝากฝีมือไว้บนผนังพระระเบียงอันเป็นที่ยกย่องกันมาก หลังจากลาสิกขาแล้วก็มาตั้งร้านขายเครื่องดื่มที่หลังโรงพยาบาลศิริราช โดยให้บิดาเป็นผู้ขาย  ส่วนตนเองไปทำงานประจำที่ร้านคณะช่าง  อันเป็นร้านช่างเขียนรับงานเขียนต่าง ๆ และทำบล็อกด้วย  ทำงานอยู่ร้านคณะช่างได้สองปีก็ลาออก และไปทำงานที่โรงพิมพ์บุญครอง

สง่า สมรสเมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๙ แล้วเลยคิดว่าจะตั้งตนด้วยการทำพู่กันขาย เขาพากเพียรแก้ไขดัดแปลงพู่กันจนดีได้ระดับมาตรฐาน  กิจการของเขาดำเนินมาด้วยดี นับวาเป็นโรงงานทำพู่กันแห่งแรกของเมืองไทย

เนื่อง จาก สง่า มยุระ ได้เคยร่วมงานเขียนภาพที่พระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดารามกับพระเทวาภินิมมิ ต  ซึ่งคุณพระก็ได้ช่วยแก้ไขติชมให้ตลอด เขาจึงมีความเคารพและนับถือคุณพระเป็นครูตลอดมา สมัยต่อมาเมื่อภาพเขียนที่วัดพระแก้วเกิดชำรุดเสียหายมาก  แม้ว่าเขาจะชราภาพมากก็ได้มีโอกาสเข้าไปช่วยเขียนซ่อม บางห้องก็เขียนใหม่ทั้งหมดจนสำเร็จ

ผลงาน ของ สง่า มยุระ มีอยู่หลายแห่ง เช่น ออกแบบลวดลายตกแต่งหน้าบัน ซุ้มประตูหน้าต่างให้พระอุโบสถวัดราชบูรณะ เชิงสะพานพุทธ ซึ่งสร้างขึ้นใหม่ และยังออกแบบให้วัดสัตหีบและวัดกอไผ่ที่อยุธยาเป็นต้น ระยะหลังนี้เขามีฐานะมั่นคงร่ำรวยจากกิจการค้าโรงงานทำพู่กัน เขาจึงช่วยทำงานแก่พระพุทธศาสนาโดยไม่รับเงินค่าจ้างเลย  บางครั้งถ้าทางวัดขาดแคลนเงินก็ยังช่วยทำบุญร่วมด้วย

สง่า มยุระ ถึงแก่กรรมวันที่ ๑๒ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๑ นับว่าเขาเป็นจิตรกรรุ่นเก่าที่มีอาชีพเป็นจิตรกรมาตลอด และตั้งตัวได้ด้วยความพากเพียร ละด้วยฝีมือโดยแท้

[yutthana]

