เจ้าจอม ในรัชกาลที่ 5

[Wandee]

บรรณานุกรม

ราชกิจจานุเบกษา   พ.ศ. ๒๔๑๗ - ๒๕๓๑
ตำนานเครื่องราชอิสริยาภรณ์สยาม   ๒๔๖๘
จดหมายเหตุตั้งพระบรมวงศานุวงศ์   ๒๔๖๘
เฉลิมพระยศเจ้านาย เล่ม ๑ และ เล่ม ๒  ๒๔๗๒ และ ๒๔๗๔
กฎมณเฑียรบาล

ธรรมเนียมราชสกุลในสยาม
พระราชพงศาวดารรัชกาลที่ ๕
จุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ พระราชนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา
ราชสกุลวงศ์
พระราชธิดาในรัชกาลที่ ๕

รายพระนามพระราชนัดดา ฯ  ม.ร.ว. ตาบทิพย์  จามรมาน ๒๕๒๙
อักขรานุกรมนามสกุลพระราชทาน
บัญชีตัดจุก
พระบรมราชจักรีวงศ์ รวบรวมโดย ม.ร.ว. ตาบทิพย์ จามรมาน ๒๕๓๐


จดหมายเหตุพระราชกิจรายวันในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เฉพาะที่ได้มีการพิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพทั้งหมด

หนังสือที่ระลึกงานพระศพหรืองานศพรวมทั้งหนังสือลำดับราชสกุลเป็นจำนวนมากซึ่งไม่สามารถระบุได้ทั้งหมด

[Wandee]

หน้า ๗๗ - ๙๓   เป็นเรื่อง พระอัครมเหสี  พระมเหสี  เจ้าจอมมารดา  และเจ้าจอม ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว


อ้อ  หนังสือเล่มนี้ มีภาษาอังกฤษ ควบกับภาษาไทยค่ะ  ไม่ใช่ภาษาอังกฤษล้วน ๆ



เรื่องของเจ้าจอมมารดาเริ่มตั้งแต่หน้า ๘๑       เป็นรายการที่สมบูรณ์

เริ่มจากเจ้าจอมมารดาแข  มีวันที่ของการถวายตัวรับราชการฝ่ายในด้วย
ต่อมาด้วยเจ้าจอมมารดาแพ
เจ้าจอมมารดาแสง
เจ้าจอมมารดาสุด  และต่อไป



เป็นเรื่องที่น่าอ่านเป็นที่สุด

การทำงานใหญ่และละเอียดถึงปานนี้  คงมีบางรายการที่นักอ่านไม่เข้าใจอยู่บ้าง

มีท่านผู้รู้เปรยว่า ไปดูบัญชีเบี้ยหวัดเจ้าจอมซิ


มาถึงจุดนี้ก็สิ้นความรู้ของดิฉัน

[sally chu]

บัญชีเบี้ยหวัดเจ้าจอม หาได้ที่ไหนคะ

[squareback]

จำนวนเจ้าจอมทั้งหมด คงหาให้ได้ครบยากมาก อาจเพราะไม่ได้ทำบันทึกรายชื่อโดยละเอียดไว้ ที่เห็นชื่อในวิกิหรือหนังสือรวบรวมจะเป็นเจ้าจอมมารดา หรือเจ้าจอมที่มีชีวิตยืนยาว เคยอ่านจดหมายเหตุ อย่างจดหมายเหตุสยามไสมย หรือพระราชหัตถเลขา พบชื่อเจ้าจอมที่ไม่เคยได้ยินชื่ออยู่หลายคน อ่านใน "ราชสำนักสยามในทรรศนะของหมอสมิธ" ก็มีเขียนว่าหมอสมิธได้ถามพระพันปีหลวงว่าภรรยาพระพุทธเจ้าหลวงมีจำนวนทั้งหมดกี่คน ได้รับคำตอบว่าไม่ทรงทราบเหมือนกันว่ามีทั้งหมดกี่คน

