ท่านผู้หญิง กลีบ มหิธร

[Wandee]

เรียนขออนุญาตต่อลูกหลานของท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร ทุกคน

ขอคัดลอก  หนังสือกับข้าวสอนลุกหลาน กับ ผลไม้ ของว่าง และขนม
แจกในการพระราชทานเพลิงงศพ ของท่านผู้หญิง
ในเดือนกรกฎาคม ๒๕๐๔

เพื่อความรู้ของผู้มาที่หลัง



       ท่านผู้หญิง เกิดเมื่อวันอาทิตย์  ขึ้น ๙ ค่ำ  ปีชวด พ.ศ. ๒๔๑๙

บิดา                หมื่นนราอักษร(ปิ่น)
มารดา             หุ่น

ปู่                   หมวก    คหบดีชาวบางตำหรุ
ย่า                  คำ       คหปตานีชาวบางยี่ขัน

ตา                  หลวงรามณรงค์(เอม)  
ชวด                หลวงธรเณนทร์(ผู้เป็นน้องเจ้าพระยารัตนพิพิธ)

                    

                     เอกภรรยาของคุณหลวงคือ เจ้าสุพุทา  เชื้อเวียงจันทน์

                     เอกภรรยาของเจ้าพระยารัตนาพิพิธคือ เจ้าสุมณฑา

                    เจ้านางทั้งสองเป็นน้องของย่าเจ้าจอมมารดาดวงคำ(พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี  ตรัสเล่า)



                    เจ้าพระยาธรรมา(เสือ)บุตรเจ้าพระยารัตนาพิพิธ(สน) เป็นญาติของท่านผู้หญิงทั้งทางบิดาและมารดา
                    ถึงแก่กรรมก่อนท่านผู้หญิงเกิด

                    ท่านผู้หญิงจำได้ว่า  เจ้าพระยาธรรมา(ละมั่ง)ผู้เป็นญาติทางคุณตา   ได้ให้ความเมตตาปรานีต่อท่านเป็นอย่างมาก

[Wandee]

ท่านผู้หญิงเกิดและโตในบ้านของเจ้าพระยารัตพิพิธ  ที่ตำบลสำราญราษฎร์

เป็นบ้านใหญ่   มีทายาทผู้ถือกรรมสิทธิ์หลายราย




เจ้าจอมพุ่มในรัชกาลที่ ๓  บุรีของเจ้าพระยาธรรมมา(เสือ) ผู้เป็นป้าของท่านผู้หญิง เมตตารักใคร่ท่านมาตั้งแต่เล็ก ๆ

ได้รับท่านจากเรือนมารดา   ขึ้นไปเลี้ยงดูบนตึกใหญ่ตั้งแต่เช้าจนเย็นทุกวัน   

อาบน้ำเกล้าจุกให้    รับประทานอาหารกลางวัน และนอนกลางวันกับท่าน

ส่งคืนตัวมาต่อเวลานอนตอนกลางคืน

[Wandee]

       เจ้าจอมพุ่มถึงแก่อนิจกรรม  เมื่อท่านผู้หญิงอายุได้ ๗ ปี

พระเจ้าบรมวงษ์เธอ พระองค์เจ้าจามรีในรัชกาลที่ ๓  เจ้าจอมมารดาปุกเป็นธิดาของเจ้าพระยารัตนาพิพิธ

รับท่านเข้าไปอยู่ด้วยในพระบรมมหาราชวัง




     เมื่อพระองค์เจ้าจามรีสิ้นพระชนม์          เจ้าจอมมารดาดวงคำเจ้าจอมมารดาใน

พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้านารีรัตนา  และพระองค์เจ้าประดิษฐาสารี

ขอตัวท่านผู้หญิงไปอยู่ด้วยที่ตำหนัก




       พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าประดิษฐาสารี  ตรัสเล่าประทานธิดาของท่านผู้หญิงอยู่บ่อย ๆ ว่า