อ้าวดันพิมพ์หัวข้อตกไม้โทไปเสียนี่   เอาเรื่องราวของศิลปินชั้นครูผู้ผลิตผู้กันสง่า มยุระ ที่เคยใช้กันเกือบทุกคนก็ว่าได้  ไปเจอบทความที่อ.จักรพันธุ์  โปษยกฤต ท่านกล่าวถึงครูท่านนี้เอามาเล่าให้ฟังครับ
   "เรื่องคุณลุงสง่า  มยุระกับการซ่อมพระระเบียงวัดพระแก้ว"
       คุณลุงสง่า  มยุระ  เป็นช่างเขียนรุ่นแรกๆที่ได้รับเชิญมาเขียนซ่อม ภาพระเบียงวัดพระแก้ว  ในการอนุรักษ์ครั้งใหญ่นี้ เนื่องจากช่างรุ่นแรกเป็นช่างที่เคยเขียนซ่อมมาแล้วเมื่อครั้งฉลองพระนครครบ ๑๕๐ ปี
 ในสมัยรัชกาลที่ ๗  จึงได้ถูกเชิญมาเขียนซ่อมอีกในรัชกาลที่๙  นี้ช่างเขียนรุ่นแรกเป็นช่างเขียนอาวุโสอยู่ในวัยหกสิบกว่าปีขึ้นไปทั้งนั้น  ส่วนช่างรุ่นสองคือรุ่นข้าพเจ้า  ต้องมีการสอบฝีมือดูความสามารถเสียก่อน   ก่อนที่จะไดรับความไว้วางใจเข้าไปซ่อม   การสอบฝีมือใช้เวลา ๓  วัน ณ  โรงเรียนช่างศิลปโดยคณะกรรมการกำหนดให้เขียนรูปกระบี่ลงสี  ปิดทองและมีฉากหลังในการสอบรุ่นสองมีผู้มาสมใัคร๓๐คน
คัดออกเหลือเพียง  ๙  คน   ข้าพเจ้าได้พบกับคุณลุง สง่า  ในตอนนี้  เนื่องจากห้องที่เขียนอยู่ติดกัน  คือข้าพเจ้าเขียนห้อง ๑๕๙และ ๑๖๐  ลุงสง่าเขียนห้อง๑๖๑  เรื่องรามเกียรติ์มีกี่ร้อยห้องไม่ทราบแต่ห้องที่ข้าพเจ้าและคุณลุงสง่าเขียน  เป็นตอนปลายของเรื่องรามเกียรติ์แล้ว  คือข้าพเจ้าเขียนตอนนางสีดาถูกขับ  พระอินทร์แปลงเป็นควาย นำนางสีดาไปอยู่กับฤาษี   กระทั่งนางสีดากำเนิดพระบุตร  ส่วนคุณลุงสง่าเขียนตอนปล่อยม้าอุปการ    การซ่อมภาพเขียนแต่ละห้องมีวิธีการไม่เหมือนกัน   ห้องของคุณลุงสง่าและข้าพเจ้าเป็นห้องที่ทรุดโทรมมาก  ภาพเก่ากระเทาะหลุดหมดหาเค้าเดิมไม่พบ  จึงต้องเขียนขึ้นใหม่
จัดองค์ประกอบและตัวภาพใหม่ทั้งหมด   ไม่ใช่เขียนซ่อม  คณะกรรมการจะเป็นผู้กำหนดราคาในการเขียนซ่อมห้องแต่ละห้องซึ่งราคาไม่เท่ากัน  โดยกำหนดก่อนที่จะลงมือเขียน  เนื่องจากข้าพเจ้าเป็นผู้อ่อนอาวุโสที่สุด ที่สนิทคุ้นเคยกันนอกจากลุงสง่าแล้วยังมีลุงโหมด ว่องสวัสดิ์  คุณลุงสงวน  รักมิตร   คุณลุงด่วน  สังข์ทองเล็ก     ลุงสง่า มยุระจะใช้เวลาเขียนภาพๆหนึ่งนานมากคือเริ่มเขียนก่อนข้าพเจ้าเข้ามาหลายเดือนแต่เขียนเสร็จในระยะเวลาไล่เลี่ยกัน   ช่างเขียนเมื่อมาทำงานต้องเซ็นชื่อไว้เป็นหลักฐานที่กองอนุรักษ์   ช่างเขียนมีสิทธิเบิกเครื่องเขียน  สีฝุ่น  กาว  ทองคำเปลว  ยางมะเดื่อที่ใช้ปิดทอง  พู่กันได้จากกองอนุรักษ์   

[yutthana]