ถ้าสนใจหนังสือของ Jeffrey Finestone มีอีก1เล่มที่น่าสนใจ "สมุดพระรูป : พระราชโอรส พระราชธิดาและพระราชนัดดา ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) = Royal album : the children and grandchildren of King Mongkut (Rama IV) of Siam "
แต่ไว้ดูรูปและรายชื่อให้ได้ความรู้ นำไปอ้างอิงหรืออ่านประวัติจริงจังคงลำบาก เพราะข้อมูลผิดเยอะมาก พวกพ.ศ. ชื่อ รูป ไม่ค่อยตรง และน่าเสียดายที่นายเจฟฟรีเสียชีวิตไปแล้วไม่รู้ว่าจะมีการแก้ไขนำมาพิมพ์เพิ่มอีกรึเปล่า

ทั้งสองเล่มนี้มีให้ยืมอ่านที่หอสมุดกลางจุฬานะคะ 

[Wandee]

สวัสดีค่ะ คุณ squareback     ขอต้อนรับด้วยความยินดี


ขออนุญาตเสนอข้อมูล


เรื่องรูปและชื่อไม่ตรงกันนั้น เห็นด้วยค่ะ   แต่ขอเรียนในฐานะของนักอ่านว่า  พระรูปคมชัดมาก  การจัดพิมพ์ใหม่คงจะไม่ทำได้ง่าย
เพราะยังมีหนังสือเหลือจำหน่ายอยู่บ้าง ในราคาเดิม คือ สองพันบาท



หนังสือเล่มสี่เหลี่ยมของเจฟฟรี่นั้น  ในเวลานี้  ถือว่าเป็นหนังสืออ้างอิงที่ดีที่สุดค่ะ  หมดไปนานแล้ว


ราคาหนังสือในงานหนังสือทุกครั้ง   วางในร้านหนังสือเก่า     ราคาขึ้นฮวบ ๆ  และไม่มีจำหน่ายมากนัก
้เวลานี้ราคาบอกหน้าร้านคือ    ๒๕,๐๐๐  บาทค่ะ  และมีแสดงเพียงเล่มเดียว

ประมาณปีหรือสองปีที่ผ่านมา ราคาเพียง ๑๒,๐๐๐ บาท


ผู้ที่หาหนังสือเก่ง ๆ  และเดินในสวนจตุจักรเคยหาได้มาแล้วในราคาต่ำกว่าหนึ่งหมื่นบาทเมื่อปีที่ผ่านมา
เขาหาได้แล้วโทรมาแจ้ง  ก็ยินดีด้วย


ที่เป็นเช่นนี้เพราะมีความต้องการสูง     ผู้ที่ครอบครองไม่ประสงค์จะจำหน่ายถ่ายเท


ถ้าหนังสือ จุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ ยังมีข้อผิดพลาดอยู่บ้างก็เป็นธรรมดา
แต่จะหาเล่มไหนเพียงหนึ่งเล่มมาแทนที่ได้  กรุณาแนะนำด้วย


เห็นชื่อบรรณาธิการภาคภาษาไทยแล้วก็นับถือในความรู้ความชำนาญ
ยากจะมีใครเทียม หรือ ยืนใกล้ได้


เรื่องราวละเอียดหนึ่งราย    ทราบกันมาว่าท่านไม่เคยเป็นเจ้าจอม  แต่มีบันทึกว่า กราบถวายบังคมลาออกจากฝ่ายใน
เรื่องนี้อ่านแล้วก็ผ่านไปได้    เพราะท่านเป็นคุณพนักงานที่โปรดปรานมากอยู่
(หน้า ๘๙)


จดหมายเหตุสยามไสมยทั้ง สี่เล่มนั้น เอ่ยถึงเจ้่าจอมหรือ เจ้าจอมมารดาน้อยแห่งมากนะคะ

เล่ม สอง    หน้า ๑๕๙  มี เจ่าจอมมารดาเอม         เจ้าจอมมารดาจัน

เจ้าจอมมารดาภู ไม่นับนะคะ เพราะเป็นเจ้าจอมในกรมพระบวรราชวังสถาน

เล่มสาม   หน้า ๓๒๘             ก็ เอ่ยถึงบ่าวของเจ้าจอมมารดาดวงคำว่าได้ช่วยเด็กโดนโจรกรรม



เรื่องราวเก่าแก่ของเรานั้น  ต้องการผุ้ศึกษาและชำระแก้ไข       แค่รวบรวมรายชื่อขุนนางยังทำได้ยากมาก
รายชื่อหนังสือของนักประพันธ์บางท่านก็ยังไม่ครบ            หนังสือรายสัปดาห์ที่บอกกันมาว่าดี  ก็ยังไม่เคยเห็น

ท่านที่สนใจเมื่อแวะมา  แล้วขัดใจ  ว่า ไม่มีคนตอบ  กรุณาเข้าใจด้วยค่ะว่าพวกเราชอบคุยมาก  แต่เมื่อมีข้อมูลเท่านั้น
และเราตรวจสอบกันเองเสมอค่ะ

[luanglek]

ไปค้นได้เอกสารเรื่อง " แจ้งความสภาอุณาโลมแดงแห่งชาติสยาม"  ในราชกิจจาฯ เล่ม ๑๐ ร,ศ, ๑๑๒ มีข้อมูลเกี่ยวกับรายนามเจ้าจอมในรัชกาลที่ ๕ (โปรดสังเกตว่ามีชื่อเจ้าจอมบางคนที่ไม่ค่อยคุ้นชื่อหลายชื่อเหมือนกัน) ดังนี้


บาญชีผู้ลงนามเปนผู้อุดหนุนทำบุยให้แก่สภานี้ประจำปี  ซึ่งจะจัดเปนสามัญคณาภยันตรีสืบไป  เรียงตามวันรับ  คือ...
เจ้าจอมประคอง  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท
เจ้าจอมบ๋วย       ในพระบรมมหาราชวัง      ๒๐  บาท
เจ้าจอมถนอม     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท
เจ้าจอมเยื้อน      อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท
เจ้าจอมเน้ย        อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมถนอม     อยู่พระตำหนักสมเด็จพระนางเจ้า  ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๘ บาท (คงจะเป็นคนละคนกับเจ้าจอมถนอมคนก่อน)
เจ้าจอมทรัพย์     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมเง็ก        อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
...................

ผู้ลงนามตามใบเรี่ยราย  เปนพวกผู้อุดหนุนทำบุญให้ทุนทรัพย์แก่สภานี้  ซึ่งจะจัดเปนสามัญคณาภยันตรีสืบไป  เรียงตามวันรับ ...
เจ้าจอมมารดาเรือน   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐๐  บาท
เจ้าจอมเอิบ             อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐๐  บาท
เจ้าจอมปั้ม              อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐๐  บาท
เจ้าจอมแป้น            อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐๐  บาท
เจ้าจอมเพิ่ม             อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๔๐  บาท
เจ้าจอมมารดาสุด      อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๕๖๐  บาท
เจ้าจอมข้อ              อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๔๐  บาท
เจ้าจอมฟักเหลือง     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๔๐  บาท
เจ้าจอมเฉียด           อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๔๐  บาท
เจ้าจอมน้อม            อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๔๐  บาท
เจ้าจอมสมบุญ          อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๔๐  บาท
..............................

[เทาชมพู]

ไม่คุ้นหลายชื่อจริงด้วยค่ะ
สะดุดชื่อเจ้าจอมเน้ย เจ้าจอมเง็ก ดูจากชื่อแสดงว่าเป็นลูกจีน   แต่ก็ยังไม่มีเจ้าจอมกิมเหนียวอยู่ดี
สตรีเหล่านี้เมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๕ แล้ว พวกเธอจะไปทำอะไรที่ไหนก็ไม่มีทางรู้   เดาว่าน่าจะกลับบ้านไปอยู่กับญาติพี่น้อง

[luanglek]

ผู้เข้าเรี่ยรายทำบุญให้แก่สภานี้คราวเดียว  จัดเปนผู้ศรัทธาเข้าเรี่ยราย เรียงตามรายวันรับ....
เจ้าจอมเจิม     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมถนอม  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท
เจ้าจอมสวน    อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท
เจ้าจอมจีน      อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมลม้าย  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมสาย    อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมสว่าง   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมจำเริญ อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐๐  บาท
เจ้าจอมเนื่อง   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมเพิ่ม     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมน่วม    อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท
เจ้าจอมทับทิม อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมทิพย์   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
***เจ้าจอมกิมเนียว  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๔๐  บาท***
เจ้าจอมลิ้นจี่   บุตรพระยาไชยสุรินทร์  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมทับทิม อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมลิ้นจี่   บุตรพระยาเพ็ชรพิไชย  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมจำเริญ  บุตรพระยาประชาชีพบริบาล  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมใย      อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมจำเริญ  บุตรพระยาพิพัฒโกษา  อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมเปรม    อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมอิ่ม      อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมเอี่ยม   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐  บาท
เจ้าจอมเชย     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๑๖๐  บาท
เจ้าจอมเพิ่ม     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๑๖๐  บาท
เจ้าจอมช่วง     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๘๐  บาท
เจ้าจอมแฉ่ง     อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๒๐๐  บาท
เจ้าจอมสงวน   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๑๐๐  บาท
เจ้าจอมสวาดิ์   อยู่ในพระบรมมหาราชวัง  ๑๐๐  บาท
............................................

อนึ่งท่านผู้อ่านกระทู้นี้  อาจจะสงสัยว่า  เจ้าจอมเหล่านี้อาจจะมีบางคนเป็นเจ้าจอมในพระเจ้าแผ่นดินรัชกาลก่อน (ร.๔)บ้างก็ได้   ข้อนี้  สามารถแก้ได้ว่า  ถ้าเป็นเจ้าจอมหรือเจ้าจอมมารดาในรัชกาลก่อน  ในบาญชีจะลงนามก่อน แล้วจึงตามด้วยคำว่า  เจ้าจอม หรือ เจ้าจอมมารดา  เช่น   เขียน  เจ้าจอมมารดา     กลิ่น  เจ้าจอมมารดา    บัว  เจ้าจอมมารดา  เป็นต้น  จึงน่าเชื่อได้ว่าบาญชื่อนามที่ยกมานี้คงเป็นหลักฐานเกี่ยวกับเจ้าจอมในรัชกาลที่  ๕  ได้บ้างไม่มากก็น้อย

ที่สำคัญ  คือ  มีข้อมูลว่า  กิมเนียว  หลานของพระยาอนุกูลสยามกิจ(ตันกิมเจ๋ง)  เป็นเจ้าจอมในรัชกาลที่ ๕ ด้วย   แต่หลังจากนั้น  อาจจะมีเหตุอะไรบางประการที่ทำให้ตอนที่กิมเนียวถึงแก่กรรม  ราชกิจจาฯ ไม่ได้ระบุว่าเป็นเจ้าจอม    

[เทาชมพู]

อ่านที่เจ้าของหนังสือแถลงไว้   พอจะตีความว่า
"...กิมเหนียว  หลานพระยาอนุกูลสยามกิจตันกิมเจ๋ง  ป่วยถึงแก่กรรม เมื่อวันที่ ๒ มกราคม ร,ศ,๑๑๕..."
เท่าที่ได้สำรวจดู  ในปี ร,ศ,๑๑๕  มีฝ่ายในที่วายชนม์   ดังนี้  ท้าวภู่  เถ้าแก่,  เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย   ,   น้อย  พนักงานมโหรีในรัชกาลที่ ๔,  ขลิบ  เถ้าแก่พนักงานหอพระอัฐิ,  นวน  พนักงานเฝ้าพระพุทธรัตนสถาน,  หม่อมหลวงจั่น   พนักงานพระสุทธารศ,  ทับ  เถ้าแก่ในพระบรมมหาราชวัง,  กิมเหนียว  หลานพระยาอนุกูลสยามกิจ (ตันกิมเจ๋ง),  ท้าวสัตยานุรักษ (กลีบ)  ฝ่ายพระราชวังบวร     และ  อิ่ม   พนักงานห้องนมัสการในพระบรมมหาราชวัง 

และถ้าดูไปถึงปีก่อนหน้ากับปีถัดไป 

ปี ร,ศ, ๑๑๔  ฝ่ายในที่วายชนม์ มี   ส่าน  จอมมารดาในพระบวรราชวัง,   แจ่ม  ในกรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์,   อิ่ม  หลวงแม่เจ้า,  เจ้าจอมฟักเหลือง  บุตรีพระยาไชยสุรินทร์ (เจียม)   และ   จัน  เถ้าแก่ในพระบรมมหาราชวัง

ปี ร,ศ, ๑๑๖  ฝ่ายในที่วายชนม์  มี อิน ในสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์  (หม่อมอินซอ  มารดาของเจ้าพระยาภาสกรวงศ์) ,  หม่อมอบเชย  มารดาในพระสัมพันธวงศ์เธอ  กรมหมื่นนฤบาลมุขมาตย์,   ผอบ  พนักงานถือลูกกุญแจ   และ  ปราง    ภรรยาพระพิเรนทรเทพ   

ได้ข้อสังเกตมาอย่างหนึ่งว่า  ราชกิจจา ระบุฐานะในสังคมของเจ้าจอมกิมเหนียวไว้เพียงว่า"กิมเหนียว  หลานพระยาอนุกูลสยามกิจตันกิมเจ๋ง  ป่วยถึงแก่กรรม"
แต่ ชื่อ ส่าน และฟักเหลือง ระบุฐานะไว้ชัดเจนว่า เป็นจอมมารดาในพระบวรรราชวัง  และเจ้าจอมฟักเหลือง

ถ้ากิมเหนียวถึงแก่กรรมในระหว่างที่เธอเป็นเจ้าจอม   ราชกิจจาฯต้องระบุว่า เจ้าจอมกิมเหนียว  หนังสือราชการจะพลาดไม่ได้
ในร.ศ. ๑๑๒  เธอยังเป็นเจ้าจอม ทำบุญให้สภาอุณาโลมแดงอยู่   แต่ร.ศ. ๑๑๕ เธอไม่ได้เป็นเจ้าจอมอีกแล้ว
สันนิษฐาน (ดีกว่าคำว่าเดา นิดหน่อย) ว่าเธอกราบถวายบังคมลาออกจากตำแหน่งเจ้าจอมแล้ว   แต่(อาจจะ)ยังอาศัยอยู่ในพระบรมมหาราชวัง 

[luanglek]

ถ้ากิมเหนียวถึงแก่กรรมในระหว่างที่เธอเป็นเจ้าจอม   ราชกิจจาฯต้องระบุว่า เจ้าจอมกิมเหนียว  หนังสือราชการจะพลาดไม่ได้
ในร.ศ. ๑๑๒  เธอยังเป็นเจ้าจอม ทำบุญให้สภาอุณาโลมแดงอยู่   แต่ร.ศ. ๑๑๕ เธอไม่ได้เป็นเจ้าจอมอีกแล้ว
สันนิษฐาน (ดีกว่าคำว่าเดา นิดหน่อย) ว่าเธอกราบถวายบังคมลาออกจากตำแหน่งเจ้าจอมแล้ว   แต่(อาจจะ)ยังอาศัยอยู่ในพระบรมมหาราชวัง 

เป็นไปได้ครับ   วาสนาคนเราก็มีขึ้นมีลง   แต่เจ้าจอมกิมเนียวได้กราบถวายบังคมลาออกหรือเปล่านั้น   ผมยังไม่พบหลักฐาน 

[เทาชมพู]

ใช้คำว่ากราบถวายบังคมลา  ฟังหรูหราหน่อย   เพื่อให้เกียรติเจ้าจอมกิมเหนียว     
แต่ถ้าใช้คำกลางๆก็คือ  สันนิษฐานว่าเธอพ้นจากสถานภาพเจ้าจอม  ก่อนถึงแก่กรรมในร.ศ. ๑๑๕  ราชกิจจาฯจึงไม่ระบุว่าเป็นเจ้าจอม  อย่างเจ้าจอมอื่นๆที่ถึงแก่กรรมขณะยังอยู่ดำรงตำแหน่งนี้

ถ้าเดาอีกแบบคือเธอเป็นเจ้าจอม เหมือนคนอื่นๆน่ะแหละ   แต่เป็นความผิดพลาดของราชกิจจาฯ ที่อาจเกิดได้นานทีปีหน
ที่น่าตีมือคือ ผิดตรงไหนไม่ผิด     เกิดจะมาผิดตรงไม่ยักบอกว่าเธอเป็นเจ้าจอม  ทำให้ชื่อเธอตกหล่นไปจากบัญชีการรับรู้ของคนไทยยุคหลัง

[luanglek]

ราชกิจจาฯ ในช่วงต้นที่พิมพ์ออกเป็น ๒ คอลัมน์ ใน ๑ หน้า  ช่วงนี้  ถ้าเกิดมีการพิมพ์ตรงใด  หากไม่ใช่การผิดที่ข้อมูลสำคัญ   มักไม่มีการลงแก้ไขคำผิดในฉบับถัดไป  การแก้ไขคำผิดในราชกิจจาฯ  จะเริ่มมีความเข้มงวดมากขึ้น  ในช่วงปลายรัชกาลที่ ๕ เป็นต้นไป

[เทาชมพู]

ย้อนไปถึงต้นกระทู้   คุณจขกท. ถามถึงเจ้าจอมกิมเนียวว่าเป็นลูกเต้าเหล่าใคร    ชาวเรือนไทยไม่เคยได้ยินชื่อเจ้าจอมท่านนี้มาก่อน
ด้วยความอุตสาหะของคุณหลวงเล็ก ไปค้นจนเจอว่ามีตัวตนอยู่จริง   หาเจอแม้กระทั่งว่าเธอถึงแก่กรรมเมื่อใด
ขอขอบคุณคุณหลวงเล็ก ที่ทำให้เจ้าจอมกิมเนียว มีชื่อเป็นที่รู้จักขึ้นมาว่าเธอเป็นเจ้าจอมจริงๆ

แม้ว่าเรายังไม่พบหลักฐานว่าเธอมีบิดามารดาชื่ออะไร   ก็ยังดีกว่าในตอนแรก ที่ชื่อเธอยังคลุมเครืออยู่ในเงามืด   รู้สึกว่าเธออาภัพไม่น้อยในเรื่องนี้

[luanglek]

ขอบคุณครับคุณเทาชมพู      การค้นคว้าเป็นงานของเราครับ  ที่จริงไม่ได้ผมคนเดียวที่ค้นข้อมูลนี้  ยังมีสหายอีกท่านหนึ่งที่ให้กำลังใจผมในการค้นคว้าเรื่องนี้ด้วย   ผมจึงขอบคุณสหายท่านนั้นไว้ ณ ที่นี้  เชื่อว่าเขาได้อ่านกระทู้นี้  แล้วคงจะแอบยิ้มและหัวเราะดีใจเป็นแน่

[เทาชมพู]

ขอขอบคุณสหายของคุณหลวงเล็ก ผู้ไม่ยอมปรากฏชื่อ  ด้วยค่ะ
ย้อนกลับเข้ามาในกระทู้นี้   เพราะสะดุดใจกับคำตอบคุณหลวง   ขออภัย รู้สึกช้าไปหน่อย

ราชกิจจาฯ ในช่วงต้นที่พิมพ์ออกเป็น ๒ คอลัมน์ ใน ๑ หน้า  ช่วงนี้  ถ้าเกิดมีการพิมพ์ตรงใด  หากไม่ใช่การผิดที่ข้อมูลสำคัญ   มักไม่มีการลงแก้ไขคำผิดในฉบับถัดไป  

ราชกิจจาฯ ฉบับนี้ออกในรัชกาลที่ ๕   อะไรที่เกี่ยวกับพระเจ้าอยู่หัวจะต้องถือเป็นเรื่องสำคัญ
เจ้าจอมทั้งคนของพระองค์ท่าน ถึงแก่กรรม     ราชกิจจาฯพลั้งเผลอไม่ใส่ว่าเป็นเจ้าจอม    ใส่แต่ว่าเป็นหลานพระยาท่านหนึ่ง  ราวกับเธอไม่มีตำแหน่งแห่งที่เอาเสียเลย
ต้องเรื่องใหญ่ขนาดมาแก้กันในฉบับต่อไปค่ะ   ไม่ใช่ผิดแล้วผิดเลยแบบไม่มีใครว่ากันหรอกกะเรื่องแค่นี้
ถ้าไม่มีการแก้ไข  ก็แสดงว่าราชกิจจา ลงถูกต้องแล้ว  ในร.ศ. ๑๑๕ เจ้าจอมกิมเนียวไม่ได้อยู่ในสถานะเจ้าจอมอีกแล้ว  ไม่ได้เป็น อย่างเป็นทางการเสียด้วย    จึงไม่มีคำว่า เจ้าจอม นำหน้าเมื่อถึงแก่กรรม