ท่านเป็นผู้ที่รูปร่างหน้าตางดงามและมีอัธยาศรัยใจคอน่ารักมาก

เจ้าจอมมารดาจึงดำริจะนำขึ้นถวายตัวในรัชกาลที่ ๕




       บิดาของท่านผู้หญิงไม่พอใจ  จึงส่งมารดามารับตัวไปเยี่ยมบ้าน

แล้วบิดาพาหนีเข้าสวนบางยี่ขันไปฝากไว้กับมารดาท่านเอง

บิดาได้เสียชีวิตลงในระหว่างนั้นเอง   แต่ได้สั่งมารดาของท่านผู้หญิงว่า

เพื่อความปลอดภัยทั้งปวง   มิให้รับท่านผู้หญิงกลับไปอยู่ด้วยในพระนคร

จนกว่าจะมีครอบครัวเป็นหลักฐาน




     ท่านผู้หญิงกลีบจึงต้องอยู่ในสวนกับย่าของท่านเป็นเวลาประมาณ ๓ ปี

มีโอกาสได้วิสาสะกับญาติฝ่ายบิดา  เมื่อมีอายุ ๑๕ ปีเศษ

[Wandee]

     เรื่องราวชีวิตของท่านผู้หญิงกลีบ  มหิธร   เป็นเรื่องของผู้หญิงชั้นแนวหน้าของประเทศ

มีเกียรติยศ ทางสามี และ บุตรหลาน




     ชีวิตของท่านเอง และ ญาติมิตรก็เป็นสิ่งที่น่าสนใจ น่าศึกษา




     ความประพฤติของกุลสตรีในสมัยนั้น  ยิ่งน่าศึกษาเป็นอันมาก  เพราะท่านทำงานของลูกผู้หญิง

ด้วยความรู้ความสามารถของชาววัง  และความขยันหมั่นรอมริบของชาวสวน  ที่ทำงานหนัก  ขยัน

น่านิยม


     เรื่องราวของท่านผู้หญิง ต่อไป  ยิ่งเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับเจ้านายฝ่ายใน  และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่อีกมากมาย

ท่านที่สนใจจะถามถึงตัวบุคคล  ขอเชิญสนทนาได้ตามพอใจ  เพราะเราคุยกัน

ดิฉันไม่บังอาจจะเติม หรือ ขยายความตามใจชอบได้    แต่สามารถตอบคำถามว่าบุคคลที่ท่านผู้หญิงเอ่ยถึง ว่าเป็นใคร มีความสำคัญอย่างไร





     ขอส่งคำเชิญไปถึงท่านสมาชิกใหม่ทุกท่านของเรือนไทย    ว่าโปรดแวะมาอ่าน และแลกเปลี่ยนข้อมูลกัน

มิตรของดิฉันคือคุณเพ็ญชมพู เป็นนักค้นข้อมูล   และคุณหลวงเล็กเป็นนักแย้งด้วยข้อมูล(ผู้ตรวจสอบข้อมูล)

ถ้าท่านไม่ไต่ถาม  พวกเราก็จะฟาดฟันกันด้วยข้อมูลที่มีที่มาและที่ไป

[ลุงไก่]

ขออนุญาตนำภาพของท่านผู้หญิงมหิธร มาลงไว้ครับ
ภาพจากหนังสือซึ่งพิมพ์เป็นของชำร่วยผู้มาในงานทำบุญอายุครบ ๖๐ ปี ของท่านผู้หญิงมหิธร
เมื่อวันที่ ๒๒ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๙
(หนังสือนี้นำเรื่อง ยี่จับสี่เห่า มาลงไว้ พิมพ์ที่โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร)

[Wandee]

     ท่านผู้หญิงได้รับการอบรมวิชาการตามแบบกุลสตรี  คือฝึกกิริยามารยาท   การเย็บปักถักร้อย