คุณลุงสง่า จะมาที่ผนังตอนเช้าประมาณ ๙ โมง  เพราะบ้านท่านอยู่ใกล้วัดพระแก้วข้ามเรือที่ท่าวังหลังมาท่าช้าง  มีน้อยครั้งที่จะมาตอนบ่ายพอถึงเวลาพักเที่ยง คุณลุงสง่าจะเดินออกไปทานอาหารข้างนอกตกบ่ายก็จะมาเขียนรูปที่ฝนังต่อ ถ้าอากาศร้อนคุณลุงสง่าก็จะถอดเสื้อเชิ๊ตออก เหลือแต่เสื้อกล้ามนั่งทำงานอย่างกระปี้กระเปร่า  เพราะนั่งร้านอยู่ติดกับกับคุณลุงสง่าได้เห็นวิธีการทำงานอันปราณีต   ล้างพุ่กันอย่างพิถีพิถันทุกครั้งที่เสร็จงาน  ไม่ปล่อยพู่กันเลอะสีไว้จนแห้งเเข็ง ไม่แช่ผู้กันทิ้งไว้ค้างคืนจนปลายงอ   ช่างเขียนภาพผนังในสมัยรัตนโกสินทร์มักจะร่างภาพตัวละครทั้งหมดด้วยหมึกจีน แล้วลงพื้นฉากหลังกลบตัวละครทั้งฝืน  จึงค่อยเขียนสีและตัดเส้นตัวละครที่ร่างไว้  ตั้งแต่ตอนต้น โดยหมึกจีนที่ร่างไว้จะขึ้นมาให้เห็นพอลางๆ  แต่ลุงสง่าท่านร่างภาพด้วยดินสอดำบ้าง ชอล์กบ้าง  ลงไปบนผนังขาวๆ แล้วระบายสีเสร็จไปเป็นส่วนๆ  จากบนลงล่างตามลำดับโดยระบายสีท้องฟ้าจนเสร็จแล้วมาระบายสีราชวังเว้นตัวละครเป็นสีขาวของพื้นผนัง  ภาพร่างตัวละครนั้นลุงสง่าร่างไว้อย่างละเอียดทุกสัดส่วนโดยร่างบนกระดาษและลอกลงบนผนังอีกที เมื่อเขียนฉากหลังเรียบร้อยจึงเริ่มลงสีตัวละคร     ระบายสีตัวและเครื่องนุ่งห่มก่อน  แล้วใช้รงระบายส่วนที่เป็นชฎาและเครื่องประดับแล้วจึงทายางมะเดื่อทับรง เพื่อปิดทอง  ตัดเส้นในขั้นต่อไป  ในการเขียนภาพคุณลุงสง่าใช้ไม้ยาวเป็นสะพานรองมือทุกครั้งไม่เคยใช้มือทาบกับผิวผนังเลยด้วยเกรงว่าเส้นสีแดงที่ตัดลงไปบนทองจะติดเหงื่อมือขึ้นมา    ตลอดเวลาหลายเดือนที่ทำงานอยู่ใกล้กันที่วัดพระแก้วคุณลุงสง่า มักเล่าถึงชีวิตการทำงานเป็นช่างเขียน  การทำพู่กัน "สง่า  มยุระ "  อันลือชื่อของท่าน  เมื่อคุณลุงสง่า มยุระเขียนฝนังของท่านเสร็จ  ท่านนำเงินค่าเขียนภาพทั้งหมดขึ้นทูลเกล้าฯถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  เพื่อโดยเสด็จพระราชกุศลตามพระราชอัธยาศัย   
ฟังเรื่องเล่าถึงการทำงานของครูสง่า มยุระแล้วคงต้องดูผลงานของท่านต้องยอมรับว่าท่านมีความคิดสร้างสรรค์ในการออกแบบมากลองดูผลงานของท่านทีละชิ้นครับ  บางภาพอาจไม่ชัดบ้าง  เนื่องจากระบบการพิมพ์ในสมัยก่อนครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  บางงานผมเพิ่งเกิดได้ปีเดียวเอง  สังเกตพระจันทร์ด้านหลังเขียนได้ความรู้สึกจริงๆ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ

[yutthana]

ผลงานชิ้นต่อมาครับ  การออกแบบเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทยครับ