อยากทราบประวัตริ เสวกโท จมื่นมานิตย์ (เฉลิม เศวตนันทน์) ผู้แต่งเพลงรำวงมาตฐานไทย

[Preyttyoum]

อยากทราบประวัติ เสวกโท จมื่นมานิตย์ (เฉลิม เศวตนันทน์)ข้าราชการสมัยรัชกาลที่ 6 ผู้แต่งเพลงรำวงมาตฐานไทย และเคยเป็นหัวหน้ากองการสังคีต กรมศิลปากร  ผู้แต่งหนังสืองานศพตัวเองชื่อ อนุสรณ์ศุกรหัศน์ อยากทราบประวัติโดยละเอียดตั้งแต่เป็นมหาดเล็ก จนเป็นเสวกโท และเห็นรูปค่ะ มีใครพอรู้จักและมีข้อมูลบ้างคะ?

[Wandee]

     เสวกโท  จมื่นมานิตย์นเรศ(เฉลิม  เศวตนันท์)     

ขออภัยเป็นอย่างสูงต่อคุณ Prettyoum  ด้วยนะคะ  ที่จะต้องขออนุญาตแย้งว่า  ท่านเป็นจมื่นมานิตย์นเรศ   
สมควรเรียกชื่อเต็มค่ะ เพราะเป็น ราชทินนาม มงคล

และ ท่านไม่ได้แต่งหนังสืองานศพตนเอง       

บุตรหลานได้รวบรวมบทความจากที่ต่าง ๆ มาลง   น่าอ่านน่าศึกษามาก


หนังสืออนุสรณ์  แจกมาใน เดือนมกราคม ๒๕๑๑
จัดเป็นหนังสือประวัติบุคคลที่นักสะสมต้องหาไว้ประดับตู้หนังสือ
รายชื่อของบุคคลสำคัญในราชสำนัก  น่าสนใจยิ่ง  ถ้าเข้าใจประวัติศาสตร์จากเอกสารอื่น ๆ ในเวลาเดียวกัน
ก็จะเพิ่มความรู้ได้มาก

[Wandee]

ประวัตินี้ท่านเขียนไว้



วันเดือนปีเกิด                               ๑๑ สิงหาคม ๒๔๔๒


ปู่                                             พระยามหานุเวศนานุรักษ์(เผือก   เศวตนันท์) ปลัดทูลฉลองกระทรวงวัง
ย่า                                            คุณหญิงบุญนาค

บิดา                                          พระยามหามนตรีศรีองครักษ์สมุห(เจริญ  เศวตนันท์)เจ้ากรมพระตำรวจในขวา
มารดา                                       คุณหญิงกลิ่น

ตา                                            พระยาราชโยธา(เผื่อน  พรหมปิณฑะ)เจ้ากรมมหาดไทยฝ่ายพระราชวังบวร
ยาย                                          คุณหญิงบุญรอด


ที่อยู่                                          ๑๑๓ สี่แยกคลองมอญ  ฝั่งเหนือ       เชิงสะพานวัดเครือวัลย์วิหาร(สะพานธรรมสารโสภณ)

ที่เกิด                                         เข้าใจว่าคงเกิดที่บ้านเจ้าคุณตา  ที่ซอยรามบุตรี
                                               ตรงที่เป็นบ้านหลวงบุณยมาณพพานิขย์(อรุณ  บุณยมานพ)  หรือบ้านหม่อมเส็งแต่เดิม

                                               หมอที่ทำคลอดคือ หมอไรเตอร์(พระยาประเสริฐศาสตร์ดำรง)

[Wandee]

       มารดามีอายุมากคือ ๓๖ ปี

เดิมรับราชการเป็นคุณพนักงานฝ่ายใน ในพระราชวังบวร  เป็นข้าในกรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ

พระราชวรวงศ์เธอ  กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ พระองค์เจ้ารัชนีแจ่มจรัส  ทรงล้อจมื่นมานิตย์นเรศอยู่เสมอว่า

"แกมันเกิดช้าไป         ถ้าเกิดเร็วกว่านี้  แกก็เป็นน้องฉัน"



มารดาสนิทกับเจ้าจอมและเจ้านายในกรมพระราชวังบวรมากเกือบทุกคน

โดยเฉพาะเสด็จพระองค์เฉิดโฉม   ทรงรักใคร่ท่านจมื่นอย่างหลาน  โปรดให้เรียกว่า ป้า

ได้คุ้นเคยกันมาก  จนจมื่นมานิตย์นเรศได้เป็น หัวหน้ากองสังคีต  กรมศิลปากร  เสด็จเสด็จมาประทานพร(หาโอกาสเขียนแบบนี้มานานแล้ว/วันดี)


และประทานจุมพิตศีรษะอย่างฝรั่ง




(เพื่อนนักจัดรายการวิทยุอดีตนักหนังสือพิมพ์  ผู้เป็นเพื่อนของดีลเลอร์หนังสือเก่ารายหนึ่ง  ได้เคยมาขอข้อมูลเรื่อง พระองค์หญิงเฉิดโฉม
ในเรื่อง ผู้ชนะสิบทิศ        ลืมเล่าเรื่องนี้ไปได้  เดี๋ยวติดต่อไปใหม่ค่ะ)

[เทาชมพู]

มาฟังด้วยความเพลิดเพลิน
คลับคล้ายคลับคลาว่าตอนเล็กๆ  ได้ดูละครทีวีช่อง ๔ วิกบางขุนพรหม   ดูท่านจมื่นเล่นละครด้วย   
ท่านมักจะได้รับบทชายอาวุโสสูงศักดิ์     พูดเสียงห้าวลึกกังวาน  บุคลิกสง่า
ท่านเป็นคุณพ่อของคุณอดิศักดิ์ เศวตนันทน์    ดาราทีวีอีกเหมือนกัน    สามีของคุณสวลี ผกาพันธุ์

แต่ความทรงจำตอนนี้เลือนรางเต็มที   ต้องถามคุณ SILA เผื่อจะเล่าได้มากกว่าค่ะ

[Wandee]

ท่านเล่าถึงตัวละครบางตัวแบบข้าม ๆ       แล้วดิฉันไปอ่านมาจากที่อื่นอีก

เสียงท่านกังวาลมีสง่ามาก       อ่านหนังสือถวายพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วยค่ะ

คงอ่านได้ดีอย่างประหลาด


ในวงการนักอ่านนักสะสมหนังสือเก่า  หนังสือเล่มนี้เป็นต้องมีค่ะ  คุณเทาชมพู     ใครไม่มีถือว่าไม่ได้เรียน หนังสือเก่า ๑๐๑  เลยค่ะ
อ่านแล้วยังต้องนำข้อมูลมาประลองกับสหายต่างสำนักด้วยค่ะ
เรื่องการประลองไม่หวั่น  เพราะคุณเพ็ญชมพูมือดี     อีตาคุณหลวงเล็กก็มือแม่น
ยอมแพ้เพื่อนที่แม่นกว่าได้เสมอ 

[Wandee]

     ตอนท่านจมื่นเกิด  คุณยายตื่นเต้นมาก เพราะเป็นรายแรก ๆ ที่ทำคลอดแผนใหม่

มารดาเล่าว่าเมื่อคลอดใหม่ๆ ยังไม่ร้อง        หมอไรเตอร์หิ้วตีนแกว่งและใช้มือซัดเจ้าที่ก้นผางเบ้อเร่อ

ท่านจมื่นเลยร้องจ้า      วุ่นวายกันใหญ่


       คุณยายเอะอะว่า รกจะบิน ตามแบบโบราณ


มารดาอยู่ไฟโดยกอดถุงน้ำร้อน        พอครบเดือนหมอไรต์เตอร์ก็ปลูกฝีป้องกันไข้ทรพิษให้เสร็จ

แล้วย้ายมาอยู่คลองมอญ

(การที่เรียกหมอฝรั่งมาทำคลอดที่บ้านนี่   แหะ ๆ    คงแพงนะคะสมัยโน้น)

[luanglek]

ในวงการนักอ่านนักสะสมหนังสือเก่า  หนังสือเล่มนี้เป็นต้องมีค่ะ  คุณเทาชมพู     ใครไม่มีถือว่าไม่ได้เรียน หนังสือเก่า ๑๐๑  เลยค่ะอ่านแล้วยังต้องนำข้อมูลมาประลองกับสหายต่างสำนักด้วยค่ะ
เรื่องการประลองไม่หวั่น  เพราะคุณเพ็ญชมพูมือดี     อีตาคุณหลวงเล็กก็มือแม่น
ยอมแพ้เพื่อนที่แม่นกว่าได้เสมอ  

หนังสือเก่า ๑๐๑    วิชานี้ต้องลงทะเบียนเรียนกับอาจารย์วันดีล่ะกระมังครับ  
ไม่ทราบว่า   อาจารย์สอนคนเดียวหรือสอนร่วมกันหลายคนครับ  
ถ้าสอนกันหลายคน เห็นท่าจะตีกันตาย  เพราะข้อมูลคนสอนเยอะพอๆ กัน  
วิชานี้  เรียนคอร์สเดียวไม่จบ  ต้องลงทะเบียนต่อเนื่อง  เป็นเวลาอย่างน้อย  ๔ ปี  
แถมอาจารย์คงจะให้การบ้านไปหาหนังสือเก่ามาอ่านก่อนเข้าห้องเป็นลูกบาศก์เมตร
ค่าลงทะเบียนไม่เท่าไร   แต่ค่าเอกสารการสอนนี่สิ   ซื้อรถได้หลายคันเลย

[Wandee]

     หนังสือนั้นแลกมาด้วยไมตรีทั้งสิ้นค่ะ    ถ่ายเอกสารกันทีหลายเดือน

[luanglek]

โอ้    ได้คุณหมอ อี. ไรต์เตอร์  แพทย์ประจำพระองค์รัชกาลที่ ๕ มาเป็นหมอทำคลอดให้ด้วย    ตอนนั้นคุณหมอคงเป็นที่พระยาประเสริฐสาตรธำรงแล้วกระมัง   แน่นอน  ค่าหมอตำแยฝรั่งประจำราชสำนัก คงสูงมิใช่น้อยทีเดียว

[เทาชมพู]

วิชาหนังสือเก่า ๑๐๑   ดิฉันคงมีโอกาสแค่ audit  หรือ sit in เท่านั้นค่ะ   

[Wandee]

       นามสกุล เศวตนันทน์  ได้รับพระราชทานเป็นรุ่นแรก ขณะเสด็จแปรพระราชฐานไปอยู่อ่างศิลา

มีพระราชกระแสอธิบายว่า ได้นำชื่อเดิมของปู่ คือ เผือก  มาเป็นสำคัญ   เขียนเป็นอักษรโรมันว่า Svetanandana

ปู่เคยเป็นเจ้ากรมในสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส         เมื่อสมเด็จพระมหาสมณเจ้าพระองค์นั้นทรงพระประชวรหนัก

ได้ฝากฝังถวายไว้กับสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว


     ปู่ได้รับพระราชทานพานทองและยืนชิงช้า

[Wandee]

     เจ้าคุณพ่อเป็นคนคอดื่มค่อนข้างจัดและมีเมียมาก    มีตัวอยู่ในเวลานั้นประมาณ ๔ - ๕ คน (แปลว่ายังมีกระเซ็นกระสายอยู่อีกที่อื่น)
รายชื่อพี่น้องยาวมาก
       
เจ้าคุณตาจึงยังไม่ตกลง       

เจ้าคุณบิดาไปกราบเรียน เจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช(เวก  บุณรัตพันธุ์) บ้านอยู่ปากคลองมอญ  กับท่านผู้หญิงอิ่ม  สกุลกัลยาณมิตร
บ้านอยู่ริมแม่น้ำปลายตรอกวัดสามพระยา  ร่วมกันเป็นเถ้าแก่ไปสู่ขอให้           เจ้าคุณตาเกรงใจก็ยกให้


มารดาเล่าว่าการแต่งงานไม่มีพิธีรีตองอะไรเพราะเป็นผู้ใหญ่แล้วทั้งคู่

เมื่อมาอยู่บ้านคลองมอญแล้วก็ต้องมาบำเพ็ญกรณียกิจตามหน้าที่ของแม่บ้าน  กอปรด้วยพรหมวิหารธรรมและสังคหวัตถุธรรมอยู่หลายปี
ครอบครัวจึงสงบราบคาบอยู่เย็นเป็นสุข  เป็นหลักฐานต่อไป



ท่านจมื่นเล่าว่ามีชีวิตในวัยเด็กอย่างอบอุ่นเพราะแม่เลี้ยงช่วยเลี้ยงมา  พี่น้องก็เอ็นดู


          คุณเฉลิม(ตอนนั้นยังไม่ได้เป็นจมื่นนี่นา) ตอนเป็นเด็กผอมกะหร่อง  เนื่องจากเป็นโรคลำไส้     ร่างกายอ่อนแอ
กินอาหารได้แต่ปลาแห้งปิ้ง  ปลาดุกย่าง  กล้วยหักมุกเผา