การทำดอกไม้  การปรุงเครื่องหอมทั้งแบบเก่าแบบใหม่




     ในสวน  ท่านได้รับการอบรมให้รู้จักการทำกับข้าวของกินแบบโบราณ  ให้รู้จักเก็บหอมรอมริบ

ท่านผู้หญิงต้องดูแลการเก็บผลไม้  เก็บผัก   ตลอกจนตัดใบตองแห้งที่ในสวน   จัดใส่เรือให้คนใช้นำไปขาย



     ในยามว่างก็ทำการฝีมือที่ได้รับการฝึกหัดมาจากในวัง  เช่นถักตาชุน  ร้อยดอกไม้  และทำเครื่องใบตอง  

เช่นห่อของ และเย็บกระทงแบบต่าง ๆจนถึงกระทงเจิม  กระทงกระบุง และกระทงใส่ขนมคำเล็ก ๆ เช่นกระทงขนมตาล

นอกจากนี้ยังรับสบงจีวรมาเย็บเป็นการหาลำไพ่ด้วย(อักราภิธานศรับท์ ของอาจารย์ทัด    บรัลเลพิมพ์  ๒๕๑๔  หน้า ๑๑๖:

ลำไพ่   ทรัพย์ที่ทำได้นอกบังคับ   เช่นทาสหรือลูกทำได้  ทรัพย์เป็นส่วนของตัว)

    
      การร้อยมาลัยและทำเครื่องใบตองต่าง ๆนี้  ท่านผู้หญิงชอบมาก  และได้ทำมาตลอด

[Anna]

ส่งเสียงมาเรียนให้ทราบว่าชอบอ่านมาก  ช่วยลงต่อไปนะคะ  จะคอยอ่านค่ะ 

[Wandee]

คุณลุงไก่คะ

       ขอบคุณอย่างยิ่งค่ะ  ที่เอื้อเฟื้อด้วยไมตรี

       ถ้าชอบอ่านพงศาวดารจีน  วันหน้าคงได้คุยกันอีก

       เพียงอยากหาเรื่องประวัติบุคคลที่น่าสนใจมาเล่าและคุยกัน  ระวังที่จะไม่ใช้ข้อมูลที่ดาดจนเกินไป

[Wandee]

ขอบคุณ คุณ Anna   ค่ะ


          ผู้หญิงที่มีคุณสมบัติลูกผู้หญิง    เติบโตมาในสกุลที่รักษาเกียรติ  เป็นคู่สร้างของสามี และพระของลูกหลานค่ะ


          ต่อไปจะมีพระนามของเจ้านาย และเจ้านายฝ่ายในออกมา

คุณแอนนาถามได้ทันทีเลยนะคะ  เพราะพวกเราสามารถตอบเป็นเกร็ดความรู้(มีที่อ้างอิงค่ะ)ที่เจ้านายองค์อื่นทรงสัพยอกไว้

[NAVARAT.C]

สวัสดีครับ
แวะมาเยี่ยมพร้อมของฝากครับ

http://www.vcharkarn.com/varticle/381

ท่านที่เข้ามาอื่นๆ จะได้อ่านเรื่องที่ดี มีคุณค่าอีกเรื่องหนึ่งประกอบกันไปด้วย

[เทาชมพู]

ขอบคุณคุณนวรัตน ค่ะ

รูปนี้คือรูปท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร แต่งกายในโอกาสปกติ     มีผ้าคล้องคอ  น่าเสียดายว่ารูปตัดให้เห็นแค่ลำตัว ยืนบนระเบียง ไม่เห็นหน้า
ถ้าคุณเพ็ญชมพูมีหนังสือประวัติเจ้าพระยามหิธร  ช่วยสแกนรูปมาให้ดูอีกทีได้ไหมคะ

[เทาชมพู]