ร้องไห้เก่งเป็นที่สุด      แล้วก็ยั่วยวนคนเก่งเป็นที่สุด        มีพี่เลี้ยงประคบประหงม ๕ คน  คือ นายเนตร(ขี้เมา) 
ยายแฉ่ง(ปากจัด)   ตาชื่น(สูบฝิ่น)    ยายมา(หน้าแข้งหวะ)    ตาแดง(ชอบก๊ง)

มีพี่เลี้ยงสาว ๆ อีกสองคน คือ ปาน กับชุ่ม     รู้สึกว่าจะสวยด้วย    (ท่านจำได้ถึงปานนั้น  ฮ่า ๆ )

[Wandee]

     เริ่มเรียนหนังสือที่ วัดพระยาทำ        ท่านพระครูรับไว้สอน

(อ่านมาถึงตอนนี้ก็หัวเราะออกมาดัง ๆ  เพราะ ด.ช.เฉลิม  อายุ ๖ ขวบ  ความจำดีชมัด)



ท่านพระครูท่าทางเหมือนนางละครหรือนางงิ้ว     ฉันหมากจนปากไหม้   สีผึ้งที่ปากเรี่ยมอยู่เสมอ

หน้าตาท่าทางคล้ายผู้หญิง       เวลาเดินมักคีบผ้าเช็ดปากสีแดงด้วยมือขวาไว้เช็ดน้ำหมาก



หนังสือนั้นมีมูลบทบรรพกิจ และแบบเรียนเร็ว



ตอนกลางวันพักเรียน   ท่านพระครูจำวัด(โปรดอย่ามีใครถามว่าแปลว่าอะไร)   ด.ช.เฉลิม

ก็ปีนตู้ขึ้นไปเก็บไข่นกพิราพบนเพดาน    ตกลงมาแอ้บ...คงจะโครมมากกว่า 

ท่านอาจารย์ตื่นขึ้นมาคว้าไม้บรรทัดที่ทำด้วยไม้มะเกลือเหวี่ยงเข้าให้  หัวโน

ท่านอาจารย์ก็น้ำตาไหล  ประคบประหงม  เรียกว่าประคบจริงๆ เพราะท่านเอาปากเป่าชายอังสะทำเสียง ฮา  ฮา  ฮา
มีน้ำหมากติดมาด้วย



เย็นนั้นแม่อาบน้ำให้เพราะนอนกับแม่  พอเอาน้ำลูบศีรษะ ด.ช. เฉลิมก็ร้องเพราะเจ็บนี่นา



สงครามโลกใบเล็กๆก็เกิดทันที  เพราะแม่ข้ามไปที่วัดต่อว่าท่านพระครู  ท่านก็ร้องไห้รับผิด
วันรุ่งขึ้น พ่อก็ไปฟ้องเจ้าพระยาพระเสด็จ





(ท่านที่สนใจจะหาหนังสืออ่านเอง เพราะดิฉันเล่าแบบย่อความ ลัดนิ้วมือเดียวไปลงกามหาสถาน  หนังสือชื่อ   อนุสรณ์ "ศุกรหัศน์"
เนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ เสวกโท  จมื่นมานิตย์นเรศ(เฉลิม  เศวตนันทน์)  ๒๐ มกราคม ๒๕๑๑)

[Wandee]

       ในปี ๒๔๕๐  ย้ายไปโรงเรียนทวีธาภิเศก  ตอนนี้ไปไกลบ้าน        แม่เป็นคนเจ้่ยศเจ้าอย่าง
ขาไปมีคนอุ้มหนึ่งคน  คนกางร่มหนึ่งคน  คนถือกาน้ำสุกหนึ่งคน  คนถือปิ่นโตหนึ่งคน  คนถือหม้อสุขาหนึ่งคน 
ดูคล้าย ๆ กระบวนแห่


       บวชเณรเป็นหางนาคพี่ชายในปี ๒๔๕๒

       พี่ชายสึกแล้ว  เณรสุขุมาโล ไม่ยอมสึก  เริ่มเรียนบาลี   เสียงดี อ่านหนังสือคล่อง

ก่อนบวชเณรเล็กน้อย   แม่พาไปเฝ้าถวายตัวกับสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงพระปิยะมหาราช   เจ้าจอมสดับผู้เป็นญติของแม่เป็นผู้นำถวาย 
ได้รับพระราชทานเหรียญพระบรมรูปเงินสำหรับห้อยคอ  และเหรียญเครื่องราชอิสริย่ภรณ์รัชมังคลาภิเศก