วนไปวนมาอยู่หลายกระทู้เลยลืมไปแล้วว่าภาพถ่ายที่คุณเพ็ญชมพูกับคุณหลวงเล็กแย้งกันว่าเป็นเจ้าพระยามหิธรหรือขุนหลวงพระไกรสีนั้น อยู่กระทู้ไหน
ตกลงคุณเพ็ญว่าเป็นใครกันแน่     ส่วนดิฉันโหวตว่าเป็นเจ้าพระยามหิธร   ดูจากรูปนี้ เป็นหลัก

[Wandee]

ขอบคุณคุณ  Navarat.C  ค่ะ ที่นึกถึงกัน

ขอบคุณคุณเทาชมพูค่ะที่แวะมาอ่าน




ตอนนี้มีประวัติสตรีของไทยที่น่านำมาคุยกันหลายท่าน
ขอเลือกตอนที่ความรู้และสนุกสนาน
เรื่องสายสัมพันธ์ของท่านผู้หญิงกลีบ  น่าตื่นเต้นมากทีเดียว
ใครมาช่วยแต่งตัวให้เป็นต้น

[เทาชมพู]

รอติดตามด้วยใจระทึก

[Wandee]

       ถึงแม้ท่านผู้หญิงจะหมกตัวอยู่ในสวนที่ห่างไกลความเจริญ    ความดีของท่านก็หอมหวลกระจายไปไกล


       เจ้าคุณเพชรรัตน์ บิดาของเจ้าพระยามหิธร  ได้ส่งคุณหญิงเอี่ยมจรรยายุตกฤต์ บุตรสะใภ้คนใหญ่  

คุณท้าวนารี วรคณารักษ์(แจ่ม ไกรฤกษ์)  และ คุณหญิงจำเริญประเสริฐศุภกิจ(ธิดา ในเวลานั้นอายุ ๑๑ ปี

ไปดูตัวท่านผู้หญิง   โดยแสร้งทำเป็นทีว่าจะไปขอซื้อผลไม้ที่ในสวน

       เรื่องนี้คุณหญิงจำเริญ เล่าเองค่ะ




       พอไปถึงสวนก็ได้เห็นความสะอาดและความมีระเบียบเรียบร้อยอยู่ทั่วไป        ท่านผู้หญิงมีรูปร่างหน้าตางดงาม  

กิริยามารยาทเรียบร้อย  ผิดกับชาวบ้านทั่วไป

จึงกลับมาเรียนเจ้าคุณเพชรรัตน์ว่าสมควรนักหนาที่จะเข้ามาเป็นสะใภ้




ท่านเจ้าคุณจึงขอให้ท่านผู้หญิงจับ ภรรยาของพระมหาอำมาตย์(ชื่น กัลยาณมิตร) พี่สาวของท่านไปสู่ขอ ท่านผู้หญิงให้กับ
คุณละออ  เสมียนอยู่อรรถวิจารณ์ศาลา(คือศาลฎีกา) มีเงินเดือน ๓๐ บาท



     เมื่อมีคู่หมั้นแล้ว  มารดาของท่านผู้หญิงจึงไปรับตัวมาอยู่ในบ้านที่สำราญราษฎร์ เพื่อเตรียมตัวทำการวิวาห์

คุณละออก็ไปบวชที่วัดบวรนิเวศวิหารตามประเพณี



       ของหมั้นนั้น  ท่านผู้หญิงเล่าให้บุตรธิดาฟังด้วยความแช่มชื่นว่า  ได้หมั้นด้วยทอง ๒๐ บาท

กองทุนแต่งงานฝ่ายละ ๕ ชั่ง  สินสอด ๓ ชั่ง  ผ้าไหว้สามสำรับ

เจ้าบ่าวมาปลูกเรือนหอในที่ที่สำราญราษฎร์   เป็นเรือนไทยฝาประกน



     ท่านได้เห็นคู่หมั้นเมื่อบวชเป็นพระภิกษุและนั่งเรือพายมาบิณฑบาตร  ในคลองหน้าบ้านครั้งหนึ่ง

และได้เห็นอีกครั้งหนึ่งก็ในวันแต่งงานทีเดียว